Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2016

Ρώμη: Ισχύς και δόξα - Επ 5 - Τριγμοί στα θεμέλια της Τάξης



5ο Επεισόδιο _ Οι τριγμοί στα θεμέλια της τάξης
Η εμφάνιση και η επικράτηση του χριστιανισμού. Η σχέση του με την Αυτοκρατορία. Η ιστορία της Αγ. Περπέτουα. Η έκρηξη του Βεζούβιου και η καταστροφή της Πομπηίας, οι τοιχογραφίες και οι κοινωνικές αντιθέσεις. Τα Σατουρνάλια και τα βάκχια. Η δεινή θέση της γυναίκας και των δούλων.
Ο αυτοκράτορας Κόμμοδος και ο έκλυτος βίος του.
193 μ.χ. Σ. Σέβερους, ο πρώτος Αφρικανός αυτοκράτορας. Διαδέχθηκε τον Κόμμοδο. Η θρησκευτική πολυμορφία και ανεκτικότητα. Τον 3ο αι. μ.Χ. η πολυμορφία οδηγούσε σε χάος. Ο Σέβηρος πρότεινε τη λατρεία του ήλιου. Πολλοί ταξίδεψαν μέχρι την Ελλάδα και τα βάθη της Ανατολής ακόμη και μέχρι την Ινδία προς αναζήτηση της αλήθειας. Ο Καρακάλας διαδέχθηκε τον Σέβηρο. Δολοφόνησε τον αδελφό του. Το 212 παραχώρησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους ελεύθερους πολίτες της αυτοκρατορίας. Όμως το 215 δολοφόνησε εν ψυχρώ 5.000 πολίτες της Αλεξάνδρειας. Ο χριστιανισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος δίνοντας μια αίσθηση σταθερότητας μέσα στο χάος που επικρατούσε στην αυτοκρατορία. Το μήνυμα της πνευματικής ισότητας του χριστιανισμού ήταν απειλή για την Ρώμη, επιπλέον δεν δέχονται τη λατρεία του αυτοκράτορα και δεν αναγνώριζαν κανένα άλλο θεό παρά μόνο τον δικό τους. Ανάμεσα στο 235 και το 270 μ.Χ. περισσότεροι από 30 στρατηγοί ανακηρύχτηκαν αυτοκράτορες της Ρώμης. Οι λεγεώνες πολεμούσαν μεταξύ τους με θύματα αθώους πολίτες. Γερμανοί και Πάρθοι εισέβαλαν στην αυτοκρατορία. Ο πληθωρισμός ανέβηκε και περιουσίες καταστράφηκαν. Το 284 στέφεται αυτοκράτορας ο Διοκλητιανός. Χώρισε την αυτοκρατορία στα δύο και υποσχέθηκε να μοιραστεί την εξουσία του μαζί με άλλους τρεις στρατηγούς. Ανακήρυξε τον εαυτό του γιο του Δία και απαιτούσε από όλους να τον προσκυνούν. Το 303 μ.Χ. εξαπέλυσε τους πιο άγριους διωγμούς εναντίον των χριστιανών. Παρόλα αυτά ο χριστιανισμός κέρδιζε ολοένα έδαφος, η Ρώμη κατέρρεε.

Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016

ΣΩΚΡΑΤΗΣ - ΣΚΑΪ - ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ - 2009 (HQ)


Παρουσιάζει ο Βασίλης Καρασμάνης, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Μετσόβειο Πολυτεχνείου, σε φορμάτ του BBC.

Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου 2016

Ρώμη: Ισχύς και δόξα - Επ 4 - Η συνειδητοποίηση της Αυτοκρατορίας



Στο τέταρτο επεισόδιο της σειράς παρακολουθούμε την σύσταση και την εξέλιξη της ρωμαϊκής κοινωνίας, την εδραίωση της Pax Romana, το ρόλο των δούλων, του "άρτου και των θεαμάτων". Το επεισόδιο τελειώνει με την πανούκλα που εξόντωσε το 1/4 του ρωμαϊκού πληθυσμού και την πρώτη εισβολή των γερμανικών φύλων.

afterschool bar: Roses in frozen gardens: Σαν δέσμη από τριαντάφυλλ...

afterschool bar: Roses in frozen gardens: Σαν δέσμη από τριαντάφυλλ...:  

Ως γνωστόν οι μινόρε κλίμακες είναι συνδεδεμένες με θλιβερά ακούσματα, ενώ αντίθετα οι ματζόρε θεωρούνται πιο αλέγρες. Εν αντιθέσει, όμως με ότι θα περίμενε κανείς από ένα ποίημα του Καρυωτάκη, το «[Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα]» διαψεύδει τις αναμονές μας και ξεκινά σε τόνους ματζόρε. Όλα ωραία και καλά, μόνο που στη δεύτερη στροφή ο τόνος αλλάζει δραματικά, το ματζόρε γίνεται μινόρε και αποκαλύπτεται η πραγματική διάθεση του ποιητικού υποκειμένου. Τα ρήματα τώρα είναι στον ενεστώτα, δηλώνοντας το τωρινό και το διαρκές της κατάστασης (πράγμα που σημαίνει ότι οι αόριστοι της πρώτης στροφής σηματοδοτούσαν το ασαφές και το παροδικό της ερωτικής διάθεσης που περιγραφόταν εκεί ) και η παράλειψή τους, όπου εννοούνται, τονίζει πια την αδυναμία του ποιητικού υποκειμένου να απεγκλωβιστεί από αυτό που είναι. Γιατί τα ρόδα του είναι παρμένα από παγωμένος κήπους (και στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τη λύπη μου που η Εύη Χασαπίδου δεν έτυχε της αναγνώρισης που αξίζει στη φωνή της, λόγω της ελληνικής καταγωγής της και της ενασχόλησης με το ιδιαίτερα μη εμπορικό αγλλόφωνο ελληνικό ροκ).

Για να διαβάσεις τη συνέχεια ακολούθα τον σύνδεσμο πιο πάνω που θα σε οδηγήσει στην πρωτότυπη δημοσίευση στο afterschoolbar.

Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2016

H AΝΑΜΕΝΟΜέΝΗ: Ο θεός των Δελφών ως θεός της διαλεκτικής και η ση...

H AΝΑΜΕΝΟΜέΝΗ: Ο θεός των Δελφών ως θεός της διαλεκτικής και η σημασία του δελφικού Ε : Στο επόμενο χωρίο (κεφ. 5-6) από την περίφημη δελφική πραγματεία του Πλουτάρχου Περί τοῦ ΕΙ τοῦ ἐν Δελφοῖς, ένας από τους ομιλητές, ο Θέωνας, στηριγμένος στη σύνδεση του δελφικού Ε με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ (=εάν), καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Απόλλωνας με τους αμφίσημους χρησμούς του καλεί τους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν τη διαλεκτική μέθοδο και τη δύναμη του υποθετικού συλλογισμού για να τον κατανοήσουν σωστά. Δεν είναι, συνεπώς, απλώς μάντης, αλλά Διδάσκαλος που προτρέπει τον κάθε άνθρωπο να ακολουθήσει το δικό του δρόμο της φώτισης και της αλήθειας. Τούτο το είχε κατανοήσει ήδη ο Όμηρος και ακόμη νωρίτερα ο Ηρακλής, ο Χείρων και ο Άτλαντας:


Ο Θέωνας είπε: «Ότι ο θεός είναι κατ’ εξοχήν διαλεκτικός το φανερώνουν οι περισσότεροι από τους χρησμούς. Γιατί πράγματι είναι στη δική του δικαιοδοσία και να λύνει και να προκαλεί αμφιβολίες. Επιπλέον, όταν δόθηκε κάποτε χρησμός να διπλασιάσουν το βωμό στη Δήλο -ένα καθήκον που απαιτεί εξαιρετική τριβή με τη γεωμετρία— ο Πλάτωνας είπε ότι ο θεός δεν προστάζει αυτόν καθαυτό το διπλασιασμό, αλλά προτρέπει τους Έλληνες να ασχοληθούν με τη γεωμετρία. Με τον ίδιο τρόπο ο θεός, διατυπώνοντας αμφίσημους χρησμούς, μεγαλύνει και συστήνει τη διαλεκτική ως αναγκαία για όσους πρόκειται να τον κατανοήσουν με ορθό τρόπο. Και είναι στο πεδίο της διαλεκτικής που έχει τη μέγιστή του δύναμη αυτός εδώ ο σύνδεσμος που συνάπτει προτάσεις, επειδή δίνει μορφή στο πιο λογικό όλων, το συλλογισμό. Και πώς μπορεί να μην είναι λογικότατος ο υποθετικός λόγος; Εφόσον, βέβαια, ακόμη και τα θηρία έχουν γνώση της ύπαρξης των πραγμάτων, όμως μόνο στον άνθρωπο έχει δώσει η φύση την ικανότητα για παρατήρηση και κρίση επί της λογικής ακολουθίας. Γιατί το ότι υπάρχει «μέρα» και «φως» το αισθάνονται βέβαια και οι λύκοι, τα σκυλιά και τα πουλιά. Ότι, όμως, «αν (=εἰ) είναι μέρα, τότε υπάρχει και φως» δεν το καταλαβαίνει κανένα άλλο ον εκτός από τον άνθρωπο, γιατί είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται την έννοια της υπόθεσης και της απόδοσής της, της φανερής σύνδεσης και της συνάρτησης αυτών μεταξύ τους, της σχέσης και της διαφοράς τους, απ’ τις οποίες λαμβάνουν την πιο έγκυρη εκκίνησή τους οι αποδείξεις μας. Επειδή, λοιπόν, η φιλοσοφία σχετίζεται με την αλήθεια και φως της αλήθειας είναι η απόδειξη και αρχή της απόδειξης είναι ο υποθετικός λόγος, είναι εύλογο που η δύναμη, η οποία συνέχει και παράγει τον υποθετικό λόγο, αφιερώθηκε από άνδρες σοφούς στο θεό που προπάντων αγαπά την αλήθεια. Ο θεός είναι και μάντης και η μαντική τέχνη εξάγει συμπεράσματα για το μέλλον με βάση τα παρόντα ή τα παρελθόντα. Γιατί κανενός πράγματος η γέννηση δεν είναι δίχως αιτία, ούτε δίχως λογική η πρόγνωσή του. Επειδή, όμως, όλα όσα γίνονται τώρα ακολουθούν όσα έχουν ήδη γίνει και όσα πρόκειται να γίνουν ακολουθούν όσα γίνονται τώρα, και έχουν συναρμοστεί σε μια εξελικτική πορεία που οδηγεί από την αρχή προς το τέλος, αυτός, ο οποίος ξέρει να συνδέει τις αιτίες μεταξύ τους σε ένα σύστημα και να τις συμπλέκει σύμφωνα με τους νόμους της φύσης, και γνωρίζει και προλέγει (Ιλιάδα Α 70)
όσα υπάρχουν, όσα θα υπάρξουν και όσα υπήρξαν.

Και καλώς ο "Όμηρος έβαλε στην πρώτη θέση τα παρόντα, και κατόπιν το μέλλον και το παρελθόν. Γιατί ο συλλογισμός που βασίζεται στη δύναμη του υποθετικού λόγου εκκινεί από τα όντα. Για παράδειγμα: «αν υπάρχει αυτό, τότε έχει προηγηθεί εκείνο» και ξανά «αν υπάρχει αυτό, τότε θα συμβεί το εξής». Γιατί η τεχνική και λογική επεξεργασία, όπως έχει ειπωθεί, συνίσταται στη γνώση της αλληλουχίας (των αιτιών), ενώ η αίσθηση παρέχει στη λογική την αντίληψη (όσων υπάρχουν). Επομένως, αν και είναι κάπως φτωχό για να το πω, εντούτοις δε θα αρνηθώ να πω ότι αυτού του είδους ο συλλογισμός είναι ο τρίποδας της αλήθειας: αυτός θεμελιώνει την αλληλουχία της απόδοσης προς την υπόθεση και, αφού συμπεριλάβει την υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων, εξάγει το συμπέρασμα της απόδειξης. Ο Πύθιος, λοιπόν, αν πράγματι ευχαριστιέται με τη μουσική και τις φωνές των κύκνων και τους ήχους της κιθάρας, πού είναι το παράξενο αν από την αγάπη του για τη διαλεκτική ασπάζεται και αγαπά τούτο το μέρος του λόγου, το οποίο βλέπει επιπλέον να χρησιμοποιούν προπάντων και πιο πολύ απ’ όλα οι φιλόσοφοι. Ο Ηρακλής, όταν ακόμη δεν είχε απελευθερώσει τον Προμηθέα, ούτε είχε συζητήσει με τους σοφούς του κύκλου του Χείρωνα και του Άτλαντα, όντας νέος και ως Βοιωτός απορρίπτοντας εντελώς τη διαλεκτική και περιγελώντας στην αρχή το εἰ, κατόπιν αποφάσισε να αποσπάσει με τη βία τον τρίποδα και να αγωνιστεί με το θεό για την κατοχή της τέχνης του. Όταν, όμως, μεγάλωσε στα χρόνια, φαίνεται ότι έγινε κι αυτός πάρα πολύ ικανός στη μαντική και ταυτόχρονα στη διαλεκτική».

Ρώμη: Ισχύς και δόξα - Επ 2 - Οι Λεγεώνες



Η ιστορία των ρωμαϊκών λεγεώνων και των μεγάλων στρατιωτικών αναμετρήσεων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ρώμη: Ισχύς και δόξα - Επ 3 - Η αποπλάνηση της εξουσίας



Μια εξαιρετική σειρά ντοκιμαντέρ που έχει να κάνει με την ιστορία του μεγάλου ρωμαϊκού πολιτισμού. Παρακολουθήστε εδώ το τρίτο επεισόδιο με τίτλο "η αποπλάνηση της εξουσίας". Ξεκινάει από την εποχή του Σύλλα και φτάνει μέχρι το Νέρωνα.

Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2016

"Gracias, Grecia" Nuestra herencia ("Thank you Greece" Our heritage)(Su...



Ισπανική παραγωγή με ελληνικούς υπότιτλους.
Θέμα: πώς η Ελλάδα είναι παρούσα σε πολλές πτυχές της καθημερινής μας ζωής.
Σκηνοθεσία: Pedro Pruneda
Σενάριο: Alfredo Lopez και Αριστείδης Mínguez
Παραγωγή: por I.E.S. Ingeniero de la Cierva y AMUPROLAG

Grecia está presente en muchos aspectos de nuestra vida cotidiana.
Dirigido por Pedro Pruneda
Guión de Alfredo López y Arístides Mínguez
Producida por I.E.S. Ingeniero de la Cierva y AMUPROLAG

Τρίτη 6 Δεκεμβρίου 2016

The Million: The first ecological writings appear in the Iliad

The Million: The first ecological writings appear in the Iliad: Recently I was saddened by the news of a horse who dropped dead from exhaustion in Chile .[...]

However, Homer did not just write about the nobility of animals and went on to do something even more original by scripting the first environmental defense! On book 21 of the Iliad, the warrior Achilles wishes to avenge his friend Patroclus and kills all the enemies he can, throwing their corpses to the river Xanthus. The river Xanthus stinks with the pestilence of rotten bodies and its waters run full of blood and flesh. The great river god asks Achilles to stop contaminating its waters, formerly clean and crystalline. Achilles replies that he will throw whatever he wants wherever he so chooses! The great river god then raises himself, pounding with turbulent waters and tides upon Achilles who begins to drown. Achilles is only saved thanks to the help of the god Vulcan who burns the river with fire.

Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2016

Ηλίας Κεφάλας, Ποίηση ή Ηθική;

Το Σάββατο 19-11-2016 έλαβε χώρα η ημερίδα του περιοδικού ΔΕΚΑΤΑ του Ντίνου Σιώτη με θέμα "Ποίηση και ηθικές αξίες" με 20 ομιλητές. Χώρος η Στοά του Βιβλίου της Αθήνας. Για τους πολλούς φίλους που ζήτησαν το κείμενο της εισήγησής μου το αναρτώ εδώ για να το πάρουν προς πάσαν χρήσιν.
Ηλίας Κεφάλας

ΠΟΙΗΣΗ Ἢ ΗΘΙΚΗ;

Τὸ ἐρώτημα τοῦ τίτλου ἐκφράζει μιὰ γενικῆς φύσεως ἀπορία καὶ ἕναν προβληματισμὸ δεοντολογικῆς ὑφῆς. Ναὶ στὴν ποίηση, ἀνεξαρτήτως τῶν δεσμεύσεων τῆς ἠθικῆς ἤ ναὶ στὴν ἠθική, ἀνεξαρτήτως τῶν βλέψεων τῆς ποιητικῆς τέχνης; Στὸ δέον, φυσικά, τοῦ ζητήματος δὲν ἐμφιλοχωρεῖ καμία ταλάντευση. Ἀπερίφραστα ἐπιλέγουμε τὴν ἠθικὴ ὡς ἔννοια καὶ ὡς ἀρχή, ποὺ πρέπει νὰ διέπει ἐν γένει τὴ ζωή μας καὶ νὰ σφραγίζει κάθε συμπεριφορὰ στὴν καθημερινότητά μας. Ὡστόσο, συνεχίζει καὶ ἐπιμένει τὸ ἐρώτημα, ἡ ἠθικὴ τοῦ ἀτόμου πρέπει νὰ μεταφέρεται στὰ ἔργα τέχνης του; Πρέπει νὰ τὰ ἐπηρεάζει; Τὸ ναὶ κι ἐδῶ εἶναι μιὰ εὔκολη ὑπόθεση. Ἀλλά, τὸ ἐρώτημα ξαναβγαίνει ἀπὸ διπλανὸ δρόμο. Εἶναι ἀναγκαῖο αὐτὸ νὰ συμβαίνει; μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἄν δὲν συμβεῖ, ἡ τέχνη θὰ ἔχει πρόβλημα; Ἐδῶ ἀρχίζουν οἱ διάφορες σκέψεις μὲ ἀναφορὰ βέβαια σὲ συγκεκριμένες στάσεις τοῦ κοινοῦ μας βίου.
Πρὶν πᾶμε ὅμως παρακάτω θὰ πρέπει νὰ δώσουμε κάποιους ὁρισμούς, οἱ ὁποῖοι ὡς ἕνα βαθμὸ θὰ εἶναι καὶ περιορισμοὶ στὴν ἀνάπτυξη τοῦ θέματός μας. Κατ᾽ ἀρχὰς τὶ εἶναι ἡ ποίηση καὶ τὶ εἶναι ἡ ἠθική;
Γιὰ τὴν ποίηση ὑπάρχουν τόσοι πολλοὶ ὁρισμοί, ποὺ εἶναι σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει κανένας. Ἡ ποίηση, δηλαδή, δὲν ὁρίζεται, ἐπειδὴ δὲν περιορίζεται, ἑπομένως εἶναι τὰ πάντα, ἀκόμα καὶ ἠθική, χωρὶς αὐτὸ νὰ εἶναι καὶ τὸ ἀπαραίτητο γνώρισμά της. Κι ἀμέσως ἕνα παρεπόμενο ἐρώτημα:
Ποῦ πρέπει νὰ εἶναι ἠθικὸς ὁ ποιητής; μέσα στὸ ποίημα ἤ μέσα στὸν κόσμο; Γιὰ τὸ δέον τῆς ἀπάντησης, βέβαια, δὲν χρειάζεται σπουδαῖος προβληματισμός. Ὁ κόσμος προηγεῖται σὲ ὅλες τὶς περιπτώσεις. Ἀλλὰ καὶ πάλι τὸ ποίημα δὲν εἶναι κόσμος; Ἤ, ὁ κόσμος δὲν ὑπεισέρχεται μέσα στὸ ποίημα; Ὅμως ἐπιτρέψτε μιὰ μικρὴ διακοπὴ στὶς περὶ ποιήσεως προβληματικές. Πᾶμε γιὰ λίγο στὴν ἠθική.
Ἡ ἠθικὴ ὡς ὅρος κατάγεται ἀπὸ τὴν φιλοσοφία τοῦ Ἀριστοτέλη: ἔθος, ἦθος, ἠθικὴ ὀνόμαζε τὸν τρόπο, σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο ἐκφράζονται αὐτοὶ ποὺ πράττουν, γι᾽ αὐτὸ καὶ τὴν «ἠθική» του ὡς ἐπιστήμη τὴν ὀνόμαζε «πρακτικὴ φιλοσοφία», μὲ τὴν ἀντίληψη ὅτι οἱ συνειδητὲς πράξεις ἐπηρεάζουν τὸν πράττοντα καὶ τοὺς ἄλλους. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ὁ Ἡράκλειτος, λίγο πιὸ μπροστά, ἤθελε τὸ ἦθος ὡς σταθερὸ τρόπο ἔκφρασης τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ ὁ Κικέρων ἀργότερα εἰσήγαγε τὸν ὄρο «ἠθικὴ φιλοσοφία» στὴ Δύση μὲ τὸ ἴδιο περιεχόμενο. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα οἱ μετέπειτα φιλόσοφοι δὲν εἶπαν τίποτα περισσότερο, πέρα ἀπὸ τὸ νὰ ἀποσαφηνίζουν κάθε φορὰ τὰ Ἀριστοτελικὰ λεχθέντα μὲ τὸν δικό τους ἐπίκαιρο τρόπο. Ὁ Ιμάνουελ Κάντ, γιὰ παράδειγμα, εἶπε ὅτι ἡ ἠθικὴ ἐξετάζει τὸ ἐρώτημα «Πῶς πρέπει νὰ ζοῦμε;» ὑπὸ τὸ πνεῦμα ὅτι ὅλοι πιστεύουμε ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐνστερνιζόμαστε ἐκεῖνες τὶς ἀρχές, ποὺ θὰ θέλαμε νὰ ἔχουν παγκόσμια ἐφαρμογή.
Ἄν φύγουμε τώρα ἀπὸ τοὺς φιλοσόφους καὶ πᾶμε πάλι στὰ δικά μας χωράφια, δηλαδὴ στὴν ποίηση καὶ τοὺς ποιητές, θὰ δοῦμε ὅτι τὰ πράγματα ἀλλάζουν ποικιλότροπα. Οἱ ποιητὲς ὡς δημόσιοι κατήγοροι, ὅπως εἶναι ἡ φυσική τους θέση, προχωροῦν στὴν κριτικὴ στάση ἀπέναντι τῆς ἀπρεποῦς ἤ τῆς ἀνήθικης ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς, ἐπικρίνοντας, στηλιτεύοντας ἤ ἁπλῶς εἰρωνευόμενοι πρόσωπα καὶ καταστάσεις. Μιλᾶμε γιὰ ποιητὲς ποὺ ἀκοῦν τὴ φωνὴ τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης καὶ ποὺ τολμοῦν νὰ μιλοῦν καὶ ὄχι νὰ ἀδιαφοροῦν ἤ νὰ σιωποῦν. Ὁ ἐλευθερόφρων Ἀρθοῦρος Ρεμπὼ χαρακτήρισε τὴν ἠθικὴ ὡς «ἀδυναμία τοῦ ἐγκεφάλου», ἐνῶ ὁ Ὄσκαρ Οὐάιλντ κατέδειξε τὴν ἠθικὴ ὡς τὸ «καλύτερο καταφύγιο τῶν ἀνθρώπων ποὺ δὲν ἀντιλαμβάνονται τὸ ὡραῖο». Ἐδῶ ἡ τέχνη προηγεῖται τῆς ἠθικῆς, ἀδιαφορώντας γιὰ τὴν θετικὴ ἤ ἀρνητικὴ παρουσία της. Οἱ δύο κορυφαῖες καὶ σπάνιες αὐτὲς πνευματικὲς φυσιογνωμίες πιστεύω πὼς ἤθελαν νὰ ποῦν ὅτι ἡ τέχνη εἶναι ἀνεξάρτητη καὶ ὅτι ἔχει τὰ δικά της μέτρα καὶ σταθμά, χωρὶς νὰ ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὸν δημιουργό της. Κι ἕνας κακὸς ἄνθρωπος, μὲ λίγα λόγια, μπορεῖ νὰ κάνει ὄμορφη τέχνη.
Τὰ ἐρωτήματα ὅμως γύρω ἀπὸ τὴν χρηστὴ ἐφαρμογὴ τῶν ἀρχῶν τῆς ἠθικῆς καὶ γύρω ἀπὸ τὴν παρεπόμενη ἐπενέργεια αὐτῶν πάνω στὴν ἐλευθερία καὶ τὴν ἀνεξαρτησία τῆς τέχνης ἐπανέρχονται δριμύτερα καὶ μάλιστα πολλαπλασιάζονται. Ἐπικεντρωνόμαστε στὴν ποίηση καὶ εἶναι τὸ ἴδιο σὰν νὰ μιλᾶμε γιὰ ὅλες τὶς τέχνες.
Εἶναι δυνατὸν νὰ ἔχει ἡ ποίηση ἠθική, δηλαδὴ νὰ ἀπαιτεῖς ἀπὸ αὐτὴν καὶ τὸν δημιουργό της νὰ εἶναι ἀποτέλεσμα ἤ ἀπόρροια μιᾶς ἠθικῆς πράξης ἤ ἔννοιας; Μᾶλλον ὄχι. Ἐπειδὴ ἡ ποίηση ὡς τεχνικὸ ἀποτέλεσμα μπορεῖ νὰ εἶναι ἠθικὸ συνακολούθημα, μπορεῖ καὶ νὰ μὴν εἶναι. Ἡ μούσα της δὲν ὑπολογίζει κανένα, οὔτε δίνει λογαριασμὸ σὲ κανέναν. Ἀπὸ τὸν δημιουργό της, ὅμως, ὁ ὁποῖος εἶναι ἕνας ἄνθρωπος ἀνωτέρου πνευματικοῦ ἐπιπέδου (τουλάχιστον σήμερα), ἀπαιτεῖς καὶ τὴν ἠθική του ἀκεραιότητα, ἡ ὁποία πρέπει νὰ ἐνυπάρχει στὸν χαρακτήρα του καὶ νὰ ἀντανακλᾶται μέσα στὸ λογοτεχνικὸ ἔργο. Ἐδῶ ὑπάρχει μιὰ ἰδιομορφία. Ὅσο τὸ ἔργο βρίσκεται πολὺ κοντὰ στὸν δημιουργό του, ὅσο κατευθύνεται, δηλαδή, ἀκόμα ἀπὸ τὸν πλάστη του, λόγω χρονικῆς καὶ χωρικῆς ἐγγύτητας, τότε ὁ ἠθικὸς χαρακτήρας τοῦ ἔργου εἶναι σχεδὸν ἀναπόσπαστος ἀπὸ αὐτὸν τοῦ δημιουργοῦ. Ὅταν ἡ ἐγγύτητα χάνεται, δηλαδὴ ὅταν ὁ δημιουργὸς ἀνήκει χρονικὰ στὸ ἀπομακρυσμένο παρελθόν, τότε καὶ ὁ ἀποδέκτης του –ὁ θεατὴς, ὁ ἀναγνώστης– σχεδὸν τὸν ξεχνάει καὶ μένει μόνο στὴ διάσταση του ἔργου.
Τὸ ἔργο ἀπὸ μόνο του μπορεῖ ἐνδεχομένως νὰ εἶναι οὐδέτερο ἤ ἀδιάφορο, δηλαδὴ νὰ μὴν προβάλλει ἠθικὸ γνώρισμα. Ἡ ἠθική, ὅμως, τοῦ δημιουργοῦ, ὅταν εἶναι γνωστή, τὸ φθάνει καὶ τὸ ἐπηρεάζει.
Ὁ Μωρὶς Μπλανσό ἔχει διαφορετικὴ ἄποψη. Ὅταν τὸ ἔργο φύγει ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ δημιουργοῦ, λέει, γίνεται ἀμέσως ἀνεξάρτητο καὶ συνεχίζει τὸ μοναχικὸ ταξίδι του μέσα στὸν κόσμο. Προσωπικὰ πιστεύω ὅτι σὲ ζητήματα ἠθικῆς φύσεως ἡ ἐγγύτητα καλλιτέχνη καὶ καλλιτεχνήματος παίζει ἄμεσο ρόλο στὴν ἀνεπιφύλακτη ἀποδοχὴ ἑνός ἔργου. Ὅταν μοῦ ἀρέσει ἕνα ποίημα π.χ. τοῦ χαμένου μέσα στὸν χρόνο Ἀνακρέοντα, δὲν θὰ ἀπασχοληθῶ ποτὲ μὲ τὸ τί ἦταν ἠθικὰ καὶ πῶς διῆγε τὸν βίο του ὁ ποιητής. Θὰ ἐμμείνω μόνο στὴν ὀμορφιὰ τοῦ ποιήματος καὶ θὰ τὸ ἀπολαύσω ἀνεπιφύλακτα. Ἀντιθέτως σήμερα, ἄν καὶ ἡ ἐγγύτητα τείνει νὰ χαθεῖ κι ἐδῶ, δὲν μπορῶ ἀνεπηρέαστα νὰ ἀπολαύσω τὰ θαυμάσια ἐπιτεύγματα τοῦ Ἔζρα Πάουντ, ἐπειδὴ ἡ φρέσκια μνήμη ὅτι ὑπηρέτησε τὸν Ναζισμό, γίνεται ἕνα ἀγκάθι μέσα μου, ποὺ δὲν μοῦ ἐπιτρέπει, παρ᾽ ὅτι θαυμάζω, νὰ ἀποδεχθῶ χωρὶς ὑποφώσκοντα ἐμπόδια τὴν ποίησή του. Τὰ ἐρωτήματα «γιατί;» ἤ «μά, πῶς εἶναι δυνατόν;» θὰ μὲ κατατρῶνε ὑπογείως κατὰ τὴν ἀνάγνωση τῶν ἐμπνευσμένων ποιημάτων του. Τὴν ἴδια ἀντίδραση προκαλεῖ καὶ ἡ περίπτωση τοῦ Γκαῖτε: ὅταν κάποτε διάβασα κάποια βιογραφικὰ σχόλια γιὰ τὸν μεγαλειώδη Γερμανὸ ποιητή, ἀπογοητεύθηκα καί, σχεδόν, ἕνας ὁλόκληρος κόσμος κατέρρευσε μέσα μου. Ἔμαθα ὅτι κρυφὸ χόμπυ τοῦ Γκαῖτε ἦταν νὰ διακορεύει νεαρὲς παρθένες. Σὲ ποιὸ σημεῖο, λοιπόν, ἀρχίζει ἡ ἀνεξαρτησία τοῦ ἔργου τέχνης καὶ δὲν ἐπωμίζεται τὴν εὐθύνη τῆς ἠθικῆς ἀναλγησίας τοῦ δημιουργοῦ; Ἐδῶ, θὰ πρέπει νὰ ἐπανέλθουμε καὶ πάλι, κατὰ τὴ γνώμη μου, στὴν ἔννοια καὶ τὴ δυναμικὴ ἐπενέργεια τῆς χωρικῆς καὶ χρονικῆς ἐγγύτητας.
Τὸ ὅτι ἡ ποιητικὴ δημιουργία πρέπει νὰ ἔχει συνέπεια ἠθικῶν ἀρχῶν εἶναι κοινὸς τόπος. Ὁ Πλάτων, ἄν καὶ ὁ ἴδιος ἦταν ἕνας ἐξαιρετικὸς ποιητής, ἐντούτοις δὲν ἤθελε τοὺς ποιητὲς στὴν Πολιτεία του. Καὶ δὲν τοὺς ἤθελε γιὰ ἠθικοὺς λόγους. Ἡ ποίηση, ἔλεγε, ἐξαπατᾶ τὸ κοινό, παρουσιάζοντας ὡς ἀληθινὰ τὰ ψεύτικα πράγματα. Στὸν ἀντίποδα τῆς κακῆς ἐπιρροῆς τῆς ποίησης βρίσκεται ἡ φιλοσοφία ποὺ στηρίζεται στὸν λόγο καὶ τὴν γνώση καὶ εἶναι ἡ πλέον κατάλληλη γιὰ τὴν ἠθικὴ διαμόρφωση τῶν νέων. Ὁ ποιητὴς κατὰ τὸν Πλάτωνα πρέπει σὰν τὸν φιλόσοφο νὰ βοηθᾶ στὴν μίμηση μόνο τῶν ὠφελίμων πραγμάτων καὶ ὁ στόχος πρέπει νὰ εἶναι μόνον ὁ ἄριστος βίος.
Οἱ ἐποχές, ὅμως, ἔχουν ἀλλάξει καὶ ἡ ποίηση ἔχει πιὸ σύνθετες ἀποστολές. Χωρὶς νὰ ἀπορρίπτονται οἱ πλατωνικὲς ὀνειροφαντασίες ἡ ποίηση πλάθει τὴν ὀμορφιά, τὴν ἀνακαλύπτει καὶ τὴν καταδεικνύει καί, μέσω αὐτῆς, ἡμερεύει καὶ γλυκαίνει τὸν κόσμο. Ὅμως ἔτσι ἀκριβῶς βλέπουν τὸν κόσμο ἀκόμα κι ἐκεῖνοι οἱ ποιητές, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶναι ἄξιοι τῆς ἐξιδανικευμένης ὀμορφιᾶς, οἱ ἀνήθικοι, μὲ μιὰ λέξη. Μέσα στὴν ποίηση, κατὰ ἕνα θαυμαστὸ τρόπο, καὶ οἱ κακοὶ δημιουργοὶ κρύβονται πίσω ἀπὸ εἰκόνες χρηστοήθειας καὶ ἄψογης συμπεριφορᾶς.
Ὁ πρῶτος ποιητής, ποὺ ἐμφανίστηκε στὴ χορεία τῶν καταραμένων, ὁ μαχαιροβγάλτης καὶ κλέφτης τοῦ μεσαίωνα Φρανσουὰ Βιγιόν, εἶχε μοιράσει τὴ ζωή του ἀνάμεσα στὰ πορνεῖα καὶ τὶς φυλακές. Παρ᾽ ὅλα αὐτὰ μᾶς χάρισε ἁρμονικὲς μπαλάντες ποὺ ἀκόμα καὶ σήμερα διαβάζονται μὲ κάποιο ἐνδιαφέρον. Πόσο ἐπηρεάζει ὁ χαμερπὴς βίος του τὴν ὀμορφιὰ τῶν τραγουδιῶν του; Ἀπὸ τεχνικῆς πλευρᾶς ὁπωσδήποτε καθόλου. Ἡ τέχνη εἶναι καὶ παραμένει τέχνη, ὅταν ὑπακούει στὶς δικές της εἰδικότερες παραμέτρους. Εἰδικὰ ὅταν ὁ δημιουργός της εἶναι ἕνας χαμένος μέσα στὸν διηθημένο χρόνο, ἡ τέχνη λάμπει μέσα στὶς διαστάσεις τῶν κορυφώσεών της καὶ κανένα ἐμπόδιο ἀπὸ τὰ τρωτὰ τοῦ δημιουργοῦ της δὲν σκιάζει τὴν φωταύγειά της.
Τὸ πρόβλημα, πιστεύω, παραμένει πάντα στὸ σημεῖο ἀποδοχῆς τοῦ ἔργου. Πῶς μπορεῖς νὰ χαρεῖς τὸν ὕμνο πρὸς μία πανέμορφη δέσποινα, ὅταν ὁ ὑμνογράφος σὲ κάποια ἄλλη στιγμὴ μπορεῖ νὰ τὴν ἔσφαζε; Γιὰ νὰ χαρεῖς τὸ ἔργο αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ ἀπαλείψεις ἀπὸ τὸ προσκήνιο τὸν δημιουργό του καὶ κάτι τέτοιο μόνον ὁ πολύς, ὁ βαθύς, ὁ ἀβυσσαλέος χρόνος μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει.
Μιὰ ἄλλη πτυχὴ τοῦ προβλήματος ποίηση καὶ ἠθική εἶναι ἡ συνέπεια δημιουργοῦ καὶ δημιουργήματος. Ὁ δημιουργός ὀφείλει νὰ εἶναι εἰλικρινὴς καὶ νὰ προβάλλει αὐτὰ ποὺ πράγματι πιστεύει. Σὲ διαφορετικὴ περίπτωση ἐξαπατᾶ τὸν κόσμο. Μὲ ἄλλο πρόσωπο ἐμφανίζεται στὸν βίο του καὶ μὲ ἄλλο μέσα στὴν τέχνη του, ὥστε νὰ διαφυλάξει τὴν ὅποια ὑστεροφημία του. Ὁ ποιητὴς πρέπει νὰ γίνεται πιστευτός. Γιὰ παράδειγμα ὅταν διαβάσουμε τὸ νανούρισμα «ὄχι δὲν εἶσαι ὀρφανὸ» τοῦ Οὐζμπέκου ποιητῆ Γκαφούρ Γκουλιάμ ποὺ διατείνεται τρυφερά: κοιμήσου ἀγαπημένο / ἀποκοιμήσου / προσέχω τὸν ὑπνάκο σου /ψυχούλα μου ἐσὺ / προβατάκι μου θὰ αἰσθανθοῦμε ἀρχικὰ ρίγη συγκινήσεως, ἀλλά, ὅταν ἀναλογιστοῦμε ὅτι ὁ ποιητὴς αὐτὸς ὑμνοῦσε μὲ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ τὸν πατερούλη Στάλιν, μὴ γνωρίζοντας ἤ μὴ λέγοντας τίποτα γιὰ τὸ αἱμοσταγὲς πρόσωπό του, τότε ἡ διάθεσή μας θ᾽ ἀλλάξει ἀμέσως καὶ δὲν θὰ πιστέψουμε στὴν ψεύτικη τρυφερότητα, διαγράφοντας ποιητὴ καί, ἐν τέλει, καὶ ποίημα.
Τὴν περίπτωση τοῦ Γκαφούρ Γκουλιὰμ ἀναφέρει ὁ Δημήτρης Δούκαρης (1925-1982) στὸ βιβλίο του «Ἀνθρώπινη ἐκδοχή» (1978), ὅπου θίγει θέματα ἠθικῆς φύσεως στὴν τέχνη καί, μεταξὺ ἄλλων, χρησιμοποιεῖ καὶ τὸ παράδειγμα τῆς προσευχῆς τοῦ Τάκη Παπατσώνη (1895-1976). Γράφει συγκεκριμένα γι᾽ αὐτόν:
"...Πῶς νὰ τοποθετηθεῖ καὶ ὁ πιὸ καλοπροαίρετος "αἰσθαντικὸς" ἀναγνώστης στὸ ποίημα "Γιὰ τοὺς φτωχοὺς ἀνθρώπους"; Οἱ στίχοι τοῦ Παπατσώνη:
"...γιὰ ὅλον ἐτοῦτον τὸν λαό μας θὰ σοῦ δεηθῶ
ποὺ ἀγρίεψε πιὰ ἀπ᾽ τὸν πόνο, πιὰ ἀπελπίστη
ζητάει λιγάκι εἰρήνεψη, ν᾽ ἀνασάνει.
Ἄλλοτε τοῦ τὴν ἔδινες πλουσιοπαρόχως
πικρὸ παράπονο τὄχει ποὺ τὸν ἀμέλησες...
στήριξε στὴ γαλήνη τοὺς φτωχοὺς ἀνθρώπους"
οἱ στίχοι, λοιπόν, αὐτοὶ προκαλοῦν ἀβάσταχτη δυσφορία. Γιατί, ἄν τὸ ποίημα δὲν ἀποτελεῖ "μαῦρο χιοῦμορ", τότε θὰ πρέπει νὰ ταυτίζεται μὲ κάποιο εἶδος ἀπάτης. Τὸ μέγεθός της ἐξαρτιέται ἀπὸ τὴ δεκτικότητά μας ἤ τὴν ἀντοχή μας. Ὁ πραγματικὰ ἀξιόλογος ποιητὴς Τ. Κ. Παπατσώνης τυχαίνει νὰ εἶναι διαπρεπὴς οἰκονομολόγος - ὄχι μόνο, ἀλλὰ εἶναι καὶ πασίγνωστος τραπεζίτης. Εἶναι δυνατὸν νὰ διαπιστώνει "ὑπερβατικότητα" στὴν ἀφετηριακὴ αἰτία τῆς φτώχειας καὶ τῆς ἀπελπισίας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἀνευθυνότητα γιὰ ὅσους ληστρικὰ λεηλατοῦν -λόγω τῆς ἐλέῳ θεοῦ κατοχῆς μέσων- τὴ διανομὴ τῶν καλῶν τοῦ κοινοῦ μόχθου, καταβροχθίζοντας τὴ μερίδα τοῦ λέοντος; Τότε μὲ ποιὰ ἀσύγγνωστη ἤ συγγνωστὴ ἀφέλεια ἀπευθύνεται στὴν "ἀδιαφιλονίκητη βασίλισσα τῆς προστασίας, τὴν ἁγία Παρθένο" γιὰ νὰ μεσιτεύσει; Ὁ πανάγαθος ἐπουράνιος Θεὸς εἶναι βέβαιο πὼς θὰ δεχτεῖ ἀσμένως –γιὰ νὰ ξαλαφρώσει κι αὐτὸς λιγάκι- τὴ μεσιτεία της, ὅπως εἶναι περισσότερο βέβαιο πὼς οἱ ἄψογης εὐρωπαϊκῆς κουλτούρας ἐπίγειοι ληστὲς θὰ κωφεύσουν, ὅπως τόσες ἄλλες φορές...."
Καὶ καταλήγει:
"...Τὸ ἀτύχημα εἶναι πὼς ἕνας ποιητὴς δὲν δικάζεται ἀπ' τὴ μνήμη μας καὶ τὸ αἴσθημά μας μονάχα γιὰ ὅσα εἶπε καὶ μᾶς πλησίασε ἤ μᾶς διέσωσε ἀπ᾽ τὸ δαίδαλο καὶ τὴν καταφορὰ τῆς καθημερινότητας, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ γιὰ ὅσα δὲν εἶπε, γιὰ κεῖνα ποὺ παρασιώπησε, καὶ μᾶς ἐγκατέλειψε ὁλομόναχους νὰ ψάχνουμε..."
Ἡ ποίηση λοιπὸν ὡς δεξιότητα τοῦ λόγου καὶ φόρτιση ψυχῆς πρέπει νὰ προέρχεται πάντα ἀπὸ τὶς πάγιες ἠθικὲς ἀντιλήψεις τοῦ κόσμου μέσα στὸν ὁποῖο ἀρθρώνεται. Τὸ ἠθικὸ δὲον τῆς ποίησης εἶναι μιὰ ἐντελῶς φυσικὴ καὶ σύμφυτη κατάσταση τῆς ἐννοίας της.
Η ποίηση προσφέρει ὀμορφιὰ καὶ τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀπὸ μόνο του μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ὄχι μόνο ὑπηρεσία πρὸς τὴν ἠθική, αλλὰ καὶ ἡ ἴδια ἡ ἠθική, μιὰ ἐνδογενὴς δηλαδὴ δέσμευση τοῦ περιεχομένου της πλησιόχωρη μὲ ὅλες τὶς ἀνθρώπινες ἀξίες.

