ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΥΛΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Οι δύο κλάδοι της Ελληνικής Γλώσσας (Νέα Ελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική Λογοτεχνία) εξετάζονται την ίδια μέρα και η συνολική διάρκεια της εξέτασης είναι τρεις (3) ώρες. Τα θέματα δίνονται σε ξεχωριστό φύλλο για κάθε κλάδο, οι απαντήσεις αναπτύσσονται σε ξεχωριστό φύλλο για καθέναν από τους δύο κλάδους και αποδίδεται διακριτός βαθμός για καθέναν από αυτούς.

ΦΥΛΛΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ Τεύχος B’ 4177/28.09.2020

ΒΙΒΛΙΑ: 

«ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΤΕΥΧΟΣ Α’)» των ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ Ν., ΚΑΡΒΕΛΗ Δ., ΜΗΛΙΩΝΗ Χ., ΜΠΑΛΑΣΚΑ Κ., ΠΑΓΑΝΟΥ Γ., ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ 

«ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ» των ΠΑΡΙΣΗ Ι., ΠΑΡΙΣΗ Ν. 

Ως εξεταστέα ύλη Ημερήσιου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου ορίζονται δραστηριότητες με τις οποίες υπηρετείται και ελέγχεται η επίτευξη των σκοπών και των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων της διδασκαλίας του μαθήματος. Οι μαθητές/τριες αναμένεται να είναι σε θέση: 

α) Να προσεγγίζουν τους χαρακτήρες με βάση τα δεδομένα του κειμένου (όνομα, εξωτερική εμφάνιση, ενέργειες, σχέσεις με άλλα πρόσωπα, δικά τους λόγια και σκέψεις, λόγια και σκέψεις άλλων προσώπων για αυτούς και στάση του αφηγητή), με σκοπό να εντοπίζουν χαρακτηριστικά τους στοιχεία που φωτίζουν τη δράση τους 

β) Να αναγνωρίζουν τους ποικίλους ποιητικούς υπαινιγμούς (στην περίπτωση ποιητικού κειμένου) μέσα από τον συνδυασμό συμβόλων, σχημάτων λόγου και κειμενικών δεικτών εν γένει, με σκοπό να εμπλουτίζουν την κατανόησή τους 

γ) Να περιγράφουν τη συναισθηματική διάθεση του ποιητικού υποκειμένου στηριζόμενοι στα σύμβολα και τις γλωσσικές επιλογές (ρηματικά πρόσωπα, χρόνοι, εγκλίσεις των ρημάτων, στίξη) 

δ) Να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο στοιχεία του λόγου των προσώπων, γλωσσικές επιλογές και να αναγνωρίζουν το πώς αυτά παράγουν νόημα

 ε) Να αξιοποιούν στις ερμηνευτικές τους απόπειρες κειμενικά στοιχεία και επιλογές μορφολογικού χαρακτήρα, με σκοπό να τεκμηριώνουν τις θέσεις και τις ανταποκρίσεις τους. 

Θεματικές ενότητες που εξετάζονται στην Α΄ τάξη είναι 

«Τα φύλα στη λογοτεχνία», 

«Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση».

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Δίνεται αδίδακτο λογοτεχνικό κείμενο (ποίημα ή διήγημα ή απόσπασμα από μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο). Το κείμενο συνοδεύεται από σύντομο εισαγωγικό σημείωμα, χωρίς ερμηνευτικά σχόλια, και αντλείται από την Τράπεζα Θεμάτων. 

Οι μαθητές/τριες καλούνται να απαντήσουν στα ζητούμενα τριών (3) θεμάτων από τα οποία: α) ένα (1) αφορά την ανάγνωση-κατανόηση του κειμένου, διαιρείται σε δύο ερωτήματα και βαθμολογείται με 30 μονάδες (10+20), β) ένα (1) αφορά την προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου, διαιρείται σε δύο (2) ερωτήματα και βαθμολογείται με 30 μονάδες (20 + 10), και γ) ένα (1) αφορά την ερμηνεία και την παραγωγή λόγου σε ένα θέμα αναγνωστικής ανταπόκρισης ή δημιουργικού μετασχηματισμού και βαθμολογείται με 40 μονάδες. 

1. Το πρώτο θέμα αφορά την ανάγνωση-κατανόηση του κειμένου με το οποίο ελέγχεται: 

- Στο α’ ερώτημα η ικανότητα των μαθητών/-τριών να εντοπίζουν στο κείμενο πληροφορίες, όπως πρόσωπα, χώρο, χρόνο, κοινωνικό πλαίσιο δράσης των προσώπων γεγονότα/αίτια που κατευθύνουν τη δράση τους, βασικά θέματα, ιδέες, προβληματισμούς που θέτει το κείμενο, αξίες που προβάλλει. Το ερώτημα είναι κλειστού τύπου και βαθμολογείται με 10 μονάδες 

- Στο β’ ερώτημα η ικανότητα των μαθητών/-τριών να σκιαγραφούν κάποιον από τους χαρακτήρες με βάση τα δεδομένα του κειμένου, να επισημαίνουν και να νοηματοδοτούν τα σύμβολα, τις φωνές ή τις σιωπές σε ένα ποιητικό ή θεατρικό κείμενο. Το ερώτημα είναι ανοιχτού τύπου, η απάντηση δίνεται σε 40-50 λέξεις και βαθμολογείται με 20 μονάδες. 

