Δευτέρα 23 Μαρτίου 2009

Ρατσισμός στο σχολείο - ομοφοβία

Κράξιμο, πειράγματα, τσαμπουκάς, βρισιές, σπρωξίματα, ξύλο. Βία σωματική, βία λεκτική. Το νταηλίκι στο σχολείο αφήνει μόνιμες πληγές. Υπάρχει λύση; Ναι.



του Λύο Καλοβυρνά
μετάφραση: Μαρία Παπαγιάννη


Επίσημα λέγεται εκφοβισμός. Πιο καθημερινά θα το λέγαμε νταηλίκι. Γενικότερα είναι γνωστό ως bullying. Όπως και να το πούμε, είναι κάτι πολύ συχνό και εξαιρετικά οδυνηρό.
Η βία στο σχολείο ανέκαθεν ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο. Απλώς τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί, όπως πολλά άλλα είδη βίας που παλιότερα τα θεωρούσαμε θεμιτά (π.χ. ο εξαναγκασμός της συζύγου για σεξ).
Ο εκφοβισμός είναι οδυνηρός και δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της ενηλικίωσης!
Bullying, εκφοβισμός, νταηλίκι. Θύτες: ο οποιοσδήποτε. Θύματα: όποιος διαφέρει ή φαίνεται πως διαφέρει, επειδή είναι γκέι, αλλόθρησκος, αλλοδαπός, υπέρβαρος κτλ.
Ο εκφοβισμός παίρνει πολλές μορφές:
Λεκτικός: κοροϊδία, παρατσούκλια, ταπεινώσεις, απειλές
Κοινωνικός: αποκλεισμός από παρέες, συμμορίες, γελοιοποίηση, εκβιασμός ή κλοπή χρημάτων και αντικειμένων
Σωματικός: σωματική ή σεξουαλική επίθεση
Ηλεκτρονικός: χρήση υπολογιστή ή άλλου τεχνολογικού μέσου για παρενόχληση ή απειλή.
Όταν μιλάμε για «εκφοβισμό» εννοούμε μια επαναλαμβανόμενη βία που γίνεται προμελετημένα και σκόπιμα. Όταν ο εκφοβισμός χειροτερεύει, ο απειλούμενος μπορεί να αρχίσει να αισθάνεται τρομοκρατημένος σε συνεχή βάση.

Απλά για πλάκα...
Οι νταήδες του σχολείου μπορεί να μην το πολυσκέφτονται αλλά το να αποκαλείς κάποιον μ' ένα μειωτικό παρατσούκλι ή να τον κοροϊδεύεις ανελέητα είναι κακομεταχείριση, ακόμη κι όταν συνοδεύεται από φράσεις όπως «πλάκα έκανα» ή «ούτε ένα αστείο δεν σηκώνεις;»

Ο εκφοβισμός διαλύει την αυτοπεποίθηση του θύματος. Τα παρατσούκλια και το κράξιμο μπορούν να προκαλέσουν τόσο πόνο όσο και ένα σπασμένο κόκαλο. Το πείραγμα δεν γίνεται πάντα «απλά για πλάκα».

Κανονικά θα πρέπει να χαίρεσαι να πηγαίνεις στο σχολείο. Θα πρέπει να μπορείς να παίρνεις μηνύματα στο κινητό ή στον υπολογιστή χωρίς να φοβάσαι. Θα πρέπει να μπορείς να φεύγεις το πρωί απ' το σπίτι χωρίς να χρειάζεσαι να πάρεις βαθιές ανάσες. Οι άνθρωποι που υφίστανται εκφοβισμό υποφέρουν 24 ώρες το 24ωρο και όχι μόνο όταν συμβαίνει κάτι το εκφοβιστικό.