Ἠλίας Κεφάλας

[Στην φωτόγραφία η θεά Αθηνά, ένα ..πολύ ηθικό κορίτσι!]

Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2016

H AΝΑΜΕΝΟΜέΝΗ: John Keats, Σονέτο στον Όμηρο (To Homer, 1818)

John Keats, To Homer
Standing aloof in giant ignorance

Of thee I hear and of the Cyclades,

As one who sits ashore and longs perchance

To visit dolphin-coral in deep seas.


So thou wast blind;–but then the veil was rent,

For Jove uncurtain’d Heaven to let thee live,

And Neptune made for thee a spumy tent,

And Pan made sing for thee his forest-hive;


Aye on the shores of darkness there is light,

And precipices show untrodden green,

There is a budding morrow in midnight,

There is a triple sight in blindness keen;


Such seeing hadst thou, as it once befel

To Dian, Queen of Earth, and Heaven, and Hell.


Πηγή: H AΝΑΜΕΝΟΜέΝΗ: John Keats, Σονέτο στον Όμηρο (To Homer, 1818): John Keats, Σονέτο στον Όμηρο Εδώ που απόμακρος σε τεράστια άγνοια στέκομαι για σένα ακούω και για τις Κυκλάδες, σαν κάποιος ...

Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2016

Ιωάννης Παρίσης, Αριστοτέλης και Αλέξανδρος

(*) Το κείμενο αυτό αποτελεί μέρος της εισήγησης του Ιωάννη Παρίση συγγραφέα του βιβλίου "Αριστοτέλης και Αλέξανδρος συνάντηση δύο μεγαλοφυών" την 19/10/16, στο 5ο Διεπιστημονικό Συνέδριο «Φιλοσοφία και Κοσμολογία» που οργανώθηκε από την Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Αυτός ο μέγιστος των φιλοσόφων συνδέθηκε με την πιο αινιγματική, την πιο μεγαλειώδη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, τον Αλέξανδρο, αφού υπήρξε ο κύριος δάσκαλός του κατά την εφηβική ηλικία του. Το 343 π.Χ., στους πρόποδες του Βερμίου, στη Μίεζα, συναντήθηκαν ο Σταγιρίτης φιλόσοφος και ο νεαρός διάδοχος του μακεδονικού θρόνου και κατοπινό στρατηλάτη-κοσμοκράτορα.

Συνάντηση δύο μεγαλοφυών, που έμελλε να αφήσουν βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία, για διαφορετικούς βεβαίως λόγους ο καθένας. Ο σοφός Δάσκαλος, ο ιδρυτής της λογικής, έγινε γνωστός σε όλη την οικουμένη, αναγνωρισμένος μέχρι σήμερα ως ο πανεπιστήμων φιλόσοφος. Ο διακεκριμένος Μαθητής, έξω της Άρκτου και της οικουμένης ολίγου δειν πάσης μεθειστήκει, ανήλιον δε της γης μέρος έμεινεν, όσον ουκ είδεν.

Το ζήτημα των σχέσεων Αριστοτέλη και Αλεξάνδρου, δύο κορυφαίων προσωπικοτήτων της παγκόσμιας Ιστορίας, ο ρόλος που έπαιξε ο πρώτος στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του δευτέρου και οι επ’ αυτού επιρροές του, καθώς και η μετέπειτα σχέση τους, ενέχουν εκ των πραγμάτων ιδιαίτερο ενδιαφέρον

Τι δίδαξε ο Σταγιρίτης στον μετέπειτα κοσμοκράτορα; Ποια υπήρξε η επίδραση της διδασκαλίας του επί του Αλεξάνδρου; Πόσο επηρέασαν οι γνώσεις που του μετέδωσε και οι φιλοσοφικές ιδέες του στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του και στον τρόπο που λειτούργησε στη σύντομη ζωή του; Πώς ο Αριστοτέλης δημιούργησε έναν «φιλόσοφο κατακτητή» ο οποίος έφερε τον Όμηρο και τους Έλληνες τραγικούς στα βάθη της Ασίας; Σε ποια θέματα ο Αλέξανδρος αμφισβήτησε ή δεν ακολούθησε τις αντιλήψεις του δασκάλου του; Τελικά, επηρέασε ο Αριστοτέλης τη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων, της γλώσσας και του πολιτισμού κατά τη νέα εποχή που άρχισε μετά τον Αλέξανδρο;

Για το τι ακριβώς δίδαξε ο Σταγιρίτης στο νεαρό Αλέξανδρο και τους συμμαθητές του λίγα είναι γνωστά. Ομοίως για τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ τους υπάρχουν πολλοί θρύλοι αλλά ελάχιστα στοιχεία. Η δυσκολία για την έρευνα έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει λεπτομερής καταγραφή της παιδαγωγικής διαδικασίας, του περιεχομένου και των μεθόδων της καθώς και του μέτρου της ανταπόκρισης του Αλεξάνδρου σε αυτή κατά τη διάρκειά της.

Αρκετά στοιχεία προέρχονται από τα έργα, κυρίως, των Αρριανού, Πλουτάρχου, και Διογένη Λαέρτιου. Κάποιες επί μέρους αναφορές, άμεσες ή έμμεσες συναντούμε σε κείμενα άλλων συγγραφέων της ίδιας εποχής ή μεταγενεστέρων. Ωστόσο, συμπεραίνουμε πολλά, αφενός από το έργο και τις φιλοσοφικές ιδέες του δασκάλου, αφετέρου από το έργο και τις πράξεις του μαθητή στα χρόνια που ακολούθησαν.