2. Το δεύτερο θέμα αφορά την προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου, με το οποίο ελέγχεται: 

- Στο α’ ερώτημα η ικανότητα των μαθητών/-τριών να αναγνωρίζουν συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές (γραμματικοί χρόνοι, εγκλίσεις, ρηματικά πρόσωπα, στίξη) και να ερμηνεύουν τη λειτουργία τους ως προς το νόημα και το ύφος του κειμένου. Το ερώτημα βαθμολογείται με 20 μονάδες 

- Στο β’ ερώτημα η ικανότητα των μαθητών/-τριών να αναγνωρίζουν εκφραστικά μέσα-τρόπους (μεταφορές, παρομοιώσεις, επαναλήψεις, αντιθέσεις, εικόνες κ.λπ.) και τη λειτουργία τους ως προς το νόημα και το ύφος του κειμένου. Το ερώτημα βαθμολογείται με 10 μονάδες. 

3. Με το τρίτο θέμα ελέγχεται η ικανότητα των μαθητών/-τριών να ερμηνεύουν το κείμενο, να ανταποκρίνονται σε αυτό, να επιτελούν δημιουργικούς μετασχηματισμούς και να παράγουν δικό τους κείμενο, αξιοποιώντας την προσωπική τους επικοινωνία με αυτό. Η έκταση του μαθητικού κειμένου κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις. Το θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες. Το β’ ερώτημα του δεύτερου θέματος που βαθμολογείται με 10 μονάδες και το τρίτο θέμα που βαθμολογείται με 40 μονάδες επιλέγονται από την Τράπεζα Θεμάτων. Τα υπόλοιπα θέματα ορίζονται από τους/τις εκπαιδευτικούς.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Α΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΦΕΚ B 4178/2020 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: 

Η διδασκαλία να ξεκινήσει από το κείμενο του Θουκυδίδη και να ακολουθήσει το κείμενο του Ξενοφώντα, για να υπάρχει ιστορική συνέχεια, ώστε να γίνονται κατανοητά τα γεγονότα από τους μαθητές και τις μαθήτριες. 

Ως εξεταστέα ύλη ορίζεται η παρακάτω από το εγχειρίδιο Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Ξενοφών, Θουκυδίδης) των Κ. Διαλησμά, Α. Δρουκόπουλου, Ε. Κουτρουμπέλη, Γ. Χρυσάφη: 

1. Εισαγωγή 

α) Κεφάλαιο Β΄: Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος (1. Η ζωή του - 2. Το έργο του. Ενδιαφέροντα και ιδέες -Μέθοδος - Η δομή του έργου. Ο χρόνος της σύνθεσής του - Γλώσσα και ύφος)

β) Κεφάλαιο Γ΄: Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς (1. Η ζωή του - 2. Το έργο του. Ενδιαφέροντα και ιδέες). 

2. Κείμενα 

α) Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Βιβλίο 3ο, με βασικό θεματικό πυρήνα: Ισχύς και δίκαιο, η «ηθική» του πολέμου 

ΕΝΟΤΗΤΕΣ Κεφάλαιο 70 (μόνο από μετάφραση) 

Κεφάλαιο 71-73 Κεφάλαιο 74 Κεφάλαιο 75

Κεφάλαιο 78 (μόνο από μετάφραση) 

Κεφάλαιο 81 

Κεφάλαιο 82-83 (μόνο από μετάφραση) 

β) Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο 2ο, με βασικό θεματικό πυρήνα: Στρατιωτική υπεροχή και πολιτική κυριαρχία 

ΕΝΟΤΗΤΕΣ Κεφάλαιο 1. παρ. 16-32 (μόνο από μετάφραση) Κεφάλαιο 2. παρ. 1-4 Κεφάλαιο 2. παρ. 16-23 Κεφάλαιο 3. παρ. 11-16 (μόνο από μετάφραση) Κεφάλαιο 3. παρ. 50-56 Κεφάλαιο 4. παρ. 1-17 (μόνο από μετάφραση) Κεφάλαιο 4. παρ. 18-23 

Στην Α΄ Λυκείου οι μαθητές ς και οι μαθήτριες θα προσεγγίσουν και θα εμβαθύνουν, στο πλαίσιο της δομολειτουργικής προσέγγισης των πρωτότυπων κειμένων και σε άμεσο συσχετισμό με αυτά (κειμενοκεντρική προσέγγιση), στα εξής γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα: 

Α) Γραμματικά φαινόμενα 

• Φωνηεντόληκτα ουσιαστικά Γ κλίσης (μονόθεμα) • Φωνηεντόληκτα ουσιαστικά Γ κλίσης (διπλόθεμα) • Υγρόληκτα ουσιαστικά Γ κλίσης (διπλόθεμα) • Ανώμαλα ουσιαστικά • Επίθετα Γ κλίσης (φωνηεντόληκτα, αφωνόληκτα και ενρινόληκτα). Κλίση μετοχών • Ανώμαλα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων • Αντωνυμίες κτητικές • Κλίση συνηρημένων ρημάτων σε -άω, -έω και -όω. Σχηματισμός των άλλων χρόνων • Αόριστος Β • Παθητικός Μέλλοντας Α και Παθητικός Αόριστος Α • Ρήματα υγρόληκτα και ενρινόληκτα. Σχηματισμός Μέλλοντα και Αορίστου • Σχηματισμός Μέλλοντα των σε -ίζω ρημάτων • Σχηματισμός συντελικών χρόνων αφωνόληκτων ρημάτων. 