Αν είσαι θύμα εκφοβισμού, να ξέρεις ότι η κατάσταση αυτή είναι προσωρινή. Σίγουρα με το που μεγαλώσεις θα έχεις πολύ περισσότερες επιλογές και διεξόδους απ' ό,τι τώρα στην εφηβεία. Επιλογές όπως ένας μεγαλύτερος κύκλος ανθρώπων από τους οποίους μπορείς να διαλέξεις τους φίλους σου και η δυνατότητα να απομακρυνθείς από μια απειλητική κατάσταση. Τα πράγματα εγγυημένα θ' αλλάξουν προς το καλύτερο όταν μεγαλώσεις. Τώρα όμως τι κάνεις;

Ίσως είναι δύσκολο να το πιστέψεις τώρα, αλλά δεν είσαι μόνη. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να παλέψουν μαζί σου για να σταματήσει ο εκφοβισμός. Οι καιροί έχουν αλλάξει. Υπάρχουν ενήλικες στη ζωή σου που θα σε καταλάβουν και θα σε βοηθήσουν.


Πόση βία μπορεί ν' αντέξει κανείς;
Αρκούσε η καθημερινή παρενόχληση και το νταηλίκι για ν' αλλάξει για πάντα τις ζωές των μαθητών στο Γυμνάσιο Κόλουμπάιν (όπου δύο έφηβοι σκότωσαν 12 συμμαθητές τους πριν αυτοκτονήσουν). Αρκετές βδομάδες πριν το μακελειό στο σχολείο, έγινε ένα περιστατικό με τους δύο ένοπλους μαθητές στη σχολική καφετέρια. «Κάποιοι τους πλησίασαν και τους πέταξαν κέτσαπ από πάνω ως κάτω, γελώντας και αποκαλώντας τους αδερφές. Αυτό έγινε μπροστά στα μάτια των καθηγητών. Δεν μπόρεσαν να αμυνθούν. Έμειναν με το κέτσαπ πάνω τους όλη μέρα και γύρισαν σπίτι έτσι.»

Γιατί κανείς δεν έκανε τίποτε; Γιατί κανείς δεν μίλησε; Πάντα υπάρχουν περισσότερες δικαιολογίες απ' ό,τι σοβαροί λόγοι για να μην παρέμβει κανείς.

Ο νταής είναι φίλος μου.
Δεν είναι δικό μου το πρόβλημα. Δεν είναι δικός μου καυγάς.
Δεν είναι φίλη μου αυτή που τρώει καρπαζιές.
Είναι χαμένος! Καλά του κάνουνε!
Του άξιζε το νταηλίκι, πήγαινε γυρεύοντας, τα ήθελε - γιατί να το σταματήσω; Ούτε ο ίδιος δεν υπερασπίστηκε τον εαυτό του, γιατί να το κάνει κάποιος άλλος;
Ο εκφοβισμός θα τον κάνει πιο άντρα.
Ποια θέλει να τη λένε «καρφί» ή «Ιούδα» και να την κατηγορούν που προκάλεσε μπλεξίματα σ' ένα συμμαθητή της;
Καλύτερα να είσαι μέρος της ομάδας πάρα να υπερασπίζεσαι τους «απέξω».
Πού να μπλέκεις τώρα....
Τι λένε οι ειδικοί
«Εκφοβισμός είναι η διεκδίκηση εξουσίας δια μέσου της επίθεσης. Οι μορφές του αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία: σχολικός εκφοβισμός στο προαύλιο, σεξουαλική παρενόχληση, επιθέσεις συμμοριών, βία στις ερωτικές σχέσεις, βιαιοπραγία, συζυγική βία, παιδική κακομεταχείριση, εργασιακή παρενόχληση και κακομεταχείριση ηλικιωμένων» (Pepler and Craig, 1997)

«Ο εκφοβισμός είναι θέμα σχέσεων, όχι θέμα πειθαρχίας. Έχει να κάνει με την κατάχρηση της δύναμης. Η δύναμη του νταή και η αδυναμία του θύματός του αυξάνονται αντιστρόφως ανάλογα. Οι νταήδες έχουν κατά κανόνα περιορισμένη αντίληψη του εαυτού τους. (Dr. Wendy Craig, Queens University)