Κύριο θέμα της διδασκαλίας του νεαρού βασιλόπαιδα πρέπει να ήταν ο Όμηρος και οι Τραγικοί, τα έργα των οποίων αποτελούσαν τότε τη βάση της ελληνικής παιδείας. Μπορεί να θεωρηθεί, επίσης, βέβαιο ότι ο Αριστοτέλης συζητούσε με τον Αλέξανδρο τα καθήκοντα των ηγεμόνων και την τέχνη της διακυβέρνησης. Είχε άλλωστε τόσα πολλά να του διδάξει για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ένας ηγεμόνας, και για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να πράττει, φροντίζοντας να τον εξοπλίσει με τις γνώσεις, τις ικανότητες και τις αρετές που θα πρέπει να κατέχει, με στόχο φυσικά την διαμόρφωση ενός ιδανικού ηγέτη.

Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να του δίδαξε την εκτίμηση της δύναμης του νου, την μεθοδευμένη και συστηματική σκέψη, και φυσικά τη λογική, σε όλες τις διαστάσεις της. Ακόμη θα άκουσε ο Αλέξανδρος για τη σημαντικότητα της οργάνωσης καθώς και την ανάγκη εποπτείας και γνώσης των πάντων ώστε να γνωρίζει ποιο είναι το βέλτιστο για το κράτος του αλλά και το στράτευμά του.

Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε βέβαιο ότι ο Αριστοτέλης θα δίδαξε στον Αλέξανδρο την αρετή –υπό την διανοητική και την ηθική της έννοια, όπως ο ίδιος την όρισε. Επίσης, τη ρητορική, την έρευνα και την επιστημονική οργάνωση, εξασκώντας τον παράλληλα στην παρατηρητικότητα.

Παράλληλα, του ενέπνευσε την αγάπη προς τις τέχνες, την ποίηση και τον ελληνικό πολιτισμό. Όμως πέραν αυτών, τον εμπλούτισε με επιστημονικές γνώσεις στους τομείς των μαθηματικών, της φυσικής, της γεωγραφίας, της κοσμολογίας, της βιολογίας. Ακόμα και με γνώσεις και ιδέες για ζητήματα που σήμερα θα τα εντάσσαμε στον χώρο της γεωπολιτικής.

Ο πλούτος των επιστημονικών γνώσεων, οι αρετές -ηθικές και διανοητικές- και φυσικά η λογική που διδάχθηκε από τον φιλόσοφο, είχαν ευεργετική επίδραση επί του Αλεξάνδρου αφού τον εφοδίασαν με την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα ζητήματα σε όλο το εύρος τους, να αναλύει και να συνθέτει καταστάσεις και να λαμβάνει επιτυχημένες αποφάσεις.

Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε πολλές περιπτώσεις της ζωής και της δράσης του Αλεξάνδρου, από τις οποίες διαφαίνεται ή αποδεικνύεται η αριστοτέλεια επιρροή. Θα αναφέρω ενδεικτικά κάποιες:
1. Ο Αριστοτέλης ενεφύσησε στον μετέπειτα στρατηλάτη μία βαθιά αγάπη προς την φιλοσοφία και τους υπηρέτες της, τους ανθρώπους της παιδείας και της μάθησης γενικά, όπως αυτό φάνηκε επανειλημμένως στα χρόνια που ακολούθησαν, κυρίως κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Ο Πλούταρχος γράφει στο έργο του Βίοι Παράλληλοι, ότι ο ζήλος και ο πόθος για τη φιλοσοφία, που από την αρχή εμφυτεύθηκε μέσα του, δεν τον εγκατέλειψαν ποτέ. Όλα αυτά βεβαίως, δημιούργησαν τη βάση της μετέπειτα διάδοσης της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, στη διάρκεια της Ελληνιστικής εποχής, με όλες τις ευεργετικές συνέπειες που είχε αυτό σε πολλά πεδία.

2. Ο Αλέξανδρος εφήρμοσε μία στρατηγική προβολής πολιτισμικής ισχύος, με εξαιρετική επιτυχία. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, μέσα από την προβολή, τη διάδοση, και συχνά την επιβολή πολιτισμικών στοιχείων, επεδίωξε, εκτός των άλλων, την απόκτηση γοήτρου και επιρροής έναντι των κατακτημένων λαών. Αυτή η στρατηγική δεν προέκυψε βεβαίως ως μία σκέψη ή σχέδιο δράσης κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Πρέπει να είχε προετοιμαστεί με συστηματική επιμέλεια. Αυτό μαρτυρεί η οργάνωση μιας τεράστιας ακολουθίας πάσης φύσεως επιστημόνων, φιλοσόφων, ιστορικών, γεωγράφων, αρχιτεκτόνων, βοτανολόγων, ιατρών, καλλιτεχνών, οι οποίοι αναλάμβαναν συγκεκριμένο έργο στις περιοχές που καταλαμβάνονταν.

Όταν ο Αλέξανδρος εξημέρωνε την Ασία, γράφει ο Πλούταρχος, ο Όμηρος διαβαζόταν απ’ όλους, και τα παιδιά των Περσών, των Σουσιανών και των Γεδρωσιών τραγουδούσαν τις τραγωδίες του Ευριπίδη και του Σοφοκλή (…) η Βακτριανή και ο Καύκασος εξαιτίας του Αλεξάνδρου τους θεούς των Ελλήνων προσκύνησαν.

Στην πράξη ο Αλέξανδρος εφήρμοσε αυτό που στη σύγχρονη θεωρια των διεθνών σχέσεων και τη στρατηγική αποκαλείται «ήπια ισχύς» (“soft power”) κάνοντας έναν ευφυή συνδυασμό «σκληρής» και «ήπιας» ισχύος, ο οποίος οδηγούσε στην εφαρμογή μιας στρατηγικής «έξυπνης» ισχύος (“smart power”). Όμως, τέτοιου είδους στρατηγικές επιλογές προϋποθέτουν έναν ηγέτη με παιδεία, πλούσιο υπόβαθρο γνώσεων και ικανότητα λογικών συλλογισμών, ανάλυσης των δεδομένων και λήψης ταχέων και επιτυχημένων αποφάσεων. Αυτή την παιδεία και τον πλούτο των γνώσεων που του εξασφάλισε η διδαχή του Αριστοτέλη.

3. Ένας σύγχρονος Αμερικανός, ο Archer Jones, που εξετάζει τη στρατιωτική στρατηγική μέσα από την μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας, αναφέρεται στην περί των τεσσάρων αιτίων θεωρία του Αριστοτέλη, υποστηρίζοντας ότι αυτή μπορεί να έχει εφαρμογή, ως αναλυτικό εργαλείο, και στη στρατηγική σκέψη. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι πρόκειται για ένα εργαλείο αναλυτικής και μεθοδικής σκέψης που σίγουρα θα ενδιέφερε τον Αλέξανδρο και θα τον βοήθησε στην ανάλυση των ζητημάτων διοίκησης και οργάνωσης, ακόμη και των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Άλλωστε, το σύνολο των διδαχών του Σταγιρίτη συνέτεινε στη διαμόρφωση ενός μορφωμένου στρατηλάτη, ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργεί εντός λογικών πλαισίων, αρχών και γνώσεων.

Ο Αλέξανδρος υπήρξε ένας μεγαλοφυής στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης. Τα κατορθώματά του ήταν ασύλληπτα και έξω από τα συνήθη ανθρώπινα όρια. Ως στρατιωτικός ηγέτης διακρίθηκε σε σημείο ώστε να θαυμάζεται μέχρι σήμερα και να αποτελεί κύριο αντικείμενο σπουδής στο πεδίο της τακτικής και της στρατηγικής. Αλλά η κατανόηση της στρατηγικής και η ανάπτυξη στρατηγικής σκέψης προϋποθέτει γνώσεις γεωγραφίας, γεωμετρίας και άλλων επιστημών. Ως πολιτικός ηγέτης έβαλε τη δική του σφραγίδα διοικητικής αντίληψης, αλλά και διάδοσης πολιτισμού, απομακρυνόμενος βασικών αντιλήψεων του δασκάλου του, πρωτίστως στον τρόπο διοίκησης της αχανούς αυτοκρατορίας, η οποία φυσικά, δεν είχε καμία σχέση με την «Πόλιν» του ελλαδικού χώρου. Ο δάσκαλός του, όπως και άλλοι διανοητές στην Ελλάδα, είχαν ασχοληθεί με την πολιτική ανάλυση του στενού και κατακερματισμένου ελλαδικού χώρου, χωρίς να έχουν προβληματιστεί σχετικά με τη διοίκηση μιας αυτοκρατορίας, η οποία άλλωστε θεωρείτο «βαρβαρική». Ο μαθητής εξέφραζε μία αντίληψη οικουμενικότητας, επιδιώκοντας, να συναποτελέσουν όλοι οι άνθρωποι ένα λαό. Πρόκειται ακριβώς για το κύριο σημείο της διαφοροποίησης του μαθητή από τον δάσκαλο.

Ο Αλέξανδρος βρέθηκε αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες καταστάσεις και διαφορετικές συνθήκες, τις οποίες δεν μπορούσε κανείς φιλόσοφος ή στοχαστής να προβλέψει. Άλλωστε, πάντοτε η θεωρητική προσέγγιση διαφέρει από την εφαρμογή στην πράξη. Αντελήφθη στην πράξη ότι, το μερικών δεκάδων χιλιάδων στράτευμά του θα οδηγείτο μονοτελειακά σε εξαφάνιση, εντός μιας απέραντης, άγνωστης και αφιλόξενης έκτασης.

Διεπίστωσε, επίσης ότι, μπορεί μεν οι λαοί αυτής της αυτοκρατορίας να στερούνταν πολιτισμού, όμως η ίδια η αυτοκρατορία διέθετε οργανωτική και διοικητική κουλτούρα, εκφράσεις της οποίας ήταν η σχετική αποκέντρωση με το σύστημα των σατραπειών, η ύπαρξη διοικητικού γραφειοκρατικού μηχανισμού, καθώς και η ύπαρξη στρατιωτικο-διοικητικής αριστοκρατίας. Συνάντησε λοιπόν ένα επίπεδο πολιτισμού, στους θεωρούμενους στην Ελλάδα ως «βαρβάρους».

Έτσι, δεν τους αντιμετώπισε ως Αριστοτέλης συνεβούλευεν αυτώ, τοις μεν Έλλησιν ηγεμονικώς τοις δε βαρβάροις δεσποτικώς χρώμενος, πέτυχε όμως με τον δικό του τρόπο, και πολλές μάχες να αποφύγει και στάσεων υπούλων την ηγεμονίαν (Πλούταρχος). Ενήργησε λοιπόν αντιθέτως προς τις υποδείξεις του δασκάλου του, «κοινός ἥκειν θεόθεν ἁρμοστής καί διαλλακτής τῶν ὅλων νομίζων». Μεγαλοφυής καθώς ήταν, αντιλήφθηκε την πραγματικότητα και προσάρμοσε τις διοικητικές του μεθόδους στα νέα αντικειμενικά και πολιτισμικά δεδομένα της αυτοκρατορίας.,

Τέτοιο άλμα υπέρβασης του δασκάλου σίγουρα απαιτούσε πλούτο γνώσεων, γενικές ικανότητες, αρετές, όλα αυτά που ο ίδιος ο δάσκαλος είχε αναπτύξει με τη διδαχή του. Τα οποία, βεβαίως, καλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν περαιτέρω, χάρη στην ευφυία που διέθετε ο μαθητής, ώστε να αναπτύξει ικανότητα πρόσληψης των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος, προσαρμογής, αυτοκαθορισμού και οικοδόμησης του εαυτού του – της δικής του αυτοτελούς προσωπικότητας.

Δεν βλέπουμε άραγε ότι στη βάση αυτών των πνευματικών και οργανωτικών επιδόσεων βρίσκεται η συστηματικότητα, η ανάλυση και η σύνθεση που ο μέγας φιλόσοφος διατυπώνει στο Όργανον; Δεν διακρίνουμε εκφράσεις της αριστοτέλειας ηθικής διδασκαλίας; Αλλά προπάντων, δεν είναι εμφανής η εικόνα ενός μορφωμένου ηγεμόνα; Ηγεμόνα με επιστημονική υποδομή σε πολλά πεδία, που του έδιναν τη δυνατότητα αντίληψης της πραγματικότητας, των δεδομένων και των πλαισίων εντός των οποίων όφειλε να δράσει!

Αναμφιβόλως, ο Αλέξανδρος κινήθηκε κυρίως επί των αντιλήψεων του δασκάλου του, ως προς την εν γένει συμπεριφορά και τον τρόπο αντιμετώπισης των διαφόρων καταστάσεων που συναντούσε. Μπορεί η οργάνωση και διοίκηση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε να είχε τον προσωπικό του -«αλεξάνδρειο»- χαρακτήρα, μακράν των περί της «Πόλεως» ιδεών του Αριστοτέλη, όμως παντού στη συμπεριφορά του και στον τρόπο που λειτούργησε μπορούμε να διακρίνουμε τα ίχνη της αριστοτέλειας επιρροής.

Τον ηγέτη που πραγματοποίησε αυτή τη μεγάλη τομή στην παγκόσμια ιστορία, δίδαξε, μόρφωσε και διέπλασσε ο Αριστοτέλης. Αυτός δημιούργησε έναν φιλομαθή ηγεμόνα, ο οποίος από την αρχή «πρὸς φιλοσοφίαν ἐμπεφυκὼς καὶ συντεθραμμένος», συνέχισε να σκέπτεται και να λειτουργεί συμφώνως προς τις φιλοσοφικές ιδέες και αντιλήψεις που του ενεφύσησε ο δάσκαλός του. Ο Αριστοτέλης διέπλασσε κατ’ ουσίαν έναν φορέα του ελληνικού πολιτισμού.

Η φιλοσοφία λοιπόν με την οποία τον εφοδίασε ο δάσκαλός του ήταν το ουσιώδες στοιχείο μέσω του οποίου εμπλουτίστηκε ο χαρακτήρας του Αλεξάνδρου με τις «μεγαλύτερες και καλύτερες προϋποθέσεις» για την υλοποίηση της εκστρατείας του.

Στη νέα εποχή που δημιούργησε ο Μέγας Αλέξανδρος, η σφραγίδα του Σταγιρίτη υπάρχει παντού, είναι ευδιάκριτη. Τούτο είναι μάλλον ευνόητο αφού οι ιδέες του και οι επιστημονικές του γνώσεις, που μέσα από την διδασκαλία του μεταβιβάστηκαν στον έφηβο τότε Αλέξανδρο, αποτέλεσαν το πνευματικό υπόβαθρο της προσωπικότητάς του και του ενεφύσησαν, όπως ήδη αναφέρθηκε, βαθιά αγάπη προς την φιλοσοφία και τους υπηρέτες της, τους ανθρώπους της παιδείας και του πνεύματος.

«Ο “γιγάντειος νους”, ο κορυφαίος διανοητής και μέγιστος των φιλοσόφων δίδαξε και μόρφωσε τον μέγιστο των στρατηγικών ηγητόρων της παγκόσμιας Ιστορίας, θεμελιώνοντας, μέσω αυτού, την οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού», σημειώνει ο καθηγητής Κων. Νιάρχος, στον πρόλογο του βιβλίου μου, που ανέφερα στην αρχή.



Πηγή: ιστοσελίδα Ιωάννη Παρίση

Βιβλιοπαρουσίαση, Αριστοτέλης και Αλέξανδρος, συνάντηση δύο μεγαλοφυών.