Β) Συντακτικά φαινόμενα 

• Κατηγορούμενο. Γενική κατηγορηματική. Επιρρηματικό και προληπτικό κατηγορούμενο• Αντικείμενο άμεσο και έμμεσο. Σύστοιχο αντικείμενο. Κατηγορούμενο του αντικειμένου • Απαρέμφατο έναρθρο και άναρθρο. Απρόσωπη σύνταξη • Μετοχές: κατηγορηματική και επιρρηματική. Συνημμένη και απόλυτη • Β όρος σύγκρισης • Ομοιόπτωτοι - Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί • Επιρρηματικοί προσδιορισμοί (εμπρόθετοι, πλάγιες πτώσεις) • Παρατακτική - Υποτακτική σύνδεση • Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (είδος, εκφορά, λειτουργία) • Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (είδος) • Υποθετικοί λόγοι (εντοπισμός υπόθεσης - απόδοσης).

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ

Ι. Για την εξέταση της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στην Α’ τάξη Ημερήσιου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου, δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο: 

α) απόσπασμα κειμένου, διδαγμένου από το πρωτότυπο, 12-20 στίχων, με νοηματική συνοχή,

β) απόσπασμα κείμενου, διδαγμένου από μετάφραση, και ζητείται: 

α) να μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική ένα τμήμα του πρωτότυπου κειμένου οκτώ έως δέκα (8-10) στίχων. 

β) να απαντήσουν σε: i. τρεις (3) ερωτήσεις ερμηνευτικές που μπορεί να αναφέρονται σε ιδέες, αξίες, προβλήματα, στη στάση, στο ήθος ή στον χαρακτήρα προσώπων, στο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής της συγγραφής του έργου, στη δομή του κειμένου, σε υφολογικά και αισθητικά θέματα. Οι δύο (2) από τις ερωτήσεις αυτές αναφέρονται στο απόσπασμα κειμένου, διδαγμένου από το πρωτότυπο, και η τρίτη στο τμήμα του διδαγμένου από μετάφραση κειμένου σε συσχετισμό με το παραπάνω εξεταζόμενο πρωτότυπο απόσπασμα. 

ii. μία (1) ερώτηση λεξιλογική-σημασιολογική που αναφέρεται στην παραγωγή και σύνθεση λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής, σε ομόρριζες λέξεις, σε απλές ή σύνθετες, στη σύνδεση λέξεων της Αρχαίας και της Νέας Ελληνικής, στη διατήρηση ή στην αλλαγή της σημασίας τους, σε συνώνυμα και αντώνυμα κ.λπ. 

iii. μία (1) ερώτηση γραμματικής. 

iv. μία (1) ερώτηση συντακτικού. 

v. μία (1) ερώτηση κλειστού τύπου (σωστό ή λάθος, πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, κ.ά.) που αναφέρεται στο γραμματειακό είδος του κειμένου, στον συγγραφέα ή στο έργο του. Οι ερωτήσεις υπό τα στοιχεία «ii», «iii» και «iv» μπορεί να αναλύονται σε δύο (2) ισοδύναμα βαθμολογικώς υποερωτήματα. Η μετάφραση βαθμολογείται με τριάντα (30) μονάδες και καθεμιά από τις επτά (7) ερωτήσεις με δέκα (10) μονάδες 

Το διδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο, και, μαζί με αυτό, το οριζόμενο προς μετάφραση τμήμα του, η λεξιλογική-σημασιολογική ερώτηση υπό το στοιχείο «β, ii» και η ερώτηση υπό το στοιχείο «β, v» επιλέγονται από την Τράπεζα Θεμάτων. 

Οι υπόλοιπες ερωτήσεις, καθώς και το απόσπασμα του διδαγμένου από μετάφραση κειμένου ορίζονται από τους/τις διδάσκοντες/ουσες. 

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ

 Ο λογοτεχνικός λόγος είναι άρρηκτα συνυφασμένος με την πνευματική παράδοση του ελληνικού πολιτισμού. Αν και τα τελευταία χρόνια μοιάζει να έχει τεθεί στο περιθώριο, ωστόσο ως Σύνδεσμος Φιλολόγων Κοζάνης πιστεύουμε ότι υπάρχει μια λανθάνουσα λογοτεχνική δυναμική στους μαθητές μας, η οποία καλλιεργείται συστηματικά και αθόρυβα από τους φιλολόγους των σχολείων μας. Η μαθητική ποιητική ανθολογία ΕΦΗΒΟΙ ΣΤΙΧΟΙ, η οποία εκδόθηκε και παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία τον Δεκέμβριο του 2019 το απέδειξε περίτρανα.

Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Κοζάνης συνεχίζει αυτή την προσπάθεια και φέτος, θέλοντας να αφουγκραστεί και να αναδείξει αυτή τη λογοτεχνική δυναμική των μαθητών μας στην εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και στην τοπική κοινωνία, ώστε να δώσει λόγο και φωνή στις ευαισθησίες τους. Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Κοζάνης επιμελείται μια συλλογή διηγημάτων μαθητών/-τριών των ημερήσιων Γυμνασίων και Λυκείων της Π.Ε. Κοζάνης. Η συλλογή διηγημάτων θα εκδοθεί και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ελλάδα ηλεκτρονικά, ενώ θα εκδοθεί και σε έντυπη μορφή. Στο τέλος της χρονιάς, τα διηγήματα της συλλογής θα παρουσιαστούν σε ειδική εκδήλωση από τους ίδιους τους μαθητές. Τη συλλογή θα επιμεληθούν φιλόλογοι-λογοτέχνες, μέλη του Συνδέσμου Φιλολόγων Κοζάνης.

Καλούνται, λοιπόν, οι συνάδελφοι φιλόλογοι των σχολείων να ενημερώσουν και να παρακινήσουν τους μαθητές για τη συγκεκριμένη δράση, να επιλέξουν και να συγκεντρώσουν διηγήματά τους με έκταση ως 1.000 λέξεις και να τα αποστείλουν μέχρι τις 30 Οκτωβρίου 2020 στην ηλεκτρονική διεύθυνση του συνδέσμου: sfkozanis@gmail.com. Για λόγους οικονομίας ας αποσταλεί 1 διήγημα από κάθε μαθητή.

Ας δώσουμε τη δυνατότητα στα παιδιά μας ν’ ανασάνουν δημιουργικά και να εκφράσουν μέσα από τις πρωτότυπες ιστορίες τους όλα αυτά που φωλιάζουν μέσα τους. Αξίζει.

Για οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία μη διστάσετε να απευθυνθείτε στα μέλη του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων, είτε απευθείας είτε μέσω των εκπροσώπων μας.

 

 

 

--

Σύνδεσμος Φιλολόγων Κοζάνης

Ερωτόκριτος - Φύλλο Εργασίας

 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος, Κείμενα ΝΕΛ Α' Λυκείου

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Μπορείτε να αναγνωρίσετε ποια είναι τα βασικά μουσικά θέματα που ντύνουν την ταινία "Ερωτόκριτος"; 

2. Τα θεωρείτε πετυχημένα; Ταιριάζουν με το ύφος της ταινίας και τις σκηνές που ντύνουν μουσικά;

3. Ποια είναι τα βασικά πρόσωπα του Ερωτόκριτου και ποιο είναι το βασικό θέμα του έργου; Ποια άλλα βασικά θέματα/μοτίβα διακρίνετε (πχ εξορία, ξενιτειά, χάσμα γενεών κλπ) ;

4. Σε ποια σκηνή της Οδύσσειας υπάρχει το μοτίβο της μεταμόρφωσης και της δοκιμασίας;   

5. Σε ποιους τόπους και σε ποια εποχή εκτυλίσσεται το έργο;

6. Πόσους αφηγητές έχουμε στην ταινία και ποιος είναι ο ρόλος τους; 

7. Ποια είναι τα μυθολογικά/φανταστικά στοιχεία που περιέχει το έργο;

8. Ποια είναι η άποψη του βασιλιά Ηρακλή για το γάμο της κόρης του; Ποια είναι η άποψη της Αρετούσας; Τι συμπεράσματα βγάζουμε για τις σχέσεις ανάμεσα στα φύλα εκείνη την εποχή;

9. Πώς χαρακτηρίζετε τον Ερωτόκριτο και πώς την Αρετούσα, το βασιλιά και τη βασίλισσα;

10. Ποια από τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της κρητικής λογοτεχνίας βρίσκουμε στο έργο; (Να απαντήσετε αφού πρώτα ξαναδιαβάσετε τα αντίστοιχα εισαγωγικά σημειώματα από το βιβλίο των Κειμένων )

11. Ποια είναι η άποψή σας για την ταινία που παρακολουθήσατε;

 

12. Πώς σας φαίνονται τα αποσπάσματα του έργου που υπάρχουν στο σχολικό εγχειρίδιο;

Β. Κορνάρος, απόσπασμα από τον Ερωτόκριτο που έχει μελοποιηθεί

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΜΕΝΟΣ ΑΠΟ 77 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΕ 40 ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ 

https://youtu.be/vEb_4tiS9bM

Ι. 
Του Κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεβαίνου 

Και του τροχού που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου, 

Και των αρμάτω οι ταραχές, έχθρητες και τα βάρη, 

Του Έρωτα η μπόρεση και της φιλιάς η χάρη, 

Ετούτα μ'εκινήσασι τη σήμερον ημέρα

 ν'αναθιβαλω και να πω τα κάμαν και τα φέρα 

Τότες μια άγάπη μπιστική στον κόσμο έφανερώθη 

Κ'εγράφτη μέσα στην καρδιά κι ουδέ ποτέ τση έλειώθη. 

