Χαρά Κοσεγιάν
Αρχαία επιβιώματα στα νεοελληνικά δημοτικά τραγούδια
εκδόσεις Παπαζήση, σ. 359, ευρώ 20,33
Ενα βιβλίο για τις παραδόσεις των αρχαίων πολιτισμών και τον απόηχό τους, όπως αυτός διασώζεται στις μεγάλες δημιουργίες των δημοτικών τραγουδιών. Ο Βασίλης Φίλιας πολύ σωστά στον πρόλογο του βιβλίου επισημαίνει και καταγγέλλει το φαινόμενο της απουσίας μελετών ανθρωπολογικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος από τη βιβλιογραφία των ελλήνων συγγραφέων. Η Ελλάδα, εξαιτίας των μεγάλων γεωμορφολογικών διαφορών της και της κλιματικής διαφοροποίησης από τόπο σε τόπο, εμφανίζει αναλόγως και έναν τεράστιο αθησαύριστο εσωτερικό πολυπολιτισμικό πλούτο. Τα ήθη και τα έθιμα διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο, από πόλη σε πόλη της Ελλάδας. Η ευθύνη των πανεπιστημίων για την απουσία πολιτικής εκπόνησης μελετών λαογραφικού προσανατολισμού είναι τεράστια.
Η Χαρά Κοσεγιάν ασχολείται σ' αυτό το βιβλίο της με τα αρχαία επιβιώματα στα δημοτικά τραγούδια της νεοελληνικής ιστορίας στην Ολυμπο της Καρπάθου. Βρίσκει και εμφαίνει στον αναγνώστη τις διαδρομές από τους αρχικούς μύθους και τις, από στόμα σε στόμα, διαδόσεις και παραλλαγές προς το αποκρυστάλλωμά τους στη στιχουργική των δημοτικών τραγουδιών. Στην εισαγωγή της η συγγραφέας αναφέρει ότι η διαδρομή δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί τη χρονική σειρά από την αρχαιότητα στο σήμερα. Τα νάματα της έμπνευσης της σύνθεσης τραγουδιού για ένα μύθο ή κάποια ιστορία εντοπίζονται σε πολλές των περιπτώσεων σε κείμενα ή άλλα πολιτισμικά μορφώματα υστερόχρονων της αρχαιότητας ιστορικών περιόδων. Πολλές φορές ο ο εφαλτήριος συνειρμός της σύνθεσης των μικρών επών της Καρπάθου εντοπίζεται σε μύθους λαών της ευρύτερης Μεσογείου. Για τους αρχικούς μύθους και τον συσχετισμό τους δεν είναι απαραίτητη η άμεση πολιτισμική επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς. Πολλές φορές κοινές ανησυχίες γεννιούνται την ίδια στιγμή σε διαφορετικούς τόπους. Η Χαρά Κοσεγιάν ασπάζεται την άποψη του Καρλ Γιουνγκ για τη συγχρονικότητα και το συλλογικό ασυνείδητο.
Το κυρίως θέμα του βιβλίου ξεκινάει με την καταγραφή των κοινών χαρακτηριστικών των δημοτικών τραγουδιών και στη συνέχεια με τη χάραξη του ταξιδιού του βασικού θέματός τους μέσα στον χρόνο. Η δομή των δημοτικών τραγουδιών, οι επαναλήψεις, οι κλιμακώσεις των στίχων είναι μερικά απ' τα γλωσσικά φαινόμενα που συναντά ο αναγνώστης στα τραγούδια. Ειδικά για τις επαναλήψεις των στίχων, μέσα στο ίδιο ποίημα, έχουμε τη γοητευτική επισήμανση πως πρόκειται για μέθοδο που χρησιμοποιείται για χάρη της εύκολης απομνημόνευσης του τραγουδιού από τον ραψωδό. Το γνώρισμα αυτό έχει τις ρίζες του στα αρχαία ομηρικά έπη.