Γράφει ο Δρ. Σπυρίδων Κατσούλας, Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Reading, συνεργάτης της Έδρας «Θουκυδίδης» ΓΕΕΘΑ-Πανεπιστημίου Μακεδονίας




Σε τι συνίσταται η μεγαλοφυΐα; Είναι θείο χάρισμα, έμφυτο ταλέντο ή μήπως είναι χαρακτηριστικό επίκτητο, προϊόν σκληρής εργασίας και άρτιας εκπαίδευσης; Είναι θέμα οξύνοιας του μαθητή ή μήπως είναι θέμα οξυδέρκειας του δασκάλου, ενός που θα γαλουχήσει και θα καλλιεργήσει την στρατηγική κριτική ικανότητα των μαθητών του;

Ο σπουδαίος Πρώσος θεωρητικός του πολέμου Καρλ φον Κλαούζεβιτς αφιέρωσε το τρίτο μόλις κεφάλαιο του έργου του Περί Πολέμου, στην έννοια της πολεμικής μεγαλοφυΐας. Καθότι ο πόλεμος είναι το πεδίο φυσικού μόχθου, αβεβαιότητας και τυχαίου, λέει ο Κλαούζεβιτς, απαιτείται ένας αρμονικός συνδυασμός ψυχικών δυνάμεων εκ μέρους του ηγέτη. Απαιτείται θάρρος και αποφασιστικότητα, αλλά και πνεύμα, και εσωτερική διαύγεια, αυτό που στα γαλλικά αποδίδεται ως “coup d’oeil”, η διορατική ικανότητα δηλαδή που θα καθοδηγήσει τον ηγέτη μέσα στην ομίχλη του πολέμου. Τελικά, συμπεραίνει ο Κλαούζεβιτς, «στα φιλέρευνα πνεύματα μάλλον παρά στ’ αντιδραστικά, στις ευρείες διάνοιες παρά στις προικισμένες για μία μόνην ειδικότητα, στα ισορροπημένα μυαλά παρά στα ένθερμα θα προτιμήσουμε να εμπιστευθούμε τη σωτηρία των αδελφών και των παιδιών μας, καθώς και την τιμή και την ασφάλεια της πατρίδας.»


Είναι μια κορυφαία στιγμή στην παγκόσμια ιστορία η συνάντηση των δύο μεγαλοφυών της στρατηγικής και της φιλοσοφίας, του Αλεξάνδρου ο οποίος δημιούργησε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της αρχαιότητας χωρίς να χάσει ούτε μια μάχη, και του Αριστοτέλη ο οποίος έθεσε τα θεμέλια της παγκόσμιας φιλοσοφίας. Μια στιγμή που, παραδόξως, δεν έχει λάβει την προσοχή που της αρμόζει, παρά μόνο ως μέρος ευρύτερων μελετών περί Αλεξάνδρου ή περί Αριστοτέλη. Είναι λοιπόν για πολλούς λόγους αξιέπαινη η εξιστόρηση και ανάλυση της συνάντησής τους από τον Ιωάννη Παρίση.

Οι δυσκολίες είναι μεγάλες. Καταρχάς, είναι ελάχιστες οι πηγές και οι πληροφορίες για την τριετή φοίτηση του νεαρού Αλεξάνδρου υπό τον Αριστοτέλη. Ο γόρδιος δεσμός που καλείται προπάντων όμως να λύσει ο συγγραφέας είναι το πώς στοιχειοθετείται η επίδραση του δασκάλου στα κατορθώματα του μαθητή. Θα γεννούσε κι άλλες τέτοιες στρατηγικές μεγαλοφυΐες ο Αριστοτέλης εάν αφιέρωνε το έργο του στην εκπαίδευση στρατιωτικών ηγητόρων; Θα είχε ανάλογη επιτυχία ο Αλέξανδρος εάν δεν μάθαινε από τον Αριστοτέλη την ορθολογική κρίση των πραγμάτων και την αξία της σφαιρικής γνώσης και του μέτρου;

Η θέση του συγγραφέα είναι σαφής και πειστική: «χωρίς την ηθική φιλοσοφία, τη λογική, τις γνώσεις της γεωγραφίας, της γεωμετρίας, αλλά και την ποίηση, τη μουσική, τη λογοτεχνία και όλες τις άλλες επιστημονικές γνώσεις που του μετέδωσε ο σοφός Σταγειρίτης, θα ήταν μάλλον ένας συνήθης κατακτητής, χαρισματικός μεν, αλλά χωρίς το κατάλληλο πνευματικό και επιστημονικό υπόβαθρο, και την καλλιέργεια που διακρίνει μία συγκροτημένη ηγετική προσωπικότητα.» (σσ. 215-216).

Ο απλός, προσιτός, σχεδόν κινηματογραφικός λόγος του συγγραφέα, μας ταξιδεύει στις σελίδες του βιβλίου του ξεκινώντας από την ζωή και το έργο του Αριστοτέλη πριν περάσει στην κορυφαία στιγμή της συνάντησής του με τον νεαρό Αλέξανδρο στη σχολή της Μίεζας στους πρόποδες του όρους Βερμίου. Το βιβλίο, όμως, συνεχίζει και πέρα από αυτήν την συνάντηση, παρουσιάζοντας την εξέλιξη της αμφίδρομης σχέσης τους, όσο ο Αλέξανδρος προέλαυνε στην Ασία και ο Αριστοτέλης δίδασκε στην Αθήνα λαμβάνοντας, πέρα από οικονομική βοήθεια, ευρήματα ανεκτίμητης αξίας από τις εκστρατείες του πρώην μαθητή του, φτάνοντας τελικά μέχρι την ρήξη των σχέσεών τους.

Η παρουσίαση της ολιστικής και ορθολογικής σκέψης του Αριστοτέλη στο πρώτο μέρος του βιβλίου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να εκτιμήσουμε και να κατανοήσουμε την ολιστική και ορθολογική συμπεριφορά του Αλεξάνδρου τόσο στο πεδίο της μάχης απέναντι σε αριθμητικά υπέρτερους εχθρούς, όσο και στην διοίκηση εκ μέρους αυτού του σπουδαίου Μακεδόνα, μιας τεράστιας αυτοκρατορίας. Και αν η αυτοκρατορία αυτή διαλύθηκε σχετικά γρήγορα μετά τον θάνατό του, είναι αδιάψευστος μάρτυρας της στρατηγικής του οξυδέρκειας το γεγονός ότι στις μέρες μας μνημονεύεται όχι ως βάναυσος κατακτητής, παρά τον τεράστιο φόρο αίματος που στοίχισαν οι προελάσεις του, αλλά ως υποδειγματικός ηγέτης και στρατηλάτης, με τους κατακτημένους να είναι περήφανοι που πέρασε από τα μέρη τους ο Αλέξανδρος και πόλεις στα βάθη της Ασίας να διατηρούν ακόμα το όνομά του.

Ο λόγος, σύμφωνα με τον Ιωάννη Παρίση, είναι ότι ο Αλέξανδρος κατόρθωσε να εφαρμόσει στην υψηλή του στρατηγική τον κατάλληλο συνδυασμό σκληρής και ήπιας ισχύος, ή έξυπνης ισχύος, όπως αυτή περιγράφεται σήμερα, πολλούς αιώνες αργότερα, στην ορολογία των διεθνών σχέσεων. Θα ήταν άραγε αυτό δυνατόν από μεριάς του Αλεξάνδρου χωρίς την διδασκαλία του Αριστοτέλη περί επιδίωξης του μέτρου και περί Πολιτείας ως τάξης και βίου της πόλης;

Το βιβλίο του Ιωάννη Παρίση είναι πρωτότυπο, επίτευγμα αξιοσημείωτο λόγω της πληθώρας συγγραμμάτων περί Αριστοτέλη και Αλεξάνδρου, όχι απλά στην ελληνική αλλά στην παγκόσμια βιβλιογραφία, αλλά και εντελεχές, κατά τον αριστοτελικό όρο, εκπληρώνει δηλαδή τον σκοπό της ύπαρξής του. Παρουσιάζει πώς η αριστοτελική φιλοσοφία του ορθολογισμού, της σφαιρικής γνώσης και της έμφασης στο μέτρο, επέδρασαν καθοριστικά στην διαμόρφωση της οξυδερκούς πολιτικής και στρατηγικής κριτικής ικανότητας του Αλεξάνδρου.

Η αξία του βιβλίου έγκειται στο ότι καταδεικνύει μέσα από την κορυφαία στιγμή της συνάντησης των δυο μεγαλοφυών το ότι η στρατηγική ιδιοφυΐα προϋποθέτει εκπαίδευση πέραν των στενών ορίων της στρατηγικής τέχνης. Προϋποθέτει την ανθρώπινη ολοκλήρωση του ηγέτη που προσφέρει μόνο η ευρύτερη παιδεία και η καλλιέργεια του πνεύματος. Αυτό είναι που διακρίνει τον χαρισματικό από τον μεγαλοφυή. Έτσι επιτυγχάνεται η ομηρική αρετή της αγχίνοιας που δίδαξε ο Αριστοτέλης στον Αλέξανδρο. Το κατά Κλαούζεβιτς «φιλέρευνο πνεύμα», η ευρεία διάνοια και ο ισορροπημένος νους του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν μπορούν παρά να οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην κορυφαία στιγμή της συνάντησής του και της διδασκαλίας του από τον Μεγάλο Αριστοτέλη. Περισσότερες πληροφορίες, δείγμα του βιβλίου, και οδηγίες παραγγελίας στο: https://arisalex.wordpress.com.
 Πηγή: Ι. Παρίσης

Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 2016

Αρχαία ελληνική Φιλοσοφία: Από τον Θαλή στον Αριστοτέλη (Νέο)

ΔΩΡΕΑΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Το μάθημα παρακολουθεί τα πρώτα βήματα της φιλοσοφίας στην αρχαία Ελλάδα, από τις αρχές του 6ου αιώνα ως την ενηλικίωσή της με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Υιοθετείται η χρονολογική εξιστόρηση, με τρεις βασικές ενότητες: 1. Η γέννηση της φιλοσοφίας, η μετάβαση από τον μύθο στον λόγο. 2. Η προσωκρατική περίοδος, από τον Θαλή στον Δημόκριτο. 3. Η κλασική περίοδος, από τους Σοφιστές και τον Σωκράτη στον Αριστοτέλη.
Διδάσκων: Βασίλης Κάλφας, Παν/μιο Θεσσαλονίκης
Ο κ. Β. Κάλφας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι επιστημονικός υπεύθυνος της μετάφρασης των απάντων του Aριστοτέλη από τις εκδόσεις Nήσος και το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και της συλλογικής ψηφιακής εγκυκλοπαίδειας «Πλάτων» από το ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Διευθύνει τη σειρά «Οι πλατωνικοί διάλογοι» στις εκδόσεις Εστία.

Έχει δημοσιεύσει τα βιβλία:
Eπιστημονική Πρόοδος και Oρθολογικότητα: Προς μια ρεαλιστική Aνασυγκρότηση της Σύγχρονης Eπιστημολογίας, Σύγχρονα Θέματα, Θεσσαλονίκη 1983. 2η έκδοση, Nήσος, Aθήνα 1998.
(με τον M.Z. Kοππιδάκη και τον Δ. Kυρτάτα) Tα Eσόμενα: H αγωνία της πρόγνωσης στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, Kαρδαμίτσα, Aθήνα 1990. 2η έκδοση 1999.
Πλάτων «Tίμαιος», Πόλις, Aθήνα 1995. 2η Εστία 2013.
Aριστοτέλης «Περί φύσεως (Φυσικά 2ο βιβλίο)», Πόλις, Aθήνα 1999.
Φιλοσοφία και επιστήμη στην Aρχαία Eλλάδα, εκδ. Πόλις, Aθήνα 2005.
(με τον Γ. Zωγραφίδη) Aρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, Ίδρυμα Nεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2006.
Aριστοτέλης, «Mετά τα φυσικά. βιβλίο A», Πόλις, Aθήνα 2009.
Aριστοτέλης, «Περί γενέσεως και φθοράς», Νήσος, Aθήνα 2011.
Aριστοτέλης, «Φυσικά», Νήσος, Aθήνα 2015.
Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Εισαγωγή και ανθολόγιο κειμένων. Κάντε κλικ εδώ.

Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2016

Νέος πιο ακριβής χάρτης του πλανήτη Γη





Ενας χάρτης που ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα όπως διαμορφώνονται βάσει κλιματικής αλλαγής και βάσει του πώς πραγματικά θα έπρεπε να απεικονίζεται ο πλανήτης ως προς τα μεγέθη ηπείρων και κρατών.

Ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης Hajime Narukawa έδωσε στη δημοσιότητα ένα δισδιάστατο παγκόσμιο χάρτη που απεικονίζει πιο ρεαλιστικά από ποτέ τον πλανήτη μας.

Ο ορθογώνιος χάρτης προέκυψε μετά από διαίρεση του πλανήτη σε 96 ίσες τριγωνικές περιοχές, μεταφέροντας την απεικόνιση σε ένα μεγάλο τετράεδρο, διατηρώντας την ίδια ώρα τις αναλογίες των μεγεθών ηπείρων και κρατών.

Στόχος, η καλύτερη οπτικοποίηση των πραγματικών μεγεθών των κρατών του πλανήτη μας.

Η επαναστατική νέα σχεδίαση καταρρίπτει τη στεροτυπική χαρτογράφηση που ίσχυε μέχρι σήμερα, η οποία "μεγάλωνε" την Αμερική και μίκραινε άλλες περιοχές.
πηγή news247

Ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης Hajime Narukawa έδωσε στη δημοσιότητα ένα δισδιάστατο παγκόσμιο χάρτη που απεικονίζει πιο ρεαλιστικά από ποτέ τον πλανήτη μας. AdTech AdΟ ορθογώνιος χάρτης προέκυψε μετά από διαίρεση του πλανήτη σε 96 ίσες τριγωνικές περιοχές, μεταφέροντας την απεικόνιση σε ένα μεγάλο τετράεδρο, διατηρώντας την ίδια ώρα τις αναλογίες των μεγεθών ηπείρων και κρατών. Στόχος, η καλύτερη οπτικοποίηση των πραγματικών μεγεθών των κρατών του πλανήτη μας. Η επαναστατική νέα σχεδίαση καταρρίπτει τη στερεοτυπική χαρτογράφηση που ίσχυε μέχρι σήμερα, η οποία «μεγάλωνε» την Αμερική και μίκραινε άλλες περιοχές....

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-pio-akrivis-chartis-tou-planiti-allazi-osa-gnorizoume-mechri-simera-gia-ti-geografia-ti-schesi-echi-ektasi-ton-ipiron-tin-apikiokratia/
Ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης Hajime Narukawa έδωσε στη δημοσιότητα ένα δισδιάστατο παγκόσμιο χάρτη που απεικονίζει πιο ρεαλιστικά από ποτέ τον πλανήτη μας. AdTech AdΟ ορθογώνιος χάρτης προέκυψε μετά από διαίρεση του πλανήτη σε 96 ίσες τριγωνικές περιοχές, μεταφέροντας την απεικόνιση σε ένα μεγάλο τετράεδρο, διατηρώντας την ίδια ώρα τις αναλογίες των μεγεθών ηπείρων και κρατών. Στόχος, η καλύτερη οπτικοποίηση των πραγματικών μεγεθών των κρατών του πλανήτη μας. Η επαναστατική νέα σχεδίαση καταρρίπτει τη στερεοτυπική χαρτογράφηση που ίσχυε μέχρι σήμερα, η οποία «μεγάλωνε» την Αμερική και μίκραινε άλλες περιοχές....

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-pio-akrivis-chartis-tou-planiti-allazi-osa-gnorizoume-mechri-simera-gia-ti-geografia-ti-schesi-echi-ektasi-ton-ipiron-tin-apikiokratia/

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2016

Tο Facebook πρόσθεσε την αρχαία ελληνική στις επιλογές γλώσσας

Mια νέα γλώσσα πρόσθεσε το facebook στις επιλογές του, βάζοντας πλέον και τα αρχαία ελληνικά ως μία από γλώσσες που μπορούν να επιλέξουν οι χρήστες.

Έτσι πλέον οι λάτρεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μπορουν να την επιλέξουν με τα εξής βήματα:

1. «Ρυθμίσεις».

2. «Γλώσσα».

3. Αναζητήστε την επιλογή «Ελληνική αρχαία» και πατήστε «Αποθήκευση αλλαγών»!

Mολις κάνετε τις συγκεκριμένες αλλαγές θα δείτε πως τα μήνυματα τα γίνουν πλέον «αγγέλματα» και το facebook θα ρωτάει «Τί δοκείς», ενώ όταν κάποιος επιθυμεί να σχολιάσει μια φωτογραφία, να βλέπει την ένδειξη: «Σχόλιον γράφειν». Η δε αρχική σελίδα έχει γίνει «οίκος» όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία.