Και με τιμή ήταν (ήσαν) δυό κορμιά στου πόθου το καμίνι 

Και κάμωμα πολλά ακριβό σ' έτοιους καιρούς εγίνη 

ΙΙ. 

Ήκουσες Αρετούσα μου τα θλιβερά μαντάτα, 

Που ό κύρης σου μ' έξόρισε στης ξενιτιάς τη στράτα; 

Τέσσερεις μέρες μοναχάς μου'δωκε ν'ανιμένω

Κι άπόκει να ξενίτευτώ,πολλά μακρά να πηαίνω 

Και πως να σ' άποχωριστώ και πως να σου μακρύνω 

Και πως να ζήσω δίχως σου στον ξορισμόν έκείνο; 

Κατέχω το κι ο κύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει 

Ρηγόπουλο, αφεντόπουλο, σαν έισ' έσύ γυρεύει .  

Κι ο κύρης όντε βουληθεί και θε να με παντρέψη 

Και δω πως γάμο κτάσσεται και το γαμπρό γυρέψη, 

Καλλιά θανάτους εκατό την ώρα θέλω πάρει, 

Άλλος παρά ο Ρωτόκριτος γυναίκα να με πάρη. 

Παρακαλώ, θυμού καλά, ό,τι σου λέγω τώρα 

Και γρήγορα μισεύγω σου, μακραίνω από τη χώρα 

Μα όπου κι αν πάγω, όπου βρεθώ και τον καιρό που ζήσω 

Τάσσω σου άλλη να μη δω μηδέ ν' ανατρανίσω 

Καλλιά 'χω εσέ με θάνατο παρ' άλλη με ζωή μου, 

Για σέναν εγεννήθηκε στον κόσμο το κορμί μου. 

Τούτο εδώθη σ'ολους μας: ότι κι αν πεθυμούμε, 

Μ'ολον οπού 'ναι δύσκολον, εύκολο το κρατούμε 

Κι εύκολα το πιστεύγομε κείνο που μας αρέσει 

Και κάθα είς σ' τούτο μπορεί να σφάλει και να φταίση. 

ΙΙΙ. 

Τα πάθη πια δεν κιλαδεί το πικραμένο αηδόνι, αμέ πετά πασίχαρο, μ' άλλα πουλιά σιμώνει. 

Ετούτ' η αγάπη η μπιστική με τη χαρά ετελειώθη 

Και πλερωμή στα βάσανα μεγάλη τως εδόθη.

 Για τούτο οπού 'ναι φρόνιμος , μηδέ χαθή στα πάθη 

Το ρόδο κι όμορφος αθός γεννάται μες στ' αγκάθι. 

Και κάθα είς που εδιάβασεν εδά κι ας το κατέχη : 

Μη χάνεται στον κίνδυνο, μα πάντα ελπίδα άς έχη. 

Στάλα τη στάλα το νερό το μάρμαρο τρυπάτο 

Εκείνο που μισεί κανείς γυρίζει κι αγαπάτω. 

Τα μάτια δεν καλοθωρούν στο μάκρεμα του τόπου 

Μα πιο καλά και πιο μακριά θωρεί (βλέπει) η καρδιά του ανθρώπου. 

Απ'οτι κάλλη έχει ο άνθρωπος τα λόγια έχουν τη χάρη 

Και κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει 

Για μένα όλα σφάλουσι και πάσιν άνω-κάτω 

Για ΜΕ Ξαναγεννήθηκε η φύση των πραγμάτων. 

Για μένα όλα σφάλουσι και πάσιν άνω-κάτω

Για ΜΕ Ξαναγεννήθηκε η φύση των πραγμάτων.

77 καλλιτέχνες, 40 διαφορετικά σημεία της Αττικής και ένα αριστούργημα της ελληνικής λογοτεχνίας, συνθέτουν τον καμβά της δράσης και της δημιουργίας του «εναλλακτικού» video «Παίζουμε Οικολογικά -- Ζούμε Λογικά -- Ενεργούμε Ομαδικά»! Επιμέλεια Μανώλης Ρασούλης.

Ερωτήσεις

1. Τι είδους ομοιοκαταληξία έχουμε στο παραπάνω απόσπασμα

2. Ποια γλώσσα χρησιμοποιεί ο ποιητής

3. Τι απόψεις εκφράζονται στο απόσπασμα Ι, στο απόσπασμα ΙΙ και στο απόσπασμα ΙΙΙ;

Γ. Σύγκριση κειμένων: βρίσκεται κάποια ομοιότητα ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και το δημοτικό ποίημα που ακολουθεί;

«Ο γυρισμός του ξενιτεμένου» (δημοτικό τραγούδι)

Ερρόδισε γ’ η ανατολή και ξημερώνει η δύση,[...]

παν τα πουλάκια στη βοσκή κι οι λυγερές στη βρύση.

Βγαίνω κι εγώ κι ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου.

Βρίσκω μια κόρη πόπλενε σε μαρμαρένια γούρνα.

Τη χαιρετάω, δε μου μιλεί, της κρένω, δεν μου κρένει.

—Κόρη, για βγάλε μας νερό, την καλή μοίρα να ’χεις,

να πιω κι εγώ κι ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου.

Σαράντα σίκλους έβγαλε, στα μάτια δεν την είδα,

κι απάνω στους σαρανταδυό τη βλέπω δακρυσμένη.

—Γιατί δακρύζεις, λυγερή, και βαριαναστενάζεις;

Μήνα πεινάς, μήνα διψάς, μην έχεις κακή μάνα;

—Μήτε πεινώ, μήτε διψώ, μήτ’ έχω κακή μάνα.

Ξένε μου, κι αν εδάκρυσα κι αν βαριαναστενάζω,

τον άντρα ’χω στην ξενιτειά και λείπει δέκα χρόνους[...].

—Κόρη μου, ο άντρας σου πέθανε, κόρη μου, ο άντρας σου χάθη·

τα χέρια μου τον κράτησαν, τα χέρια μου τον θάψαν,

ψωμί κερί τού μοίρασα, κι είπε να τα πλερώσεις,

τον έδωκα κι ένα φιλί, κι είπε να μου το δώσεις.

—Ψωμί κερί τού μοίρασες, διπλά να σε πλερώσω,

μα για τ’ εκείνο το φιλί, σύρε να σου το δώσει.

—Κόρη μου, εγώ είμαι ο άντρας σου, εγώ είμαι κι ο καλός σου.

—Ξένε μου, αν είσαι ο άντρας μου, αν είσαι κι ο καλός μου.

δείξε σημάδια της αυλής και τότες να πιστέψω.

—Έχεις μηλιά στην πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου,

κάνει σταφύλι ροζακί και το κρασί μοσκάτο,

κι όποιος το πιει δροσίζεται και πάλι αναζητά το.

—Αυτά είν’ σημάδια της αυλής, τα ξέρει ο κόσμος όλος,

διαβάτης ήσουν, πέρασες, τά-είδες και μου τα λέεις.

Πες μου σημάδια του σπιτιού και τότες να πιστέψω.

—Ανάμεσα στην κάμαρα χρυσό καντήλι ανάφτει,

και φέγγει σου που γδύνεσαι και πλέκεις τα μαλλιά σου,

φέγγει σου τις γλυκές αυγές που τα καλά σου βάζεις.

—Κάποιος κακός μου γείτονας σου τα ’πε και τα ξέρεις.

Πες μου σημάδια του κορμιού, σημάδια της αγάπης.

—Έχεις ελιά στα στήθη σου κι ελιά στην αμασκάλη [...].

—Ξένε μου εσύ είσαι ο άντρας μου, εσύ είσαι κι ο καλός μου.

[πηγή: Ν. Γ. Πολίτης, Δημοτικά Τραγούδια. Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού, Αθήνα 1958 (παρατίθεται στο Ομηρικά Έπη Οδύσσεια, Α΄ Γυμνασίου, μτφ. Δ.Ν. Μαρωνίτης, Αθήνα: ΟΕΔΒ]

Θεματικές Ενότητες - προτεινόμενα κείμενα - μέθοδος διδασκαλίας - αξιολόγηση

Με βάση το πρόγραμμα σπουδών της Γ' Λυκείου 

Α. Γλώσσα

Οι θεματικές ενότητες που θα σχεδιάσουν οι εκπαιδευτικοί για τις μαθήτριες και τους μαθητές του Λυκείου, κινούνται σε πέντε γενικούς θεματικούς άξονες: 

- Άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες –κοινωνικές ομάδες) 

- Ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο (κοινωνικοί θεσμοί, αγορά εργασίας, θεσμοί εξουσίας, αξίες) 

- Φυσικό περιβάλλον 

- Ψηφιακό περιβάλλον 

- Ταυτότητες (κοινωνικές, εθνικές, πολιτισμικές)

Β. Λογοτεχνία

Τα κείμενα που θα επιλέγονται από τις κατηγορίες ολόκληρων κειμένων, θα ήταν σκόπιμο να είναι: 

- Σε ίση περίπου αναλογία πεζά και ποιητικά, 

- σε ίση περίπου αναλογία ελληνικά και μεταφρασμένα, 

- σε μεγαλύτερη αναλογία σύγχρονα. 

 Πριν από την επιλογή των κειμένων, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διερευνούν τις αναγνωστικές εμπειρίες και κλίσεις των μαθητών/τριών. Η επιλογή των κειμένων είναι σκόπιμο να γίνει με τη συμμετοχή τους. 

Στην περίπτωση του θεατρικού κειμένου, της νουβέλας, του διηγήματος, του μυθιστορήματος και πιο σπάνια του ποιήματος, υπάρχει και η επιλογή της σύγκρισης με την κινηματογραφική μεταφορά του έργου.