«Οι νταήδες δεν αλλάζουν μεγαλώνοντας. Αυτό που αλλάζει είναι οι μορφές του εκφοβισμού που ασκούν. Στην ενήλικη ζωή, ο εκφοβισμός προκαλεί μεγαλύτερα προβλήματα, όπως η σεξουαλική παρενόχληση, επιθετικότητα στις ερωτικές σχέσεις και εγκληματικότητα.» (Dr. Wendy Craig, Queens University)

«Η πιο συνηθισμένη μορφή εκφοβισμού είναι η ομοφοβική γλώσσα (κράξιμο), αν και ελάχιστη μαθητές και ενήλικες κάνουν κάτι για να τη σταματήσουν.» (Kristopher Wells, University of Alberta)



Σύμφωνα με έρευνες στην Ελλάδα,[1] το 23,3% των μαθητών γυμνασίου-λυκείου γίνονται μάρτυρες σε καβγά με ξύλο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Στα ελληνικά γυμνάσια και τα λύκεια σχεδόν οι μισοί ερωτηθέντες (48,9%) δήλωσαν ότι βρέθηκαν μπροστά σε περιστατικό με κοροϊδία τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα. Τα σεξουαλικά σχόλια, η κοροϊδία, η διάδοση φημών, οι διακρίσεις και η απομόνωση αποτελούν κομμάτι της ελληνικής σχολικής πραγματικότητας. Έρευνα που έχει κάνει η Γιούνισεφ σχετικά με τον ρατσισμό στα ελληνικά σχολεία διαπίστωσε υψηλή συχνότητα ρατσιστικών φαινομένων.[2]

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός
Ηλεκτρονικός εκφοβισμός είναι η χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων κινητού τηλεφώνου, προσβλητικές ιστοσελίδες και μηνύματα σε τσατ ή σελίδες κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό την εσκεμμένη μείωση ενός ατόμου.

Όπως και οι υπόλοιπες μορφές εκφοβισμού, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός έχει να κάνει με την εξουσία. Αυτοί που εκφοβίζουν τους άλλους προσπαθούν να κυριαρχήσουν πάνω σε άτομα τα οποία αντιλαμβάνονται ως πιο αδύναμα. Θέλουν να κάνουν τους άλλους να νιώσουν ότι έχουν κάτι στραβό - είναι αδερφές, είναι χοντροί, είναι παλιοξένοι, είναι κοντοπίθαροι κτλ. Τα θύματα δεν έχουν τίποτα το στραβό! Αυτός που έχει πρόβλημα είναι ο νταής.


Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 2002 στη Βρετανία, ένας στους τέσσερις νέους ηλικίας 11 έως 19 ετών, έχει δεχθεί απειλές μέσω υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου ακόμη και για τη ζωή του. (NCH -National Children's Home, UK).

Η σύγχρονη τεχνολογία παρέχει στους νταήδες την άνεση να κρύβονται πίσω απ' την ανωνυμία. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός διαφέρει μόνο στο ότι είναι ένας εξαιρετικά δειλός εκφοβισμός.

Γκέι και λεσβιακός εκφοβισμός
«Οι νεαροί γκέι και οι νεαρές λεσβίες θεωρούν ότι η πλειοψηφία του σχολείου δεν αποδέχεται τους γκέι. Πιστεύουν ότι λιγότεροι από τους μισούς (44%) καθηγητές τους και μόνο το ένα τέταρτο (27%) των μαθητών θα αντιδρούσαν θετικά αν μάθαιναν ότι ένας μαθητής είναι γκέι ή ότι μια μαθήτρια είναι λεσβία.» (McCreary Centre Society Survey, 2007).