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2016

What to read when the world has gone mad

Fifteen years ago today, the twin towers came down. As thousands of dead lay entombed in the ruins and lower Manhattan was coated in toxic dust, the world's most powerful country was grievously wounded, anxious and angry. There was a sense that things were becoming unraveled, at least in the wealthy parts of the world where things had been assumed to be raveled in the first place.

It's nothing new, this feeling that the world is becoming more dangerous and precarious, that things are spinning out of control. People certainly felt that way during the Cold War, the Depression and the two World Wars.

That doesn't make the feeling any less real today, after a year of brazen and horrifying terror attacks and mass shootings, natural disasters, refugee crises and brutal civil war.

The Brexit and the rise of Donald Trump in Britain and US -- two countries that are supposed to be guardians of global order -- only add to the sense that the world is becoming unhinged. You could be forgiven if you've found yourself turning off the news for fear, unable to absorb another atrocity or outrage.

When we find ourselves in times of trouble (and Mother Mary's not available), a lot of us turn to books. We look for comfort, or the wisdom to face the madness the world throws at us.

We have four wise people -- prodigious readers and writers -- to talk about the power of books to give solace and strength, when the world is too much with us.

Anakana Schofield is an Irish-Canadian novelist, literary critic and essayist. Her first book won Amazon's First Novel Award. Her second, Martin John, was on the short-list for the Giller Prize last year.

Samantha Nutt is a physician who has worked in many violent zones across Asia and Africa, and is the Founder and Executive Director of War Child Canada. Dr. Nutt is currently on staff at Women's College Hospital in Toronto. In her spare time, she wrote the bestselling book, Damned Nations: Greed, Guns, Armies and Aid.

Kamal Al-Solaylee is a journalist and professor at Ryerson University. His acclaimed memoir of growing up gay in the Middle East is called Intolerable, and his most recent book is Brown: What Being Brown in the World Today Means (To Everyone).

University of Toronto English professor Nick Mount was my guest a few years ago after he was named one of the top ten post-secondary school teachers in Canada.
OUR GUESTS' RECOMMENDATIONS
Samantha
Stuart McLean Vinyl Café books
The Better Angels of Our Nature by Steven Pinker
The Crucible by Arthur Miller 
Judy Blume books
The Kite Runner and A Thousand Splendid Suns by Khaled Hosseini
Reading Lolita in Tehran by Azar Nafisi
Homegoing by Yaa Gyasi
Saturday by Ian MacEwan
​​Spiral: Trapped in the Forever War by Mark Danner
​Enid Blyton books
God is Not Great by Christopher Hitchens
Kamal
Culture and Imperialism by Edward Said
Jane Eyre by Charlotte Brontë 
A Rage for Order by Robert F. Worth
The Woman in White by Wilkie Collins
Anakana 
Hannah Arendt books
Wittgenstein's Nephew by Thomas Bernhard
 The Lesser Bohemians by Eimear McBride
Nick
Louis Lamour books
Lolita by Vladimir Nabokov
Virginia Woolf books
Martin John by Anakana Schofield
 A Hologram for the King by Dave Eggers
The Ask: A Novel by Sam Lipsyte
A Complicated Kindness by Miriam Toews
Sweetland by Michael Crummey
Lullabies for Little Criminals by Heather O'Neill
Michael
Good Poems for Hard Times by Garrison Keillor
The Things They Carried by Tim O'Brien


Source: cbcradio

Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016

Τα μυστικά του Παρθενώνα - Ντοκιμαντέρ























Το εκπληκτικό αυτο ντοκιμαντέρ του PBS με τίτλο: "Secrets of the Parthenon" (τα μυστικά του Παρθενώνα) αναλύει τον τρόπο που χτίστηκε ο περίφημος Παρθενώνας και καταγράφει λεπτό προς λεπτό τις προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών για την αναστήλωση του, απο τους καλύτερους επιστήμονες του κόσμου, διεισδύοντας στα βάθη του ιερού αυτού βράχου της Ακροπόλεως.Απολαύστε το εκπληκτικό αυτό ντοκιμαντέρ, διάρκειας μίας ώρας και γνωρίστε "Τα μυστικά του Παρθενώνα".

Secrets of the Parthenon

For 25 centuries the Parthenon has been shot at, set on fire, rocked by earthquakes, looted for its sculptures, almost destroyed by explosion, and disfigured by well-meaning renovations. It has gone from temple, to church, to mosque, to munitions dump. What could be next? How about a scientific search for the secrets of its incomparable beauty and astonishingly rapid construction? With unprecedented access, NOVA unravels the architectural and engineering mysteries of this celebrated ancient temple.
http://www.pbs.org/wgbh/nova/ancient/...


Τα μυστικά του Παρθενώνα - Ντοκιμαντέρ - Ελληνικοί Υπότιτλοι

Secrets of the Parthenon - Documentary - Greek Subtitles




Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2016

2016 10 27 Στεγη Μουσικό σχολείο Βέροιας εκδήλωση για την 28η Οκτωβρίου



Η ιστορία του έπους του 1940 και οι λαμπρές σελίδες της Αντίστασης
και του αγώνα του ελληνικού λαού κατά της ναζιστικής λαίλαπας
παρουσιάστηκαν μουσικά και ποιητικά στο αφιέρωμα στους "αφανείς ήρωες"
που επιμελήθηκαν οι μαθητές και οι καθηγητές του Μουσικού Σχολείου
Βέροιας στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 27 Οκτωβρίου
2016 στη Βέροια. Το πρόγραμμα διανθίστηκε με μουσικές συνθέσεις των
Θεοδωράκη, Χατζηδάκι και Ξαρχάκου, ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα της
εποχής καθώς και βυζαντινούς ύμνους αφιερωμένους στην Παναγία που οι
απλοί φαντάροι έβλεπαν στο μέτωπο να τους καθοδηγεί. Ο συνδετικός κρίκος
της παράστασης ήταν τα κείμενα του Μ. Θεοδωράκη και του Ο. Ελύτη που
αναφέρονταν στη μεταξύ τους συνεργασία και στο πώς ο καθένας συνέλαβε
την ποιητική και μουσική ιδέα αντίστοιχα του "Άξιον εστί".



Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2016

Byzantium or Medieval Greece?

by Evaggelos Vallianatos, The Huffington Post

I received my master’s degree in “Byzantine” history and during my studies I never questioned the legitimacy of “Byzantine” in describing or distorting the history of the Greeks after their forced conversion to Christianity in the fourth century of our era. Greece had been a Roman province since 146 BCE.

Emperor Constantine, for reasons unfathomable to this day, dumped the many gods Greco-Roman civilization for the one Jewish-Christian god. He triggered that civilization earthquake in his new capital, Constantinople, now Istanbul.

But neither Constantine, later emperors, nor Christian Greeks and Christian Romans would imagine their empire was Byzantium or that they were Byzantines. They considered themselves Roman.

I prefer Medieval Greece to Eastern Roman Empire because, starting in the seventh century, most emperors were Greek and the language of the state was Greek. This Medieval Greece included the territory of the Eastern Roman Empire: Palestine, Syria, Egypt, Asia Minor and Italy. It lasted for more than 1,000 years.

The conquest of Medieval Greece by the Turks in 1453 was a result of centuries-long enslaving of the peasants, the loss of young men to monasteries, the abandonment of national armies for mercenaries, and the hostility between Greek East and Latin West. In 1054, the Eastern and Western Christian churches excommunicated each other. This civilization schism was followed by the fourth crusade. In 1204, Venetians, Germans and French sacked Constantinople, slaughtered its residents for days, burned its libraries, and dismembered Greece.

The Greeks recaptured Constantinople in 1261 but they remained vulnerable to powerful enemies. The Europeans exploited them. This was ideal for the Turks. They stepped into the power vacuum the Westerners had created in Medieval Greece.

There was a silver lining to the fall of Medieval Greece. Its scholars rushed to Padua, Venice and other great cities of the West. They carried with them the culture of ancient Greece. They translated into Latin key Greek scientific and philosophical texts, which triggered the Renaissance.

A few European scholars also saw the value of editing Medieval Greek texts, thus inaugurating the study of Medieval Greek civilization. One of those scholars was Hieronymus Wolf, a sixteenth-century German intellectual who edited Medieval Greek historians. Wolf coined the term Byzantium for the Eastern Roman Empire. He and other European scholars thought “Greek” ought to be reserved for ancient Greece. As for “Roman,” it was out of the question since the West had its own Roman emperors.

Wolf’s “Byzantium” triumphed in the scholarly community, at great cost to the integrity and understanding of Medieval Greek history and culture. Few people understand that under “Byzantium” there are centuries of Greek history, not ancient Greek history, but Christian Greek history, which is Greek history nevertheless. “Byzantium” and “Byzantine” obscure the contributions of Medieval Greece to this very day.

“A Short History of the Byzantine Empire” (I. B. Tauris, 2015) by Dionysios Stathakopoulos demystifies Medieval Greek history. The author, lecturer at King’s College London, is an experienced teacher who realizes the pitfalls of standing by a misleading name, Byzantium. But he works for a discipline that holds tight reign on history.

Nevertheless, this short history is, as he says, “a straightforward and sober account” unfolding in the context of European and Middle Eastern Middle Ages. It highlights the political, economic, agricultural and intellectual developments of a complex and lasting civilization. It is a riveting and important story.

Its narrative throws light on the effects of Christianization: “a constant but also gradually intensifying set of prohibitions and exclusions: withdrawal of imperial support for pagan cults, stripping temples of property, bans on sacrifice, first in public, then also in private, closure of temples to any ritual actions.... There were bouts of violence... between Christians and pagans... in 415, the brutal lynching of the philosopher and mathematician Hypatia by a Christian mob in Alexandria.”

The beneficiaries of Christianization were the emperors, a landowning elite that enslaved the peasants, and the clergy. To their absolute power, the emperors added Jesus as their coequal. The church acquired enormous wealth and power. In fact, the church became the largest landowner, a condition it still has in modern Greece. Christianity created a grand edifice of monasteries, churches, palaces, landed estates, and high officials acting like princes.

The sixth century was especially harsh on the losers, the pagans. Emperor Justinian terrorized them. In 529, he shut down the Platonic Academy of Athens, which for about 900 years was the greatest university of Greece.

The seventh century was an era of perpetual warfare, massacres of Christians, massive refugee migrations, plagues, political and religious instability, suppression of pagans, depopulation, and fear of the coming of the end of the world.

Christian Greeks saw Islam as an avenging sword for their sins. In fact, Islam became an existential threat to Medieval Greece. It was full of holy wars, conquering Palestine, Syria and Egypt, about two-thirds of Greek territories.

Stathakopoulos says Islam triumphed because it divided the world into the Muslim faithful, House of Islam, and unbelievers, House of War. Muslims made holy war, jihad, against non-Muslims their chief priority and duty. Islam’s vision then, as it is today, is to convert all non-Muslims to Muslims.

Stathakopoulos emphasizes that despite the anti-pagan policies of church and state, they made room for the survival of important Greek texts by agreeing they become required school textbooks. These texts later fuelled and boosted science and civilization in the West.

Medieval Greece protected Europe from the Turkish menace for centuries; Medieval Greece civilized Russia and Eastern Europe.

These are great achievements that shaped Western civilization. In fact, they continue to influence our lives. Present tension between East and West has its origins in Medieval Greece that refused to side with East or West.

This is another reason why Stathakoploulos’ book must be read. It captures both events and the politics and ideas behind them. Its valuable insights are timely and admirable.

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016

Φώτης Θαλασσινός, Η διαχρονικότητα των δημοτικών τραγουδιών

Χαρά Κοσεγιάν
Αρχαία επιβιώματα στα νεοελληνικά δημοτικά τραγούδια
εκδόσεις Παπαζήση, σ. 359, ευρώ 20,33

Ενα βιβλίο για τις παραδόσεις των αρχαίων πολιτισμών και τον απόηχό τους, όπως αυτός διασώζεται στις μεγάλες δημιουργίες των δημοτικών τραγουδιών. Ο Βασίλης Φίλιας πολύ σωστά στον πρόλογο του βιβλίου επισημαίνει και καταγγέλλει το φαινόμενο της απουσίας μελετών ανθρωπολογικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος από τη βιβλιογραφία των ελλήνων συγγραφέων. Η Ελλάδα, εξαιτίας των μεγάλων γεωμορφολογικών διαφορών της και της κλιματικής διαφοροποίησης από τόπο σε τόπο, εμφανίζει αναλόγως και έναν τεράστιο αθησαύριστο εσωτερικό πολυπολιτισμικό πλούτο. Τα ήθη και τα έθιμα διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο, από πόλη σε πόλη της Ελλάδας. Η ευθύνη των πανεπιστημίων για την απουσία πολιτικής εκπόνησης μελετών λαογραφικού προσανατολισμού είναι τεράστια.

Η Χαρά Κοσεγιάν ασχολείται σ' αυτό το βιβλίο της με τα αρχαία επιβιώματα στα δημοτικά τραγούδια της νεοελληνικής ιστορίας στην Ολυμπο της Καρπάθου. Βρίσκει και εμφαίνει στον αναγνώστη τις διαδρομές από τους αρχικούς μύθους και τις, από στόμα σε στόμα, διαδόσεις και παραλλαγές προς το αποκρυστάλλωμά τους στη στιχουργική των δημοτικών τραγουδιών. Στην εισαγωγή της η συγγραφέας αναφέρει ότι η διαδρομή δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί τη χρονική σειρά από την αρχαιότητα στο σήμερα. Τα νάματα της έμπνευσης της σύνθεσης τραγουδιού για ένα μύθο ή κάποια ιστορία εντοπίζονται σε πολλές των περιπτώσεων σε κείμενα ή άλλα πολιτισμικά μορφώματα υστερόχρονων της αρχαιότητας ιστορικών περιόδων. Πολλές φορές ο ο εφαλτήριος συνειρμός της σύνθεσης των μικρών επών της Καρπάθου εντοπίζεται σε μύθους λαών της ευρύτερης Μεσογείου. Για τους αρχικούς μύθους και τον συσχετισμό τους δεν είναι απαραίτητη η άμεση πολιτισμική επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς. Πολλές φορές κοινές ανησυχίες γεννιούνται την ίδια στιγμή σε διαφορετικούς τόπους. Η Χαρά Κοσεγιάν ασπάζεται την άποψη του Καρλ Γιουνγκ για τη συγχρονικότητα και το συλλογικό ασυνείδητο.

Το κυρίως θέμα του βιβλίου ξεκινάει με την καταγραφή των κοινών χαρακτηριστικών των δημοτικών τραγουδιών και στη συνέχεια με τη χάραξη του ταξιδιού του βασικού θέματός τους μέσα στον χρόνο. Η δομή των δημοτικών τραγουδιών, οι επαναλήψεις, οι κλιμακώσεις των στίχων είναι μερικά απ' τα γλωσσικά φαινόμενα που συναντά ο αναγνώστης στα τραγούδια. Ειδικά για τις επαναλήψεις των στίχων, μέσα στο ίδιο ποίημα, έχουμε τη γοητευτική επισήμανση πως πρόκειται για μέθοδο που χρησιμοποιείται για χάρη της εύκολης απομνημόνευσης του τραγουδιού από τον ραψωδό. Το γνώρισμα αυτό έχει τις ρίζες του στα αρχαία ομηρικά έπη.

Προχωρώντας η συγγραφέας στη δεξιοτεχνική ανατομία του θέματος, με το οποίο καταγίνεται, παρατηρεί πως όταν στα ομηρικά έπη η αφήγηση γίνεται, από τριτοπρόσωπη, αφήγηση δεύτερου προσώπου, ο ποιητής Ομηρος θέλει να αναδείξει τη συναισθηματική συμμετοχή του στο γεγονός που περιγράφει σε κάθε συγκεκριμένο χωρίο του έπους του. Συναντάμε το ίδιο φαινόμενο της αποστροφής της αφήγησης από τρίτο σε δεύτερο πρόσωπο και στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου. Μόνο που εδώ δεν υποδηλώνεται η συμπόνια του αφηγητή προς τα παθήματα των ηρώων του, αλλά η διάθεσή του να απευθυνθεί στον αναγνώστη. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στα ομηρικά έπη και τα δημοτικά της Καρπάθου οφείλεται στον σκληροτράχηλο χαρακτήρα των ορεσίβιων κατοίκων της Ολύμπου.