Το εκπαιδευτικό υλικό, ο/η διδάσκων/ουσα μπορεί: 

• να επιλέξει ο ίδιος για τη διδασκαλία λογοτεχνικά κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή/και ηλεκτρονικές

 • να χρησιμοποιήσει, σε μια περιορισμένη κλίμακα, κείμενα από τα υπάρχοντα σχολικά ανθολόγια του Λυκείου καθώς και το ανθολόγιο της Νεότερης Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας 

1/ Ερμηνευτικό σχόλιο 

 Πρόκειται για εργασία την οποία αναλαμβάνουν οι μαθητές/τριες στο τέλος της διδασκαλίας κάθε κειμένου, με σκοπό να ανασυνθέσουν στοιχεία του ερμηνευτικού διαλόγου που προηγήθηκε, στην προοπτική που υπαγορεύει η προσωπική τους προσληπτική κλίση, η δική τους εμπειρία του κειμένου και της αναγνωστικής διαδικασίας, και η τελική άποψη που διαμόρφωσαν οι ίδιοι/ες. Μικρές ατομικές εργασίες στον τύπο του ερμηνευτικού σχολίου μπορούν να γίνονται στην τάξη, μεγαλύτερες και απαιτητικότερες στο σπίτι. Το ερμηνευτικό σχόλιο μπορεί να αποτελεί ανάπτυξη του αρχικού ερωτήματος/θέματος ή κάποιου άλλου ερωτήματος που ανέκυψε στην πορεία. 

ii) Σχέδια δράσης (projects)

Σχέδια δράσης (projects) μπορούν να προκύψουν και από τις δραστηριότητες της προηγούμενης κατηγορίας [ii): απόδοση των όσων «κράτησε» με τα μέσα άλλων τεχνών]. Αυτό γίνεται στις περιπτώσεις στις οποίες, λόγω κάποιου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών, οι δραστηριότητες αλλάζουν κλίμακα ή/και διευρύνουν τη θεματική τους· ενεργοποιούν, δηλαδή, όλους/ες τους μαθητές και τις μαθήτριες της τάξης που συμμετέχουν στο έργο, με καταμερισμό δραστηριοτήτων ανά ομάδα, και φτάνουν σε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση. Π.χ., μαθητικό φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους με θέμα «Το γυναικείο έγκλημα στη λογοτεχνία». 

Ιδέες για σχέδια δράσης απορρέουν και από τον τρόπο οργάνωσης των περιεχομένων της κάθε τάξης. Project μπορούν να αποτελέσουν η θεατρική ή κινηματογραφική μεταφορά ενός μυθιστορήματος ή μιας νουβέλας· αλλά και μια ανθολόγηση διηγημάτων, την οποία θα δημιουργήσουν οι μαθητές/τριες, επιλέγοντας διηγήματα από διαφορετικές συλλογές του/της συγγραφέα, του/της οποίου/ας διδάχθηκαν μέρος του έργου, και εξηγώντας την επιλογή και την οργάνωση του υλικού. 

 iii) Δημιουργική γραφή 

Μια άλλη δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης και ολοκλήρωσης ενός ερμηνευτικού διαλόγου μπορούν να αποτελέσουν οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, στις οποίες οι μαθητές αποτυπώνουν με προσωπικό τρόπο το απόσταγμα που άφησε στον καθένα η διαλογική διαδικασία.

iv) Η σύγκριση λογοτεχνικού κειμένου με την κινηματογραφική του μεταφορά 

Στην περίπτωση του θεατρικού κειμένου, της νουβέλας, του διηγήματος, του μυθιστορήματος, και πιο σπάνια του ποιήματος, υπάρχει και η επιλογή της σύγκρισης με την κινηματογραφική μεταφορά του έργου. Το κείμενο συγκρίνεται με την ταινία είτε στην ολότητά του είτε σε επιμέρους σκηνές ανάλογα με το θέμα ή ερώτημα που εξετάζει η τάξη. Σημεία αναφοράς για τη σύγκριση του λογοτεχνικού με τον κινηματογραφικό κόσμο μπορούν να είναι ζητήματα: 

α) πιστότητας (από τη λέξη στην εικόνα: είναι το φιλμ πιστή μεταφορά, ελεύθερη ερμηνεία ή μια κινηματογραφική απόδοση του πνεύματος και της «ατμόσφαιρας» του κειμένου;), 

β) οπτικής γωνίας (από τον τύπο του αφηγητή στην οπτική γωνία της κινηματογράφησης: ποια είναι η οπτική γωνία στο λογοτεχνικό και ποια υιοθετείται στο κινηματογραφικό κείμενο;), 

γ) αφηγηματικής πλοκής (από την ιστορία στο «στόρυ»: ποια περιστατικά παραλείπονται, ποια επιλέγονται και ποια προστίθενται για την κινηματογραφική αφήγηση;), 

δ) χρόνου (από τον ρηματικό χρόνο στο χρόνο του πλάνου: με ποιες κινηματογραφικές τεχνικές-μοντάζ, φίλτρα, δείκτες- αποδίδονται οι χρονικές ακολουθίες της λογοτεχνικής ιστορίας;), 

ε) περιγραφής χώρου (από τον λόγο στην φωτογραφία και την εικαστική σύνθεση: πώς η περιγραφή και η αφήγηση του κειμενικού χώρου μετατρέπονται σε σκηνικό χώρο, πώς φωτίζεται εικαστικά η δράση και τι είδους πλάνα και κίνηση κάμερας επιλέγονται, για να αποδοθεί το λογοτεχνικό σκηνικό;), 

στ) απόδοσης χαρακτήρων (από τα λόγια στην υποκριτική: πώς κινηματογραφούνται οι εσωτερικές σκέψεις του/της ήρωα/ηρωίδας, πόσο η εξωτερική εμφάνιση του/της ηθοποιού συμβαδίζει με τον/την λογοτεχνικό/ή ήρωα/ηρωίδα και ποια πλευρά του χαρακτήρα τονίζεται από την υποκριτική ερμηνεία), 

ζ) γραφής (από τη λογοτεχνική γραφή σε κινηματογραφικές τεχνικές: ήχος, μουσική κ.ά.: τι επικρατεί, ο λόγος ή η δράση; πώς ο ήχος και ο ρυθμός του λογοτεχνικού έργου μετατρέπονται σε ήχους και μουσική;).