Δεν χρειάζεται να είσαι απαραίτητα γκέι για να σου βγάλουν τη «ρετσινιά» και να υποστείς πειράγματα και βία. Οι νταήδες που πουλάνε ασκούν ομοφοβικό εκφοβισμό βάζουν στο στόχαστρο οποιονδήποτε αντιλαμβάνονται ως διαφορετικό, ως άτομο που ξεφεύγει από το «κανονικό».

Ο ομοφοβικός εκφοβισμός έχει συγκεκριμένο θέμα και συχνά είναι εξαιρετικά άγριος. Σε αντίθεση με άλλους εκφοβισμούς, ο ομοφοβικός εκφοβισμός θεωρείται πιο «εντάξει», επειδή η κοινωνία συχνά περιθωριοποιεί τους γκέι, άρα οι νταήδες νιώθουν ότι καλά κάνουν και ασκούν βία στους «ανώμαλους».

Δυο φορές μόνοι
Τα σχολικά χρόνια είναι έτσι κι αλλιώς δύσκολα. Για τους γκέι μαθητές και μαθήτριες μπορεί να γίνουν εφιαλτικά. Τα γκέι παιδιά όχι μόνο υφίστανται βία στο σχολείο αλλά πολύ συχνά δεν βρίσκουν καθόλου υποστήριξη ούτε στο σπίτι τους. Φαντάσου να σε διαχωρίζουν για τη σεξουαλικότητά σου σ' ένα εχθρικό σχολικό περιβάλλον και μετά να γυρνάς σ' ένα σπίτι κι η οικογένειά σου επίσης να μη σε στηρίζει!

Μελέτες έχουν δείξει ότι 30-50% των γκέι αγοριών και κοριτσιών έχουν υποστεί κάποιο είδος ομοφοβικής βίας στο σχολείο τους (Warwick, Chase, & Aggleton, 2004). Εξαιτίας αυτής της βίας, τα άτομα αυτά αναφέρουν:

-περισσότερες συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες
-πιο έντονα συμπτώματα κατάθλιψης και απομόνωσης
-πιο εχθρικό σχολικό περιβάλλον και εμπειρίες κακομεταχείρισης
-μεγαλύτερα ποσοστά εκφοβισμού, εγκατάλειψης του σχολείου και σεξουαλικής κακοποίησης και
λιγότερη κοινωνική υποστήριξη τόσο από την οικογένειά τους όσο και από τους συνομηλίκους τους σε σύγκριση με τα ετερόφυλα άτομα της ηλικίας τους (Rivers & Cowie, 2006; Sawyc, et al., 2007).
Ο ομοφοβικός εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις. Τα καθημερινά πειράγματα, η κοροϊδία και η κακομεταχείριση είναι τρομαχτικές εμπειρίες που κανείς δεν αξίζει να υποστεί.

Οι συνέπειες της ομοφοβικής βίας
Αν γίνεις στόχος ομοφοβικού εκφοβισμού μάλλον θα νιώσεις:
-ντροπή
-αμηχανία
-μοναξιά
-θυμό
-λύπη
-μεγάλο και μόνιμο άγχος μήπως ξανασυμβεί

Στην προσπάθειά σου να αναπτύξεις κάποιον αμυντικό μηχανισμό ίσως:
-νιώσεις ότι δεν αξίζεις
-απομονωθείς από τις παρέες
-κλειστείς στον εαυτό σου
-γίνεις κι εσύ ο ίδιος νταής
-δεν σου κάνει καθόλου όρεξη να πας σχολείο
-πάψεις να διαβάζεις τα μαθήματά σου
-αρχίσεις να αυτοτραυματίζεσαι
-κάνεις πολύ άσχημες σκέψεις για το μέλλον
Όλα αυτά είναι φυσιολογικά συναισθήματα. Δεν χρειάζεται όμως να τα ανέχεσαι. Υπάρχουν τρόποι να σπάσεις τον φαύλο κύκλο του εκφοβισμού. Αν ένας νταής σου κάνει τη ζωή δύσκολη το πιο πιθανό είναι ότι κάνεις κι εσύ το ίδιο σε κάποιους άλλους. Δεν χρειάζεται να νιώθεις μοναξιά. Αν σε εκφοβίζουν, μίλησε γι' αυτό ανοιχτά μέχρι κάποιος να σε βοηθήσει. Κάποιος όντως θα σε βοηθήσει!