Υπάρχουν πολλές κοινές συνιστώσες που συναπαρτίζουν τα δημοτικά τραγούδια. Τις συναντάμε με μικρές διαφοροποιήσεις στα περισσότερα απ' αυτά. Στα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου, η συγγραφέας ασχολείται με τη σημαντικότητα των παρομοιώσεων και των μεταφορών ως σχημάτων λόγου που απαντούν σ' αυτά. Τα δύο γλωσσικά σχήματα υπάρχουν εξίσου στα ομηρικά έπη. Απ' τις πιο γνωστές εικόνες στα τραγούδια της Ολύμπου είναι οι περιγραφές του Κάτω Κόσμου. Διανθισμένες με πλήθος παρομοιώσεων, δημιουργούν υποβλητικούς στίχους ικανούς μ' έναν παράταιρο τρόπο να δώσουν στον Αδη μία θελκτική μορφή. Οι μαγικοί αριθμοί τρία, και τα πολλαπλάσιά του, εφτά και σαράντα μπαίνουν στη θεματολογία της συγγραφέως και αναλύονται γοητευτικά. Ο αριθμός εφτά είναι αριθμός που χρησιμοποιείται πολύ συχνά απ' τον Ομηρο. Ο αριθμός σαράντα έχει περάσει ακόμη πιο βαθιά στη λαϊκή συνείδηση των περισσότερων λαών. Είναι ο αριθμός των ημερών που απαιτούνται για τον εξαγνισμό της λεχώνας. Τόσες μέρες πρέπει να παραμείνει μες στο σπίτι. Η έξοδός της, πριν από τη συμφωνημένη περίοδο περιορισμού της, μπορούσε να «προξενήσει» μεγάλο κακό. Μία παράδοση που είναι βαθιά ριζωμένη στο ελληνικό συλλογικό υποσυνείδητο και σε ορισμένους τόπους συνεχίζει να ισχύει ως πεποίθηση. Η Χαρά Κοσεγιάν εντοπίζει την απαρχή τις παράδοσης στις ακρώρειες της νησιωτικής και μεσογειακής ιστορίας. Σαράντα μέρες απαιτούνταν για την κάθαρση της λεχώνας στην Ερεσό της Λέσβου του 2ου π.Χ αιώνα, σύμφωνα με τα γραφόμενα σε σωζόμενη επιγραφή. Σαράντα μέρες ήταν επίσης ο αριθμός που επιβαλλόταν από το μωσαϊκό νόμο για τη λεχώνα να βρίσκεται στο σπίτι στην περίπτωση της γέννησης αγοριού. Αν το παιδί ήταν κορίτσι, ο αριθμός των ημερών διπλασιαζόταν. Μετά την πάροδο αυτού του χρόνου η γυναίκα μπορούσε με το παιδί στην αγκαλιά της να παρουσιαστεί στο ιερό προσφέροντας για θυσία στον Θεό δύο τρυγόνια ή δύο περιστέρια. Το αίμα των πουλιών ήταν το τίμημα του εξιλασμού τής λεχώνας. Στην Κάρπαθο υπάρχει το έθιμο της «γιορτής των εφτά». Με βάση την κατάθεση της συγγραφέως, «ονοματίζονται εφτά κεριά τα οποία αντιπροσωπεύουν τους εφτά αγίους του χωριού. Οποιο σβήσει πρώτο, αυτός ο άγιος θα είναι ο προστάτης του παιδιού και σ' αυτόν υπόσχονται οι γονείς ότι θα λειτουργήσουν μετά το σαράντισμα».

Οι μύθοι των δημοτικών τραγουδιών της Καρπάθου μπορεί να είναι στοχαστικές επινοήσεις μέσα στα ομηρικά έπη ή παραδόσεις και πίστη ευρύτερων γεωγραφικών περιοχών κατανεμημένων κυρίως στην περιφέρεια της Μεσογείου. Η συγγραφέας αναφέρει το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» και «της αρπαγής» ως ενδεικτικά της πολυδαίδαλης διαδρομής από τον αρχικό μύθο στο σήμερα. Για το τραγούδι «του μικροκωνσταντίνου» αναφέρει ότι ο μύθος του περνάει από τον Ομηρο, τον Μέγα Αλέξανδρο και τους ακρίτες της βυζαντινής περιόδου, συγκεκριμένα τον ακρίτα Πορφύρη. Για το ίδιο τραγούδι σημειώνει ότι στο περιεχόμενό του εμφωλεύει ο απόηχος των άθλων του Ηρακλή, το σωτήριο πέρασμα του Χριστού ή ακόμη και τα παράδοξα ανδραγαθήματα του Γαργαντούα του Ραμπελαί. Απ' την άλλη -και σύμφωνα με τον μελετητή Στ. Κυριακίδη- το τραγούδι «του Πορφύρη» σχετίζεται με το εθνικό έπος των Περσών «σαχ ναμέχ» του ποιητή Φερντουσί. Ολα αυτά τα ταξίδια και οι στάσεις στις παραδόσεις των λαών δεν πρέπει να φαίνονται παράξενα στον αναγνώστη. Η Χαρά Κοσεγιάν δικαιολογεί το αλάργεμα της σκέψης της γράφοντας πως «η μαία στην περίπτωσή μας είναι ο συνειρμός και η ανάγκη (των ανθρώπων) να στηρίξουν αυτό που κάθε φορά ήθελαν να προβάλλουν ή είχανε ανάγκη να τραγουδήσουν». Για το δεύτερο δημοτικό τραγούδι «της αρπαγής», οι απαρχές βρίσκονται αδιαμφισβήτητα στα ομηρικά έπη και την πελασγική παράδοση των ναυτικών.

Συνεχίζοντας με τις ομοιότητες στην ύφανση ενός δημοτικού τραγουδιού, η Χαρά Κοσεγιάν γράφει για το φαινόμενο της αναγνώρισης προσώπων μέσα στα ποιήματα της δημοτικής ποίησης. Η αναγνώριση προσώπων μεταξύ τους στην αφήγηση των τραγουδιών της Καρπάθου παραπέμπει στην τραγική κάθαρση, την έξοδο, τη λύτρωση. Συχνά συναντάμε στις ίδιες λαϊκές δημιουργίες το σχήμα του αδυνάτου. Τη γραπτή δήλωση του ανέφικτου της θετικής έκβασης μιας υπόθεσης. Η υπόθεση συνήθως εκφράζεται μέσω ποικίλων παραλληλισμών αδύνατων να ευοδωθούν. Ο ανέφικτος έρωτας της αγάπης ενός άντρα προς μια γυναίκα συνυποδηλώνεται απ' τη μεριά της γυναίκας ευγενικά με τη χρήση αδύνατων προτάσεων. «Οταν στερέψει η θάλασσα», «όταν το χιόνι πέσει μαύρο», «όταν ασπρίσει το κοράκι» είναι μερικές τέτοιες προτάσεις που καθιστούν φρούδες τις ελπίδες του ανδρός. Και τα δύο σχήματα, της αναγνώρισης και του αδυνάτου, συναντώνται στα ομηρικά έπη, για παράδειγμα κατά την αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη. Το σχήμα της αναγνώρισης στον χριστιανισμό βρίσκει την πιο έντονη εκδήλωσή του στη δυσπιστία του Θωμά να πιστέψει την Ανάσταση του Θεανθρώπου μέχρι την τελική άρση των αμφιβολιών του απόστολου με την ψαύση των σημαδιών από τους ήλους.

Ενα άλλο μοτίβο των δημοτικών τραγουδιών είναι το αναπόδραστο και το αμετάκλητο του θανάτου. Ο έγκαιρος θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Ο θάνατος είναι πάντοτε άκαιρος. Η φυσική απουσία του προσώπου που αγαπάμε είναι αναντικατάστατη. Την ίδια σχέση με τη σημερινή εποχή και τους νεκρούς είχαν και οι αρχαίοι με τους δικούς τους νεκρούς. Στα κείμενα, τις επιγραφές και τα τραγούδια έχει καταγραφεί ο διακαής πόθος των ανθρώπων για την επιστροφή του νεκρού τους από το βασίλειο του Αδη, έστω και για λίγες στιγμές. Τα δημοτικά τραγούδια της Καρπάθου εμφορούνται στο σύνολό τους από το συγκινητικό αυτό πόθο. Στην αρχαιότητα είναι γνωστή η απόδραση της Αλκήστιδος από τον Αδη για την αγάπη του συζύγου της Αδμήτου. Ο μύθος διασώζεται στην τραγωδία «Αλκηστις» του Ευριπίδη και στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα.

Η μελέτη προχωράει με την επισήμανση άλλων σημαντικών μοτίβων των δημοτικών τραγουδιών. Τέτοια είναι οι κατάρες της μητέρας προς τα παιδιά της ή ακόμη και η δολοφονία των γιων της για να μπορεί να έχει εραστή. Αυτά τα μοτίβα και πολύ περισσότερα απασχολούν τη συγγραφέα σε όλο το βιβλίο. Ο τρόπος που η Χαρά Κοσεγιάν αναζητεί τις απαρχές των μύθων των δημοτικών τραγουδιών μέσα στην ιστορία των πολιτισμών των λαών είναι απαράμιλλα συναρπαστικός. Το βιβλίο συνιστάται σε όλους τους αναγνώστες. Η προσέγγιση του θέματός του γίνεται με ιδιαίτερα γλαφυρό και υποβλητικό τρόπο. Είναι τόσα τα προτερήματα της γραφής που το βιβλίο αποκτά καθολικό ενδιαφέρον. *

πηγή: etenet

Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2016

Ποιητικός Πυρήνας: Παλίμψηστον

Ποιητικός Πυρήνας: Παλίμψηστον: Ο ποιητικός χώρος εκτός του λόγου, μπορεί να εκφραστεί τόσο με το χρώμα, το οποίο δύναται να «προχωρεί» ή να «βαθαίνει» όσο και με...

Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2016

Οι άνθρωποι πίσω από το Ολοκαύτωμα





ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ: ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Οι Ναζί σκότωσαν εκατομμύρια ανθρώπους. Η δικαιολογία τους ήταν η θεωρία της ευγονικής των ψυχιάτρων και ψυχολόγων που έλεγε ότι συγκεκριμένα άτομα ήταν κατώτερα και έπρεπε να εξοντωθούν, και το είδος τους να εξαφανιστεί από τη φυλή. Αυτοί οι αρχιτέκτονες του ολοκαυτώματος, δεν εμφανίστηκαν ποτέ στη δικαιοσύνη. 

Κεφάλαιο 4 - Ψυχιατρική: Οι άνθρωποι πίσω από το ολοκαύτωμα - από το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ της CCHR (Ψυχιατρική - Μια Βιομηχανία Θανάτου)

Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2016

Λιαντίνης : Η ομορφιά σκοτώνει ...









Ου νέμεσις τοιήδ' αμφί γυναικί Τρώας και εϋκνήμιδας Αχαιούς χρόνον πολύν άλγεα πάσχειν: αινώς αθανάτησι θεής εις ώπα έοικεν

~ Ιλιάδα Γ, 156 - 8 ~

(Χαλάλι, τόσοι παιδεμοί για μια τέτοια γυναίκα, στους Τρώες και στους Αχαιούς με τις καλές κνημίδες. Με τις αθάνατες θεές φρικτά μοιάζει στην όψη) .

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016

Νάστα Νάστα, Ψυχή μου

ΨΥΧΗ ΜΟΥ
Η ψυχή μου, Αμπντούλ Μαζίντ
είναι τον Φλεβάρη μια μικρή μπλε σκηνή
που τη χτύπησε η βροχή και τη σάπισε
η ψυχή μου, Μίντια
είναι τον Μάρτη μια πράσινη σκηνή 2 ατόμων
που τη λιώνει ο ήλιος
η ψυχή μου, Χαζίμ
είναι τον Απρίλη ένα σχοινί τεντωμένο,
πάνω του περπατούν πέρα-δώθε
ανθρώπακια
κι εκρήγνυνται
η ψυχή μου, Νουρ
είναι τον Μάη μια μεσαίου μεγέθους κίτρινη χέμα
άντεξε πολλά, αλλά σήμερα πάει
την ξεσκίζει ο χαουά
η ψυχή μου... σ’ ένα παιδικό καροτσάκι
κουβαλάω πέτρες- χατζάρες,
για να τη στερεώσω,
αλλά δεν στεριώνει με τίποτα
η ψυχή μου, Έζμα
είναι μια μεγάλη, άσπρη σκηνή του UN
δεκάδες ανθρώπων φορτίζουν μέσα της
ηλεκτρικές συσκευές
αποφορτίζοντας την
Η ψυχή μου, Aμπού Χαζίμ
είναι ένα δωμάτιο στο βαγόνι 4 του χιτάρ
ένα δαχτυλίδι ασημένιο απ’ το γιο σου,
ένα ροζ βραχιολάκι από την Άια,
ένα βιβλίο απ’ τον Ισμαήλ,
μια ζωγραφιά απ’ τη Σουσντάρ,
ένα ποίημα απ’ τον Μάζεντ,
ριζ μπεπ χαλίμπ απ’ τη Ρογουάν
Η ψυχή μου είναι γεμάτη δώρα, ήλιο, βροχή, αέρα.
Η ψυχή μου είναι ένας χαρταετός,
φτιαγμένος από τα απομεινάρια της σκηνής μου.
Ειδομένη- Μαης2016


  nasTa

Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2016

Τα μελοποιημένα του Καββαδία

Ο πόλεμος μαίνεται κι όπως η αρμύρα κατατρώει τα σκαριά των πλοίων, έτσι και η αγωνία του απρόσμενου γονατίζει το ηθικό των πληρωμάτων και γεμίζει το μυαλό με σκέψεις, όνειρα και εφιάλτες...... 
Νίκος Καββαδίας, Πούσι






Είναι γεγονός πως ο Νίκος Καββαδίας έχει στιγματίσει ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής δισκογραφίας. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του έχει μελοποιηθεί.

Η ποίηση του Νίκου Καββαδία ανήκει σε μια κατηγορία από μόνη της. Αυτός ο απίστευτος λυρισμός της ( κανένας Έλληνας ποιητής δεν ήταν τόσο λυρικός, εκτός ίσως από τον Τάσο Λειβαδίτη), αυτή η ''περίεργη'' ναυτική γλώσσα που χρησιμοποιούσε (μια γλώσσα που δε σε ενοχλεί ακόμη κι αν δεν την ερμηνεύεις εξ' ολοκλήρου σωστά), και κυρίως αυτή η μαγική ταξιδιωτική περιγραφή που κατακλύζει το έργο του είναι τα στοιχεία εκείνα που κάνουν την ποίησή του να ξεχωρίζει. Δεν πρέπει, βέβαια να ξεχνάμε κι άλλο ένα σπουδαίο στοιχείο, αυτό της περιγραφής των συναισθημάτων των ανθρώπων της θάλασσας ( η οποία γίνεται πολύ προσιτή στον αναγνώστη με το πλήθος των καθημερινών εικόνων τις οποίες χρησιμοποιεί ο Καββαδίας για να περιγράψει τους ανθρώπους αυτόυς).

Αρκετά, όμως, με τα θεωρητικά- φιλολογικά στοιχεία. Ώρα να περάσουμε στην πράξη (κι όπου ''πράξη'' βαλτε τη λέξη ''τραγούδι''). Ξεκινάμε, λοιπόν, τη ''βουτιά'' μας στη ''θάλασσα'' της ελληνικής δισκογρaφίας και πάμε να διασχίσουμε τις ''γραμμές των οριζόντων'' σταματώντας στα μουσικά ''λιμάνια'' του Νίκου Καββαδία.

Για να βρούμε το πρώτο μελοποιημένο ποίημα του Νίκου Καββαδία πρέπει να γυρίσουμε πολύ πίσω, στα 1975, όταν ο Γιάννης Σπανός κυκλοφορεί το δίσκο ''Ανθολογία Γ' '' . Πρόκειται για μια δουλειά που περιλαμβάνει δίαφορα μελοποιημένα ελληνικά ποιήματα. Ένα από αυτά ήταν και το Mal du depart ( ή αλλιώς '' Ιδανικός κι ανάξιος εραστής'') του Νίκου Καββαδία το οποίο ερμήνευσε ο Κώστας Καράλης (στο δίσκο αναγράφεται ως Κώστας Καραγιαννόπουλος).

Δυο χρόνια αργότερα, το 1977, η Μαρίζα Κωχ στο δίσκο της ''Μαρίζα Κωχ'' μελοποιεί 8 ποιήματα του Καββαδία (πρόκειται για τα: Φάτα Μοργκάνα, Πούσι, Αρμίδα, Μουσώνας, Σταυρός του Νότου, Θεσσαλονίκη ΙΙ, Νανούρισμα, Μαραμπού). Αυτό που ξεχώρισε και ακούγεται ως τις μέρες μας είναι φυσικά η ''Φάτα Μοργκάνα''...

Το 1979 είναι μια χρονιά-σταθμός για την ποίηση του Νίκου Καββαδία κι αυτό γιατί τότε κυκλοφόρησε ένας δίσκος ορόσημο για την ελληνική μουσική..ο ''Σταυρός του Νότου''. Ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποίησε 11 ποιήματα του Καββαδία και χάρισε στην ελληνική μουσική σκηνή έναν από τους πιο σημαντικούς της δίσκους. Πρόκειται για το δίσκο με τις περισσότερες πωλήσεις (αφού πλέον ξεπέρασε και το ''Δρόμο'' των Πλέσσα - Παπαδόπουλου). Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι όταν ο Μικρούτσικος ζήτησε από τον Πατσιφά(έναν από τους μεγαλύτερους διευθυντές δισκογραφικών εταιριών) να κυκλοφορίσει το δίσκο, η απάντηση ήταν αρχικά αρνητικη και στην..πορεία εξελίχτηκε σε..χάρη, αφού -όπως ο ίδιος ο Μικρούτσικος ισχυρίζεται- ο Πατσιφάς ''έβγαλε'' το δίσκο γιατι αγαπούσε πολύ το Θάνο. Και οι κριτικές, όμως, της εποχής ήταν από απογοητευτικές μέχρι ειρωνικές...Παρ ' όλα ταύτα η ιστορία βάλθηκε να δικαιώσει το δίσκο..Τα ποιήματα που μελοποιήθηκαν ήταν τα Kuro Siwo, Θεσσαλονίκη, Σταυρός του Νότου, Ένα Μαχαίρι, Γυναίκα, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, Federico Garcia Lorca, Αρμίδα, Cambay's water, Εσμεράλδα, Πικρία. Ερμηνευτές του δίσκου ήταν ο Γιάννης Κούτρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και η Αιμιλία Σαρρή.

Μπαίνουμε στη δεκαετία του '80 και συγκεκριμένα το 1983, όταν ο συνθέτης Μιχάλης Τερζής κυκλοφορεί το δίσκο ''Τραγούδια της θάλασσας''. Από ένα δίσκο με τέτοιο τίτλο φαντάζεστε ότι θα μπορούσαν να απουσιάζουν τα ποιήματα του Καββαδία; Τρία από τα ποιήματά του, λοιπόν, ερμηνεύονται από τον Κώστα Καράλη (τα ποιήματα Πικρία, Αντινομία, Αριάδνη στη Νάξο).

Μια χρονιά αργότερα, το 1984, ο Λάκης Παπαδόπουλος (Λάκης με τα ψηλά ρεβερ) κυκλοφορεί το δίσκο ''Περίπου'' με ερμηνεύτρια την Αρλέτα . Στο δίσκο η Αρλέτα με την αισθαντικότατη φωνή της θα ερμηνεύσει 2 μελοποιημένα ποιήματα του Νικου Καββαδία, τα William George Allum και Black and white.

Στα 1986 κυκλοφορεί ένας μικρός δίσκος 45 στροφών από το Θάνο Μικρούτσικο στον οποίο περιλαμβάνονται μόνο 2 τραγούδια. Ερμηνευτής είναι ο Κώστας Θωμαιδης και ο δίσκος φέρει τον εκτενέστατο τίτλο '' Ο Κώστας Θωμαίδης σε δυο τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου''. Στο δίσκο, λοιπόν, αυτόν το ένα από τα δυο τραγούδια είναι το ποίημα του Νίκου Καββαδία ''Καραντί'' ( το δευτερο τραγούδι λεγόταν ''Σιωπή'' και ήταν σε στίχους Ανδρέα Μικρούτσικου). Ας ακούσουμε, λοιπόν, τον Κώστα Θωμαίδη στην πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού το οποίο η αλήθεια είναι πως εγινε ευρύτερα γνωστό από την επανεκτέλεσή του από το Γιωργο Νταλάρα μερικά χρόνια μετά..

Την ίδια χρονιά η ποίηση του Νίκου Καββαδία θα βρει την πιο ''περίεργη'' κατά πολλούς μελοποίησή της από το συγκρότημα ''Ξέμπαρκοι''. Οι Ξέμπαρκοι (κατά κόσμον Νότης Χασάπης και Ηλίας Αριώτης) κυκλοφορούν το δίσκο '' Νίκος Καββαδίας, S/S IONION 1934'' και μελοποιούν τα ποιήματα Ένας Δόκιμος Στη Γέφυρα Εν Ώρα Κινδύνου, Αντινομία, Οι Γάτες Των Φορτηγών, Πούσι, Οι Προσευχές Των Ναυτικών, Γράμμα ενός αρρώστου, Θεσσαλονίκη ΙΙ, Καραντί, William George Allum, Bord de l ' Aspasia, Yara-Yara. Στο δίσκο συμμετέχει ερμηνεύοντας το ''Γράμμα ενός αρρωστου'' η Δήμητρα Γαλάνη.

Το 1987 ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας κυκλοφορούν το δεύτερο προσωπικό τους δίσκο με τίτλο ''Όταν σου λέω πορτοκάλι να βγαίνεις'' στον οποίο θα συμπεριλάβουν μελοποιημένο και το ποίημα του Νίκου Καββαδία '' Η Μαιμού του Ινδικού Λιμανιού''.

Το 1989 ο Δημήτρης Ζερβουδάκης μελοποιεί το ποίημα ''Γράμμα σ' έναν ποιητή'' (ο ακριβής ωστόσο τίτλος του ποιήματος είναι '' Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ''. Ένα τραγούδι που έχει παρει επάξια τον τίτλο του ''διαχρονικού''.

Την ίδια χρονιά μια ''παλιά γνώριμη'' από τις μελοποιήσεις ποιημάτων του Καββαδία,η Μαρίζα Κωχ, επανέρχεται με το δίσκο ''Εθνική Οδός'' και μελοποιεί το ποίημα ''Στεριανή Ζάλη''.

Αφήνουμε τη δεκαετία του '80 και μπαίνουμε σ' αυτή του '90. Στην αρχή της δεκαετίας, συγκεκριμένα το 1991, βρίσκουμε το Θάνο Μικρούτσικο να ξανακυκλοφορεί Καββαδία στο δίσκο '' Γραμμές των οριζόντων''. Ο δίσκος περιλαμβάνει 17 ποιήματα από τα οποία τα 11 είναι επανεκτελέσεις από το δίσκο ''Σταυρός του Νότου''. Τα ποιήματα που μελοποιήθηκαν είναι τα Καραντί, Θεσσαλονίκη, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, Εσμεράλδα, οι Εφτά Νάνοι στο s/s cyrenia, Λύχνος του Αλαδδίνου, Abord de l' Aspasia, Federico Garcia Lorca, Αρμίδα, Γυναίκα, William George Allum, Ο πιλότος Νάγκελ, Σταυρός του Νότου, Cambay's water, Πικρία, Kuro Siwo, Ένα μαχαίρι. Ερμηνευτές του δίσκου ήταν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, οι Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας και ο ίδιος ο Θάνος Μικρούτσικος.

Περίπου στα μέσα της δεκαετίας, το 1996, κυκλοφορεί ο δίσκος ''Νέα Γη'' από το μουσικοσυνθέτη Michael Montanaro , o oποίος περιλαμβάνει διάφορα μελοποιημένα ποιήματα. Ένα από αυτά είναι και το ποίημα του Νικου Καββαδία ''Πικρία'' το οποίο ερμηνεύει η Νένα Βενετσάνου.

Το 2004 βρίσκουμε το Βασίλη Λέκκα να ερμηνεύει δύο ποιήματα του Νικου Καββαδία μελοποιημένα από το συνθέτη Χάρη Παπαδόπουλο. 'Ηταν τα ποιήματα ''Guevara'' και ''Μικρή χορεύτρια''.

Ήρθε η ώρα να κάνω μια μικρή παρασπονδία στη μεχρι τώρα πορεία του άρθρου. Μέχρι τώρα δεν έχω αναφερθει σε live εκτελέσεις και δίσκους από ζωντανές ηχογραφήσεις κι αυτό γιατί το άρθρο θα τελείωνε σε...μερικές δεκαετίες. Δεν μπορώ, όμως, να αφήσω έξω την ηχογράφηση των συναυλιών του Θάνου Μικρούτσικου στο από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2005. Ο δίσκος κυκλοφόρησε με τον τίτλο ''Σταυρος του Νότου/ Γραμμες των οριζόντων, ζωντανη ηχογράφηση από το Μεγαρο Μουσικής Αθηνών''. Ερμηνευτές των τραγουδιών ήταν ο Γιάννης Κούτρας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Χρήστος Θηβαίος και ο Γιάννης Κότσιρας (οι δυο τελευταίοι ερμηνεύουν Καββαδία για πρώτη φορά). Την παρασπονδία αυτή την κάνω μόνο και μόνο για ένα λόγο. Γιατί σ'αυτές τις εμφανίσεις ακούστηκε για πρώτη φορά μελοποιημένο το ποίημα ''Μαρέα''. Ερμηνευτές του ήταν ο Γιάννης Κούτρας και ο Χρήστος Θηβαίος.

Το τελευταίο μουσικο ''λιμάνι'' του άρθρου έρχεται από κάποιους...κολυμβητές! Τους ''Χειμερινούς Κολυμβητές'' οι οποίοι το 2007 μελοποιούν και ερμηνεύουν το ποίημα ''Παραλληλισμοί''...

Και με το τελευταίο αυτό ''λιμάνι'' ήρθε η ώρα να...ξαναβγούμε στη στεριά. Ο Νίκος Καββαδίας άφησε ανεξίτηλα σημάδια όχι μόνο στο χώρο της ποίησης αλλά και της μουσικής. Το έργο του παραμένει διαχρονικό και θα συντροφεύει για πάντα γενιές και γενιές Ελλήνων.

Ο ''Κόλλιας''(όπως τον έλεγαν) ''έφυγε'' στις 10 Φεβρουαρίου 1975 χωρίς να προλάβει είναι η αλήθεια να ακούσει ούτε ένα ποίημά του μελοποιημένο. Πέθανε στην κλινική ''Αγιοι Απόστολοι'' στην Αθήνα με ένα παράπονο...το ότι αυτός ο ταξιδευτής, ο ονειροπόλος, ο εραστής της θάλασσας, ο Νίκος Καββαδίας που το μόνο που ήθελε ήταν να πεθάνει πάνω στο καράβι και να θαφτέι μέσα στη θάλασσα (όπως έκαναν οι ναυτικοί εκείνης της εποχής), πέθανε σε ένα νοσοκομείο έχοντας..'' ...ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ και μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες...''

Πηγή: Ανδρέας Καλύβας, Τα μελοποιημένα ποιήματα του Καββαδία, αναρτημένο στο http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=3669

ΥΓ. Σχόλιο από Che

Πολύ καλή δουλειά αλλά υπάρχουν και λάθη (ή τέλος πάντων χρήζει περαιτέρω έρευνας). Σύμφωνα με το προσωπικό μου αρχείο η πρώτη δισκογραφημένη μελοποίηση του Νίκου Καββαδία είναι το 1971 από τον Πάνο Σαββόπουλο στο δίσκο «Επεισόδιο» που κυκλοφόρησε από την Polydor (Universal). Το ποίημα που μελοποιήθηκε ήταν η «Αρμίδα» (με τίτλο στο δίσκο «Το Πειρατικό») φυσικά λογοκριμένο από τη χούντα. Στο τραγούδι αναφέρεται ότι «το πειρατικό είναι φορτωμένο με κρασί» και όχι με «χασίς» όπως στο πρωτότυπο και αργότερα ακούγεται ότι «το φορτίο θα το έχουμε κοπανήσει» και όχι «καπνίσει». Το σημαντικό είναι ότι πρόκειται για την πρώτη (έστω και λογοκριμένη) ηχογράφηση με μελοποίηση Καββαδία που δισκογραφήθηκε ενώ ο ποιητής ήταν εν ζωή. Δεν είναι γνωστό αν ο ποιητής είχε ακούσει το τραγούδι. Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Πούσι» και είναι αφιερωμένο στον Κώστα Βάρναλη.

Το ίδιο τραγούδι ερμήνευσε ο Νίκος Πιπινέλης σε ρυθμό σάλσα και το 2004 οι Apurimac. Στις εμφανίσεις του Θανάση Μικρούτσικου και του Βασίλη Παπακωνσταντίνου στην Αποθήκη του Μύλου της Θεσσαλονίκης, το 1999-2000, το πρόγραμμα ξεκινούσε μ' αυτό το κομμάτι και το τραγουδούσαν όλοι όσοι βρίσκονταν επί σκηνής, με τροποποιημένο για τις θεσσαλονικιώτικες παραστάσεις, το τελευταίο τετράστιχο: "Το πειρατικό απ’ την Αποθήκη / είναι φορτωμένο μουσική / και σαλπάρει απ’ τη Σαλονίκη".

Επίσης το 1967 κυκλοφόρησε ο πρώτος δίσκος (επτάιντσο βινίλιο) που ασχολήθηκε με την ποίηση του Καββαδία. Δεν πρόκειται ακριβώς για μελοποιήσεις ποιημάτων, αλλά για απαγγελία με τη συνοδεία μουσικής. Εκεί ακούγεται, μεταξύ άλλων, το «Ένα Μαχαίρι». Η κατάθεση αυτή ήταν από τους Άκη Λυμούρη (καλλιτεχνικός διευθυντής τότε της RCA) και Νότη Περγιάλη και κυκλοφόρησε από το label Rodstrof ή Στροφές, ιδιοκτησίας Κ. και Μ. Ροδιάδου. Το "Ένα Μαχαίρι" κυκλοφόρησε και η Άλκηστις Πρωτοψάλτη σε live ηχογράφηση (Τα Παραμύθια Μιας Φωνής, Heaven, 2003). Μία συγκλονιστική ερμηνεία του τραγουδιού περιλαμβάνεται στο δίσκο της Ορχήστρας Των Χρωμάτων «Τραγούδια Του Αιγαίου» (2008) με ερμηνευτή τον Βασίλη Γισδάκη. Ακούγεται σαν να έχει μελετήσει πολύ την αντίστοιχη αρχική εκτέλεση του Βασίλη Παπακωνσταντίνου κι έπειτα να τράβηξε ένα μεγάλο χι και να τη διέγραψε, καταθέτοντας μιαν ολότελα δική του ερμηνευτική άποψη.

Στον ίδιο δίσκο περιλαμβάνεται και η "Φάτα Μοργκάνα" με ερμηνεύτρια τη Σαβίνα Γιαννάτου. Το ίδιο τραγούδι κυκλοφόρησε και ο Μάριος Φραγκούλης σε live ηχογράφηση (Φεγγάρι Ερωτευμένο, Sony 1999).

Όσον αφορά το "Καραντί", ακούστηκε από τη φωνή της Milva με τίτλο «La Lettera» (Volpe d’amore, EMI 1994), ενώ στο δίσκο «Για Φωνή και Ορχήστρα» (2007), ο Θάνος Μικρούτσικος επιχείρησε την εκ νέου ορχηστρική προσέγγιση του τραγουδιού. Για το σκοπό αυτό επιστράτευσε την τραγουδίστρια Ρίτα Αντωνοπούλου, τα έγχορδα της Καμεράτας και τα πνευστά του Θύμιου Παπαδόπουλου, παίζοντας πιάνο ο ίδιος. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Legend το 2007. Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Πούσι».