Προχωρώντας η συγγραφέας στη δεξιοτεχνική ανατομία του θέματος, με το οποίο καταγίνεται, παρατηρεί πως όταν στα ομηρικά έπη η αφήγηση γίνεται, από τριτοπρόσωπη, αφήγηση δεύτερου προσώπου, ο ποιητής Ομηρος θέλει να αναδείξει τη συναισθηματική συμμετοχή του στο γεγονός που περιγράφει σε κάθε συγκεκριμένο χωρίο του έπους του. Συναντάμε το ίδιο φαινόμενο της αποστροφής της αφήγησης από τρίτο σε δεύτερο πρόσωπο και στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου. Μόνο που εδώ δεν υποδηλώνεται η συμπόνια του αφηγητή προς τα παθήματα των ηρώων του, αλλά η διάθεσή του να απευθυνθεί στον αναγνώστη. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στα ομηρικά έπη και τα δημοτικά της Καρπάθου οφείλεται στον σκληροτράχηλο χαρακτήρα των ορεσίβιων κατοίκων της Ολύμπου.
Υπάρχουν πολλές κοινές συνιστώσες που συναπαρτίζουν τα δημοτικά τραγούδια. Τις συναντάμε με μικρές διαφοροποιήσεις στα περισσότερα απ' αυτά. Στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου, η συγγραφέας ασχολείται με τη σημαντικότητα των παρομοιώσεων και των μεταφορών ως σχημάτων λόγου που απαντούν σ' αυτά. Τα δύο γλωσσικά σχήματα υπάρχουν εξίσου στα ομηρικά έπη. Απ' τις πιο γνωστές εικόνες στα τραγούδια της Ολύμπου είναι οι περιγραφές του Κάτω Κόσμου. Διανθισμένες με πλήθος παρομοιώσεων, δημιουργούν υποβλητικούς στίχους ικανούς μ' έναν παράταιρο τρόπο να δώσουν στον Αδη μία θελκτική μορφή. Οι μαγικοί αριθμοί τρία, και τα πολλαπλάσιά του, εφτά και σαράντα μπαίνουν στη θεματολογία της συγγραφέως και αναλύονται γοητευτικά. Ο αριθμός εφτά είναι αριθμός που χρησιμοποιείται πολύ συχνά απ' τον Ομηρο. Ο αριθμός σαράντα έχει περάσει ακόμη πιο βαθιά στη λαϊκή συνείδηση των περισσότερων λαών. Είναι ο αριθμός των ημερών που απαιτούνται για τον εξαγνισμό της λεχώνας. Τόσες μέρες πρέπει να παραμείνει μες στο σπίτι. Η έξοδός της, πριν από τη συμφωνημένη περίοδο περιορισμού της, μπορούσε να «προξενήσει» μεγάλο κακό. Μία παράδοση που είναι βαθιά ριζωμένη στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο και σε ορισμένους τόπους συνεχίζει να ισχύει ως πεποίθηση. Η Χαρά Κοσεγιάν εντοπίζει την απαρχή τις παράδοσης στις ακρώρειες της νησιωτικής και μεσογειακής ιστορίας. Σαράντα μέρες απαιτούνταν για την κάθαρση της λεχώνας στην Ερεσό της Λέσβου του 2ου π.Χ αιώνα, σύμφωνα με τα γραφόμενα σε σωζόμενη επιγραφή. Σαράντα μέρες ήταν επίσης ο αριθμός που επιβαλλόταν από το μωσαϊκό νόμο για τη λεχώνα να βρίσκεται στο σπίτι στην περίπτωση της γέννησης αγοριού. Αν το παιδί ήταν κορίτσι, ο αριθμός των ημερών διπλασιαζόταν. Μετά την πάροδο αυτού του χρόνου η γυναίκα μπορούσε με το παιδί στην αγκαλιά της να παρουσιαστεί στο ιερό προσφέροντας για θυσία στον Θεό δύο τρυγόνια ή δύο περιστέρια. Το αίμα των πουλιών ήταν το τίμημα του εξιλασμού τής λεχώνας. Στην Κάρπαθο υπάρχει το έθιμο της «γιορτής των εφτά». Με βάση την κατάθεση της συγγραφέως, «ονοματίζονται εφτά κεριά τα οποία αντιπροσωπεύουν τους εφτά αγίους του χωριού. Οποιο σβήσει πρώτο, αυτός ο άγιος θα είναι ο προστάτης του παιδιού και σ' αυτόν υπόσχονται οι γονείς ότι θα λειτουργήσουν μετά το σαράντισμα».
Οι μύθοι των δημοτικών τραγουδιών της Καρπάθου μπορεί να είναι στοχαστικές επινοήσεις μέσα στα ομηρικά έπη ή παραδόσεις και πίστη ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών κατανεμημένων κυρίως στην περιφέρεια της Μεσογείου. Η συγγραφέας αναφέρει το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» και «της αρπαγής» ως ενδεικτικά της πολυδαίδαλης διαδρομής από τον αρχικό μύθο στο σήμερα. Για το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» αναφέρει ότι ο μύθος του περνάει από τον Ομηρο, τον Μέγα Αλέξανδρο και τους ακρίτες της βυζαντινής περιόδου, συγκεκριμένα τον ακρίτα Πορφύρη. Για το ίδιο τραγούδι σημειώνει ότι στο περιεχόμενό του εμφωλεύει ο απόηχος των άθλων του Ηρακλή, το σωτήριο πέρασμα του Χριστού ή ακόμη και τα παράδοξα ανδραγαθήματα του Γαργαντούα του Ραμπελαί. Απ' την άλλη -και σύμφωνα με τον μελετητή Στ. Κυριακίδη- το τραγούδι «του Πορφύρη» σχετίζεται με το εθνικό έπος των Περσών «σαχ ναμέχ» του ποιητή Φερντουσί. Ολα αυτά τα ταξίδια και οι στάσεις στις παραδόσεις των λαών δεν πρέπει να φαίνονται παράξενα στον αναγνώστη. Η Χαρά Κοσεγιάν δικαιολογεί το αλάργεμα της σκέψης της γράφοντας πως «η μαία στην περίπτωσή μας είναι ο συνειρμός και η ανάγκη (των ανθρώπων) να στηρίξουν αυτό που κάθε φορά ήθελαν να προβάλλουν ή είχανε ανάγκη να τραγουδήσουν». Για το δεύτερο δημοτικό τραγούδι «της αρπαγής», οι απαρχές βρίσκονται αδιαμφισβήτητα στα ομηρικά έπη και την πελασγική παράδοση των ναυτικών.
Συνεχίζοντας με τις ομοιότητες στην ύφανση ενός δημοτικού τραγουδιού, η Χαρά Κοσεγιάν γράφει για το φαινόμενο της αναγνώρισης προσώπων μέσα στα ποιήματα της δημοτικής ποίησης. Η αναγνώριση προσώπων μεταξύ τους στην αφήγηση των τραγουδιών της Καρπάθου παραπέμπει στην τραγική κάθαρση, την έξοδο, τη λύτρωση. Συχνά συναντάμε στις ίδιες λαϊκές δημιουργίες το σχήμα του αδυνάτου. Τη γραπτή δήλωση του ανέφικτου της θετικής έκβασης μιας υπόθεσης. Η υπόθεση συνήθως εκφράζεται μέσω ποικίλων παραλληλισμών αδύνατων να ευοδωθούν. Ο ανέφικτος έρωτας της αγάπης ενός άντρα προς μια γυναίκα συνυποδηλώνεται απ' τη μεριά της γυναίκας ευγενικά με τη χρήση αδύνατων προτάσεων. «Οταν στερέψει η θάλασσα», «όταν το χιόνι πέσει μαύρο», «όταν ασπρίσει το κοράκι» είναι μερικές τέτοιες προτάσεις που καθιστούν φρούδες τις ελπίδες του ανδρός. Και τα δύο σχήματα, της αναγνώρισης και του αδυνάτου, συναντώνται στα ομηρικά έπη, για παράδειγμα κατά την αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη. Το σχήμα της αναγνώρισης στον χριστιανισμό βρίσκει την πιο έντονη εκδήλωσή του στη δυσπιστία του Θωμά να πιστέψει την Ανάσταση του Θεανθρώπου μέχρι την τελική άρση των αμφιβολιών του απόστολου με την ψαύση των σημαδιών από τους ήλους.
Ενα άλλο μοτίβο των δημοτικών τραγουδιών είναι το αναπόδραστο και το αμετάκλητο του θανάτου. Ο έγκαιρος θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Ο θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Η φυσική απουσία του προσώπου που αγαπάμε είναι αναντικατάστατη. Την ίδια σχέση με τη σημερινή εποχή και τους νεκρούς είχαν και οι αρχαίοι με τους δικούς τους νεκρούς. Στα κείμενα, τις επιγραφές και τα τραγούδια έχει καταγραφεί ο διακαής πόθος των ανθρώπων για την επιστροφή του νεκρού τους από το βασίλειο του Αδη, έστω και για λίγες στιγμές. Τα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου εμφορούνται στο σύνολό τους από το συγκινητικό αυτό πόθο. Στην αρχαιότητα είναι γνωστή η απόδραση της Αλκήστιδος από τον Αδη για την αγάπη του συζύγου της Αδμήτου. Ο μύθος διασώζεται στην τραγωδία «Αλκηστις» του Ευριπίδη και στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα.
Η μελέτη προχωράει με την επισήμανση άλλων σημαντικών μοτίβων των δημοτικών τραγουδιών. Τέτοια είναι οι κατάρες της μητέρας προς τα παιδιά της ή ακόμη και η δολοφονία των γιων της για να μπορεί να έχει εραστή. Αυτά τα μοτίβα και πολύ περισσότερα απασχολούν τη συγγραφέα σε όλο το βιβλίο. Ο τρόπος που η Χαρά Κοσεγιάν αναζητεί τις απαρχές των μύθων των δημοτικών τραγουδιών μέσα στην ιστορία των πολιτισμών των λαών είναι απαράμιλλα συναρπαστικός. Το βιβλίο συνιστάται σε όλους τους αναγνώστες. Η προσέγγιση του θέματός του γίνεται με ιδιαίτερα γλαφυρό και υποβλητικό τρόπο. Είναι τόσα τα προτερήματα της γραφής που το βιβλίο αποκτά καθολικό ενδιαφέρον. *
Αρχαία επιβιώματα στα νεοελληνικά δημοτικά τραγούδια
εκδόσεις Παπαζήση, σ. 359, ευρώ 20,33
Ενα βιβλίο για τις παραδόσεις των αρχαίων πολιτισμών και τον απόηχό τους, όπως αυτός διασώζεται στις μεγάλες δημιουργίες των δημοτικών τραγουδιών. Ο Βασίλης Φίλιας πολύ σωστά στον πρόλογο του βιβλίου επισημαίνει και καταγγέλλει το φαινόμενο της απουσίας μελετών ανθρωπολογικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος από τη βιβλιογραφία των ελλήνων συγγραφέων. Η Ελλάδα, εξαιτίας των μεγάλων γεωμορφολογικών διαφορών της και της κλιματικής διαφοροποίησης από τόπο σε τόπο, εμφανίζει αναλόγως και έναν τεράστιο αθησαύριστο εσωτερικό πολυπολιτισμικό πλούτο. Τα ήθη και τα έθιμα διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο, από πόλη σε πόλη της Ελλάδας. Η ευθύνη των πανεπιστημίων για την απουσία πολιτικής εκπόνησης μελετών λαογραφικού προσανατολισμού είναι τεράστια.
Η Χαρά Κοσεγιάν ασχολείται σ' αυτό το βιβλίο της με τα αρχαία επιβιώματα στα δημοτικά τραγούδια της νεοελληνικής ιστορίας στην Ολυμπο της Καρπάθου. Βρίσκει και εμφαίνει στον αναγνώστη τις διαδρομές από τους αρχικούς μύθους και τις, από στόμα σε στόμα, διαδόσεις και παραλλαγές προς το αποκρυστάλλωμά τους στη στιχουργική των δημοτικών τραγουδιών. Στην εισαγωγή της η συγγραφέας αναφέρει ότι η διαδρομή δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί τη χρονική σειρά από την αρχαιότητα στο σήμερα. Τα νάματα της έμπνευσης της σύνθεσης τραγουδιού για ένα μύθο ή κάποια ιστορία εντοπίζονται σε πολλές των περιπτώσεων σε κείμενα ή άλλα πολιτισμικά μορφώματα υστερόχρονων της αρχαιότητας ιστορικών περιόδων. Πολλές φορές ο ο εφαλτήριος συνειρμός της σύνθεσης των μικρών επών της Καρπάθου εντοπίζεται σε μύθους λαών της ευρύτερης Μεσογείου. Για τους αρχικούς μύθους και τον συσχετισμό τους δεν είναι απαραίτητη η άμεση πολιτισμική επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς. Πολλές φορές κοινές ανησυχίες γεννιούνται την ίδια στιγμή σε διαφορετικούς τόπους. Η Χαρά Κοσεγιάν ασπάζεται την άποψη του Καρλ Γιουνγκ για τη συγχρονικότητα και το συλλογικό ασυνείδητο.
Το κυρίως θέμα του βιβλίου ξεκινάει με την καταγραφή των κοινών χαρακτηριστικών των δημοτικών τραγουδιών και στη συνέχεια με τη χάραξη του ταξιδιού του βασικού θέματός τους μέσα στον χρόνο. Η δομή των δημοτικών τραγουδιών, οι επαναλήψεις, οι κλιμακώσεις των στίχων είναι μερικά απ' τα γλωσσικά φαινόμενα που συναντά ο αναγνώστης στα τραγούδια. Ειδικά για τις επαναλήψεις των στίχων, μέσα στο ίδιο ποίημα, έχουμε τη γοητευτική επισήμανση πως πρόκειται για μέθοδο που χρησιμοποιείται για χάρη της εύκολης απομνημόνευσης του τραγουδιού από τον ραψωδό. Το γνώρισμα αυτό έχει τις ρίζες του στα αρχαία ομηρικά έπη.
Προχωρώντας η συγγραφέας στη δεξιοτεχνική ανατομία του θέματος, με το οποίο καταγίνεται, παρατηρεί πως όταν στα ομηρικά έπη η αφήγηση γίνεται, από τριτοπρόσωπη, αφήγηση δεύτερου προσώπου, ο ποιητής Ομηρος θέλει να αναδείξει τη συναισθηματική συμμετοχή του στο γεγονός που περιγράφει σε κάθε συγκεκριμένο χωρίο του έπους του. Συναντάμε το ίδιο φαινόμενο της αποστροφής της αφήγησης από τρίτο σε δεύτερο πρόσωπο και στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου. Μόνο που εδώ δεν υποδηλώνεται η συμπόνια του αφηγητή προς τα παθήματα των ηρώων του, αλλά η διάθεσή του να απευθυνθεί στον αναγνώστη. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στα ομηρικά έπη και τα δημοτικά της Καρπάθου οφείλεται στον σκληροτράχηλο χαρακτήρα των ορεσίβιων κατοίκων της Ολύμπου.
Υπάρχουν πολλές κοινές συνιστώσες που συναπαρτίζουν τα δημοτικά τραγούδια. Τις συναντάμε με μικρές διαφοροποιήσεις στα περισσότερα απ' αυτά. Στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου, η συγγραφέας ασχολείται με τη σημαντικότητα των παρομοιώσεων και των μεταφορών ως σχημάτων λόγου που απαντούν σ' αυτά. Τα δύο γλωσσικά σχήματα υπάρχουν εξίσου στα ομηρικά έπη. Απ' τις πιο γνωστές εικόνες στα τραγούδια της Ολύμπου είναι οι περιγραφές του Κάτω Κόσμου. Διανθισμένες με πλήθος παρομοιώσεων, δημιουργούν υποβλητικούς στίχους ικανούς μ' έναν παράταιρο τρόπο να δώσουν