Πώς να το σταματήσεις
Είτε είσαι στόχος εκφοβισμού είτε απλώς παρατηρητής, χρειάζεσαι σχέδιο δράσης. Όσο απίστευτο κι αν σου ακούγεται, υπάρχουν δοκιμασμένες στρατηγικές αντιμετώπισης των νταήδων, οι οποίες έχουν αποτέλεσμα! Οι νταήδες δεν είναι κάτι το καινούριο: μπορεί οι μέθοδοί τους να έχουν αλλάξει με τα χρόνια αλλά οι συμπεριφορές τους είναι προβλέψιμες. Πρόκειται απλώς για ανθρώπους που αισθάνονται καλύτερα κάνοντας άλλους να αισθάνονται άσχημα.

Αντι-εκφοβιστικές τακτικές
Μείνε ήρεμη. Ο νταήδες λατρεύουν να βλέπουν αντιδράσεις! Μην τους κάνεις τη χάρη.
Πάνω απ' όλα: Γι' αυτό που σου γίνεται δεν φταις εσύ! Φταίει ο άλλος που σου το κάνει. Μην αισθάνεσαι ντροπή. Αυτός θα έπρεπε να ντρέπεται.
Μη φοβάσαι να μιλήσεις γι' αυτό σε άτομα που εμπιστεύεσαι. Ένας ενήλικας μπορεί να σε βοηθήσει περισσότερο απ' ό,τι νομίζεις. Έχει περισσότερα μέσα που εσύ δεν έχεις. Μπορεί ο πρώτος ενήλικας στον οποίο θα μιλήσεις να μη σου δώσει σημασία ή να μη σε υποστηρίξει όσο χρειάζεται. Μην το βάζεις κάτω! Συνέχισε να ψάχνεις. Κάποια στιγμή θα βρεθεί κάποιος που θα σε ακούσει και θα σε βοηθήσει. Δεν είναι όλοι οι ενήλικες αναίσθητοι ή αδιάφοροι.
Αν ξέρεις ότι κάποιος δεν σε συμπαθεί, μείνε μακριά του. Βγάλε τον εαυτό σου από την κατάσταση, όσο γίνεται βέβαια.
Μην αντεπιτίθεσαι. Μπορεί να χτυπήσεις ή να κάνεις τα πράγματα χειρότερα. Οι νταήδες επιζητούν την προσοχή - με το να τους επιτεθείς κι εσύ τους δίνεις αυτό που θέλουν.
Απόφυγε τις καταστάσεις που προσφέρονται για εκφοβισμό. Πήγαινε στο σχολείο νωρίτερα ή γύρνα αργότερα, ή φρόντισε να πηγαίνεις με τον αδερφό ή την αδερφή σου, ένα γειτονόπουλο ή φίλο σου. Μη βρίσκεσαι μόνος σε διαδρόμους, αποδυτήρια ή άδειες αίθουσες.
Φρόντισε να βρίσκεσαι στο οπτικό πεδίο καθηγητών όταν είσαι στο σχολείο. Αυτοί μπορούν να επιβάλλουν αποβολές ή άλλα πειθαρχικά μέτρα.
Αντί να εξοργίζεσαι, δείξε χιούμορ. Έτσι δείχνεις ότι δεν φοβάσαι κι ότι μπορείς να αποφορτίσεις την κατάσταση.
Σκέψου από πριν πράγματα που μπορείς να πεις. Επινόησε ένα σύντομο σενάριο και μη λες τίποτα προσβλητικό (για να μη γίνεσαι κι εσύ νταής).
Δείξε αυτοπεποίθηση. Η παθητική στάση, το να κοιτάς το έδαφος ή τα πόδια σου και η νευρικότητα δείχνουν ότι δεν είσαι σίγουρη για τον εαυτό σου. Κράτα ψηλά το κεφάλι σου και στάσου ίσια. Οι νταήδες σε πειράζουν επειδή νομίζουν ότι φοβάσαι.
Μη φέρνεις ακριβά αντικείμενα στο σχολείο. Στους νταήδες αρέσουν τα πράγματα που μπορούν. Μην τους δίνεις αφορμές.
Αν ο νταής δεν σε αφήνει ήσυχη, αγνόησέ τον και απομακρύνσου. Είναι πιο δύσκολο να σου κάνει κάτι αν δεν είσαι εκεί.
Οι «θεατές» έχουν τη δύναμη να σταματήσουν τον εκφοβισμό!
Αν τύχει να βρίσκεσαι μπροστά σ' ένα περιστατικό εκφοβισμού (θεατής») μπορεί να φοβηθείς ότι θα συμβεί και σ' εσένα, αν βγεις μπροστά και πεις κάτι. Να ξέρεις ότι ο νταής σε ελέγχει μέσω του φόβου σου κι ότι σου επιβάλλεται χρησιμοποιώντας αυτόν ακριβώς τον φόβο.