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

 Οι εκπαιδευτικοί διαμορφώνουν κριτήρια αξιολόγησης (διαγωνίσματα), είτε σε ενδιάμεσες είτε σε τελικές εξετάσεις, τα οποία περιλαμβάνουν: 

- Ένα ή δύο κείμενα, μη διδαγμένα, τα οποία ανταποκρίνονται στις ικανότητες των μαθητών και των μαθητριών και κινούνται εντός των προβλεπόμενων θεματικών αξόνων. 

- Ερωτήσεις κατανόησης που συνοδεύουν κάθε κείμενο και διαβαθμίζονται.

- Δραστηριότητες παραγωγής λόγου με τις οποίες οι μαθήτριες και οι μαθητές, είτε μετασχηματίζοντας είτε παράγοντας νέα κείμενα, αναπτύσσουν τις απόψεις τους σχετικά με ζητήματα που τίθενται στα κείμενα αναφοράς.

ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: να βρείτε ένα κείμενο (λογοτεχνικό ή μη) που σας αρέσει πολύ και το βρίσκετε πολύ ενδιαφέρον και να το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας προκειμένου να μπει στο corpus των κειμένων μελέτης του μαθήματος. 

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 2020

Οδηγίες για σχεδιάγραμμα - περίληψη

 α) Εντοπίζω τα κύρια συστατικά της παραγράφου

1. Βρείτε τη θεματική περίοδο και ανιχνεύστε το θέμα της παραγράφου.
2. Στην ανάπτυξη του θέματος να διακρίνετε τις σημαντικές λεπτομέρειες. Εφόσον πρόκειται για σύγκριση, χρειάζεται να καθορίσετε τα αντικείμενα που συγκρίνονται και τις διαφορές τους.
3. Υπογραμμίστε όλες τις λέξεις-κλειδιά της παραγράφου, αυτές που δηλώνουν το θέμα και τις σημαντικές λεπτομέρειες.
4. Προσπαθήστε τώρα να χρησιμοποιήσετε μερικές λέξεις-κλειδιά, για να αποδώσετε τα κύρια συστατικά της παραγράφου με δικές σας σύντομες φράσεις.

Βλ. παραδείγματα στο Βιβλίο Γλώσσας Β' Λυκείου 

β) Χρησιμοποιώ τον πλαγιότιτλο της παραγράφου για να κρατήσω σημειώσεις (όταν έχω μεγάλης έκτασης κείμενα ή μικρές παραγράφους)

γ) Επισημαίνω τις διαρθρωτικές* λέξεις

Όταν κρατούμε σημειώσεις, καλό είναι να επισημαίνουμε τις λέξεις /φράσεις που συμβάλλουν στην οργάνωση (διάρθρωση - συνοχή) του λόγου. Με τις λέξεις /φράσεις αυτές, μαζί με την οργάνωση του κειμένου, αντιλαμβανόμαστε και τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα. Με τις διαρθρωτικές λέξεις συνήθως δηλώνεται:

α) το αίτιο - αποτέλεσμα: επειδή, διότι, έτσι, γι' αυτό το λόγο, κτλ.

β) η αντίθεση - εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, όμως κτλ.

γ) η χρονική σχέση: ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ κτλ.

δ) ένας όρος,

ε) η επεξήγηση: με άλλα λόγια, δηλαδή, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, (για να με καταλάβετε) θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, για να γίνω σαφέστερος κτλ.

στ) η έμφαση: είναι αξιοσημείωτο ότι…, θα ήθελα να τονίσω το εξής …/ να επιστήσω την προσοχή σας κτλ.

ζ) ένα παράδειγμα: π.χ. λ.χ., για παράδειγμα κτλ.

η) η απαρίθμηση επιχειρημάτων, η εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας: πρώτο… δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα/θέμα που θα μας απασχολήσει κτλ.

θ) η διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο/η μελέτη/ η εισήγηση/ η ομιλία μου χωρίζεται σε τρία μέρη: στο πρώτο κτλ.

ι) ένα συμπέρασμα, συγκεφαλαίωση: για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας/επιλογικά/συμπερασματικά θα λέγαμε ότι… κτλ.

* Έτσι λέμε τις λέξεις που ενώνουν/ διαρθρώνουν μικρότερα ή μεγαλύτερα τμήματα του λόγου: φράσεις, προτάσεις, περιόδους, παραγράφους κτλ. (βλ. και "Νεοελληνική Γλώσσα" για το Γυμνάσιο, ενότ. 23)