στον Αδη μία θελκτική μορφή. Οι μαγικοί αριθμοί τρία, και τα πολλαπλάσιά του, εφτά και σαράντα μπαίνουν στη θεματολογία της συγγραφέως και αναλύονται γοητευτικά. Ο αριθμός εφτά είναι αριθμός που χρησιμοποιείται πολύ συχνά απ' τον Ομηρο. Ο αριθμός σαράντα έχει περάσει ακόμη πιο βαθιά στη λαϊκή συνείδηση των περισσότερων λαών. Είναι ο αριθμός των ημερών που απαιτούνται για τον εξαγνισμό της λεχώνας. Τόσες μέρες πρέπει να παραμείνει μες στο σπίτι. Η έξοδός της, πριν από τη συμφωνημένη περίοδο περιορισμού της, μπορούσε να «προξενήσει» μεγάλο κακό. Μία παράδοση που είναι βαθιά ριζωμένη στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο και σε ορισμένους τόπους συνεχίζει να ισχύει ως πεποίθηση. Η Χαρά Κοσεγιάν εντοπίζει την απαρχή τις παράδοσης στις ακρώρειες της νησιωτικής και μεσογειακής ιστορίας. Σαράντα μέρες απαιτούνταν για την κάθαρση της λεχώνας στην Ερεσό της Λέσβου του 2ου π.Χ αιώνα, σύμφωνα με τα γραφόμενα σε σωζόμενη επιγραφή. Σαράντα μέρες ήταν επίσης ο αριθμός που επιβαλλόταν από το μωσαϊκό νόμο για τη λεχώνα να βρίσκεται στο σπίτι στην περίπτωση της γέννησης αγοριού. Αν το παιδί ήταν κορίτσι, ο αριθμός των ημερών διπλασιαζόταν. Μετά την πάροδο αυτού του χρόνου η γυναίκα μπορούσε με το παιδί στην αγκαλιά της να παρουσιαστεί στο ιερό προσφέροντας για θυσία στον Θεό δύο τρυγόνια ή δύο περιστέρια. Το αίμα των πουλιών ήταν το τίμημα του εξιλασμού τής λεχώνας. Στην Κάρπαθο υπάρχει το έθιμο της «γιορτής των εφτά». Με βάση την κατάθεση της συγγραφέως, «ονοματίζονται εφτά κεριά τα οποία αντιπροσωπεύουν τους εφτά αγίους του χωριού. Οποιο σβήσει πρώτο, αυτός ο άγιος θα είναι ο προστάτης του παιδιού και σ' αυτόν υπόσχονται οι γονείς ότι θα λειτουργήσουν μετά το σαράντισμα».
Οι μύθοι των δημοτικών τραγουδιών της Καρπάθου μπορεί να είναι στοχαστικές επινοήσεις μέσα στα ομηρικά έπη ή παραδόσεις και πίστη ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών κατανεμημένων κυρίως στην περιφέρεια της Μεσογείου. Η συγγραφέας αναφέρει το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» και «της αρπαγής» ως ενδεικτικά της πολυδαίδαλης διαδρομής από τον αρχικό μύθο στο σήμερα. Για το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» αναφέρει ότι ο μύθος του περνάει από τον Ομηρο, τον Μέγα Αλέξανδρο και τους ακρίτες της βυζαντινής περιόδου, συγκεκριμένα τον ακρίτα Πορφύρη. Για το ίδιο τραγούδι σημειώνει ότι στο περιεχόμενό του εμφωλεύει ο απόηχος των άθλων του Ηρακλή, το σωτήριο πέρασμα του Χριστού ή ακόμη και τα παράδοξα ανδραγαθήματα του Γαργαντούα του Ραμπελαί. Απ' την άλλη -και σύμφωνα με τον μελετητή Στ. Κυριακίδη- το τραγούδι «του Πορφύρη» σχετίζεται με το εθνικό έπος των Περσών «σαχ ναμέχ» του ποιητή Φερντουσί. Ολα αυτά τα ταξίδια και οι στάσεις στις παραδόσεις των λαών δεν πρέπει να φαίνονται παράξενα στον αναγνώστη. Η Χαρά Κοσεγιάν δικαιολογεί το αλάργεμα της σκέψης της γράφοντας πως «η μαία στην περίπτωσή μας είναι ο συνειρμός και η ανάγκη (των ανθρώπων) να στηρίξουν αυτό που κάθε φορά ήθελαν να προβάλλουν ή είχανε ανάγκη να τραγουδήσουν». Για το δεύτερο δημοτικό τραγούδι «της αρπαγής», οι απαρχές βρίσκονται αδιαμφισβήτητα στα ομηρικά έπη και την πελασγική παράδοση των ναυτικών.
Συνεχίζοντας με τις ομοιότητες στην ύφανση ενός δημοτικού τραγουδιού, η Χαρά Κοσεγιάν γράφει για το φαινόμενο της αναγνώρισης προσώπων μέσα στα ποιήματα της δημοτικής ποίησης. Η αναγνώριση προσώπων μεταξύ τους στην αφήγηση των τραγουδιών της Καρπάθου παραπέμπει στην τραγική κάθαρση, την έξοδο, τη λύτρωση. Συχνά συναντάμε στις ίδιες λαϊκές δημιουργίες το σχήμα του αδυνάτου. Τη γραπτή δήλωση του ανέφικτου της θετικής έκβασης μιας υπόθεσης. Η υπόθεση συνήθως εκφράζεται μέσω ποικίλων παραλληλισμών αδύνατων να ευοδωθούν. Ο ανέφικτος έρωτας της αγάπης ενός άντρα προς μια γυναίκα συνυποδηλώνεται απ' τη μεριά της γυναίκας ευγενικά με τη χρήση αδύνατων προτάσεων. «Οταν στερέψει η θάλασσα», «όταν το χιόνι πέσει μαύρο», «όταν ασπρίσει το κοράκι» είναι μερικές τέτοιες προτάσεις που καθιστούν φρούδες τις ελπίδες του ανδρός. Και τα δύο σχήματα, της αναγνώρισης και του αδυνάτου, συναντώνται στα ομηρικά έπη, για παράδειγμα κατά την αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη. Το σχήμα της αναγνώρισης στον χριστιανισμό βρίσκει την πιο έντονη εκδήλωσή του στη δυσπιστία του Θωμά να πιστέψει την Ανάσταση του Θεανθρώπου μέχρι την τελική άρση των αμφιβολιών του απόστολου με την ψαύση των σημαδιών από τους ήλους.
Ενα άλλο μοτίβο των δημοτικών τραγουδιών είναι το αναπόδραστο και το αμετάκλητο του θανάτου. Ο έγκαιρος θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Ο θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Η φυσική απουσία του προσώπου που αγαπάμε είναι αναντικατάστατη. Την ίδια σχέση με τη σημερινή εποχή και τους νεκρούς είχαν και οι αρχαίοι με τους δικούς τους νεκρούς. Στα κείμενα, τις επιγραφές και τα τραγούδια έχει καταγραφεί ο διακαής πόθος των ανθρώπων για την επιστροφή του νεκρού τους από το βασίλειο του Αδη, έστω και για λίγες στιγμές. Τα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου εμφορούνται στο σύνολό τους από το συγκινητικό αυτό πόθο. Στην αρχαιότητα είναι γνωστή η απόδραση της Αλκήστιδος από τον Αδη για την αγάπη του συζύγου της Αδμήτου. Ο μύθος διασώζεται στην τραγωδία «Αλκηστις» του Ευριπίδη και στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα.
Η μελέτη προχωράει με την επισήμανση άλλων σημαντικών μοτίβων των δημοτικών τραγουδιών. Τέτοια είναι οι κατάρες της μητέρας προς τα παιδιά της ή ακόμη και η δολοφονία των γιων της για να μπορεί να έχει εραστή. Αυτά τα μοτίβα και πολύ περισσότερα απασχολούν τη συγγραφέα σε όλο το βιβλίο. Ο τρόπος που η Χαρά Κοσεγιάν αναζητεί τις απαρχές των μύθων των δημοτικών τραγουδιών μέσα στην ιστορία των πολιτισμών των λαών είναι απαράμιλλα συναρπαστικός. Το βιβλίο συνιστάται σε όλους τους αναγνώστες. Η προσέγγιση του θέματός του γίνεται με ιδιαίτερα γλαφυρό και υποβλητικό τρόπο. Είναι τόσα τα προτερήματα της γραφής που το βιβλίο αποκτά καθολικό ενδιαφέρον. *
πηγή: etenet