Θυμήσου όμως: οι θεατές που αντιδρούν και αναλαμβάνουν δράση μπορούν συνήθως να σταματήσουν τον εκφοβισμό μέσα σε 10 δευτερόλεπτα. Οι περισσότεροι νταήδες είναι ψευτονταήδες. Πουλάνε τσαμπουκά επειδή πιστεύουν ότι τους παίρνει. Αν είστε δύο ή τρεις που αντιδράτε, πιθανότατα θα κάνουν πίσω.

Πώς να αντιδράσεις
Πρώτα απ' όλα βεβαιώσου ότι είσαι ασφαλής εσύ. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί να πας για να ζητήσεις βοήθεια αντί να παρέμβεις άμεσα. Όπως και να χει, μπορείς να πετύχεις πάρα πολλά.

Στο 85% των περιπτώσεων εκφοβισμού υπάρχουν θεατές.
Τα περισσότερα παιδιά αισθάνονται άβολα όταν βρίσκονται μπροστά σ' ένα τέτοιο θέαμα αλλά πολύ λίγα παρεμβαίνουν.
Όταν υπάρχει παρέμβαση από κάποιον συνομήλικο, ο εκφοβισμός σταματάει μέσα σε 10 δευτερόλεπτα στο 57% των περιπτώσεων. (Craig and Pepler, 1997).
Αν στέκεσαι και απλώς κοιτάς, γίνεσαι μέρος του προβλήματος αντί μέρος της λύσης. Είναι σαν να είσαι κι εσύ η ίδια νταής. Έτσι σε θεωρεί το «θύμα», αφού το ανέχεσαι και δεν κάνεις τίποτα να βοηθήσεις. Εσύ, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, έχεις τη δύναμη να βοηθήσεις.

Εντόπισε τον εκφοβισμό. Δεν συμβαίνει μόνο σωματικά, με ξύλο ή σπρωξίματα. Μπορεί να είναι κοινωνικός (απομόνωση), λεκτικός (κράξιμο, παρατσούκλια) ή ηλεκτρονικός.
Απομακρύνσου και φέρε βοήθεια. Με το να στέκεσαι και να παρακολουθείς απλώς γίνεσαι ακροατήριο για τον νταή, που γουστάρει να βλέπει ότι οι άλλοι τον κοιτάζουν.
Μη γελάς μ' αυτό που γίνεται για να δείξεις ότι είσαι κι εσύ με τους «καλούς» κι όχι με τους «χαμένους» του σχολείου.
Ενθάρρυνε και άλλους θεατές να παρέμβουν ως ομάδα. Απομακρυνθείτε όλοι μαζί.
Πες στον νταή να το κόψει, αρκετά τράβηξε το αστείο.
Ύψωσε τη φωνή σου. Πες στον νταή ότι η συμπεριφορά του είναι απαράδεκτη.
Μην τα βάζεις με τον νταή. Δεν είναι ασφαλής αντίδραση, είναι σαν να ρίχνεις λάδι στη φωτιά.
Βοήθησε το θύμα. Βάλε τον εαυτό σου στη θέση του. Δεν θα ήθελες να σε βοηθήσει κάποιος αν σου έκαναν κακό;
Μην περιμένεις από το θύμα να σου ζητήσει βοήθεια.
Απενεργοποίησε τον ηλεκτρονικό νταή
Μπορεί να πάρει πολύ χρόνο και προσπάθεια για να ανταποκριθούν και να αντιμετωπίσουν τα παράπονα σου σχετικά με τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό οι εταιρίες παροχής ίντερνετ ή κινητής τηλεφωνίας. Χρησιμοποίησε το μυαλό σου. Είναι πιο εύκολο να προλάβεις τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό παρά να τον αντιμετωπίσεις εκ των υστέρων. Αν είναι ήδη πολύ αργά γι' αυτό, ίσως είναι πιο εύκολο να διαγράψεις τους λογαριασμούς e-mail, κινητού ή βομβητή που έχεις και να ανοίξεις καινούριους.

Ποτέ μην αποκαλύπτεις προσωπικές πληροφορίες όπως το όνομα σου ή τα ονόματα φίλων ή συγγενών σου, τη διεύθυνση και το τηλέφωνό σου ή το σχολείο στο οποίο πηγαίνεις. Προσωπικές πληροφορίες είναι επίσης οι φωτογραφίες και το e-mail σου. Ποτέ μη λες σε κάποιον τους κωδικούς ασφαλείας σου.
Να είσαι ευγενικός όταν μιλάς σε κάποιον στο ίντερνετ, όπως θα ήσουν και εκτός. Αν κάποιος σου φερθεί με αγένεια, μην απαντάς. Οι ηλεκτρονικοί νταήδες είναι όπως και οι πραγματικοί - θέλουν να απαντήσεις. Μην τους δίνεις αυτή την ικανοποίηση.
Ποτέ μη στέλνεις μηνύματα σε άλλους όταν είσαι θυμωμένη. Περίμενε μέχρι να ηρεμήσεις και να μπορείς να σκεφτείς. Από τη στιγμή που θα στείλεις το μήνυμα είναι σχεδόν αδύνατο να διορθώσεις το κακό.
Ποτέ μην ανοίγεις μηνύματα από άτομα που δεν γνωρίζεις.
Μάθε να κλείνεις, να αποσυνδέεις, να βγάζεις απ' την πρίζα. Κάνε ένα διάλειμμα. Δεν χρειάζεται να είσαι ονλάιν 24 ώρες το 24ωρο.
Μην απαντάς σε μηνύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Όσο κι αν το θες. Οι ηλεκτρονικοί νταήδες περιμένουν να δουν ότι κατάφεραν να σε αναστατώσουν.
Μη σβήνεις ή διαγράφεις μηνύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Δεν χρειάζεται να τα διαβάσεις, απλώς κράτησέ τα. Είναι οι αποδείξεις σου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την αστυνομία, τον παροχέα ίντερνετ ή τηλεφωνίας για να σε βοηθήσουν.
Βασισμένο σε ένα άρθρο του b-free.ca

Βιβλιογραφία
[1] Ταυτότητες φύλου, εθνικές ταυτότητες και σχολική βία: Διερευνώντας τη βία και τη θυματοποίηση στο σχολικό πλαίσιο»: 2004-2006, της καθηγήτριας του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασιλικής Δεληγιάννη-Κουιμτζή.

[2] Διακρίσεις - Ρατσισμός - Ξενοφοβία στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα