Συγκλονιστικό οπερατικό ψυχογράφημα της Φόνισσας

 Αναμέτρηση με τη θεία και την ανθρώπινη δικαιοσύνη

Στον μουσικό κόσμο του Γιώργου Κουμεντάκη, το συγκλονιστικό ψυχογράφημα της Φόνισσας αναμετράται με τη θεία και την ανθρώπινη δικαιοσύνη μέσα από αναφορές στην ελληνική μουσική παράδοση και δημιουργεί μια απρόσμενη, αλλά αρχετυπική, οπερατική ηρωίδα, τη Φραγκογιαννού, ακολουθώντας κάθε βήμα της στην εγκληματική πορεία της, αφήνοντας τη μουσική να περιπλανηθεί αβίαστα στην ταραγμένη ψυχή της.


βλ. όλοκληρο το άρθρο στη Ναυτεμπορική.

«Ο Γιάννης ο φονιάς» - Ιστορία ενός τραγουδιού

ΑΝΑΔΗΜΟΣΊΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ogdoo.gr) 

«Ο Γιάννης ο φονιάς» δεν σκότωσε ποτέ κανέναν: (Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ) Ένα συγκλονιστικό τρίλεπτο μονόπρακτο που θα το ζήλευε ακόμη και ο Μπέκετ. 

Το κάθε τραγούδι μόλις γεννηθεί στη διαδρομή του γράφει κάποια ιστορία. Η ιστορία τους μοιάζει σαν την ιστορία και την πορεία των ανθρώπων. Για άλλους είναι σημαντική, λαμπερή, ευλογημένη και χειροκροτημένη. Και για άλλους μικρή, χωρίς ιδιαίτερες εκφάνσεις, πολλές φορές ασήμαντη και αδιάφορη.

Συνήθως όμως πίσω από ένα τραγούδι κρύβεται μία ιστορία που μπορεί να είναι συγκινητική, συγκλονιστική, με τρομερό ενδιαφέρον και περιέργεια.

Μία τέτοια περίπτωση είναι η ιστορία για το καταπληκτικό τραγούδι του Χατζιδάκι και του Γκάτσου «Ο Γιάννης ο φονιάς» που ερμηνεύει συγκλονιστικά ο Μανώλης Μητσιάς.

Ο Γκάτσος δε μίλησε ποτέ δημόσια για το ποιος ήταν ο ήρωας του τραγουδιού αυτού. Δύο όμως είναι οι πιο πιθανές εκδοχές. Με την πρώτη να υποστηρίζει ότι σε ένα χωριό της Αιτωλοακαρνανίας το 1950 και λίγο μετά από ένα φρικτό εμφύλιο που κατάπιε την Ελλάδα και ένα μεγάλο μέρος της ευαισθησίας και της τρυφερότητας της, ο Γιάννης ένα παιδί 15 χρονών σκότωσε τη μάνα του και τον εραστή της.

Η δεύτερη εκδοχή ίσως και η πιο πιθανή, την οποία διηγείται ο συγχωρεμένος ο Γιουργομέγγουλης, επιστήθιος φίλος του Λοΐζου, επικαλείται ότι του είπε ο Γκάτσος ότι ο Γιάννης ο φονιάς δεν σκότωσε ποτέ κανέναν. Ο αδελφός του Γιάννη, πατέρας τεσσάρων παιδιών σκότωσε για λόγους τιμής έναν συγχωριανό του και ο Γιάννης που ήταν αρραβωνιασμένος με το Φροσί πήρε το φονικό απάνω του για να μην ορφανέψει η φαμίλια του αδερφού του και να έχουν καλύτερη φροντίδα οι γονείς του.

Οπωσδήποτε, θα μπορούσε να υποτεθεί ότι δεν ισχύει τίποτα από τα παραπάνω και απλώς είναι μία μυθοπλασία του Γκάτσου. Ο Γκάτσος στο τραγούδι «ο Γιάννης ο φονιάς», ουσιαστικά στήνει ένα συγκλονιστικό τρίλεπτο μονόπρακτο που θα το ζήλευε ακόμη και ο Μπέκετ. Ένα δωμάτιο με ένα τραπέζι, μερικές καρέκλες, ένας δίσκος με ένα ποτηράκι μέντα και ένα γλυκό κουταλιού.

Μερικά πρόσωπα βγαλμένα μέσα από Ελληνική τραγωδία με κυρίαρχο ήχο για μουσική επένδυση την απέραντη σιωπή και ένα βουβό κλάμα. Μέσα στο δωμάτιο να αιωρούνται ερωτήματα, μυστικά, ενοχές, συμβιβασμοί, ανεκπλήρωτοι έρωτες και χαμένα όνειρα. Και όλα αυτά σε ένα ολιγοσύλλαβο και λαχανιασμένο στίχο, σε μία δραματουργική σκηνή που μόνο ο Γκάτσος θα μπορούσε να δημιουργήσει, αρματωμένος καθώς ήταν με θεατρική φόρτιση και παιδεία.

Με κάτι τέτοια αριστουργήματα σαν αυτό του Γκάτσου και του Χατζιδάκι πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας πολύ τυχερούς που κάποια ιερά τέρατα σαν αυτούς ανάσαιναν και βάδιζαν κάποτε δίπλα μας σε αυτόν τον ρηχό και κακόπλαστο κόσμο.

Σχετικότητα, Απροσδιοριστία, η θεωρία καταστροφών, το χάος και στο επίκεντρο όλοι μας

ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΧΑΪΝΗΣ
Ομ. καθηγητής Ε.Μ. Πολυτεχνείου14.11.2020 • 23:09

Κύριε διευθυντά
Είναι πολύ πιθανό στα σχολεία της Μ.Ε., κυρίως στα λύκεια, οι μαθητές να μην έχουν μια πλήρη εικόνα των επιστημονικών επαναστάσεων από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, των μεγαλυτέρων όλων των αιώνων, από της δημιουργίας του κόσμου.


Αναφέρω λίαν λίαν συνοπτικά μερικές από αυτές τις σπουδαιότερες, που έχουν σχέση με τη Φυσική.

– Θεωρία της Σχετικότητας (ΘτΣ) (γενική και ειδική) από τον Αλμπερτ Αϊνστάιν (βραβείο Νομπέλ 1921) με πολλούς συνεχιστές. Η Θ.τ.Σ. κατέρριψε τη νευτώνεια παραδοχή του απόλυτου χώρου και χρόνου και εισήγαγε την έννοια του χωροχρόνου.

Οι έννοιες που παρουσιάζονται από μαθηματικής πλευράς δεν είναι δύσκολες, αλλά είναι «λεπτές». Η σταθερότητα της ταχύτητας του φωτός (Maxwell, 1873), η διαστολή του χρόνου, η συστολή του μήκους κινούμενου σώματος, η μάζα ηρεμίας, η ορμή, η αύξηση της μάζας μετά της ταχύτητας, η μετατροπή της μάζας σε ενέργεια κ.τ.λ. είναι από τα σημαντικότερα της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας (ΕΘΣ). Επίσης υπάρχει και η έννοια του τετραδιάστατου χωροχρόνου, που είναι θεμελιώδους σημασίας. Στην (ΕΘΣ) ισχύει Ε=m c2, όπου Ε, m, c, ενέργεια, μάζα, ταχύτητα φωτός.


– Αρχή της Απροσδιοριστίας ή Αβεβαιότητος. Αυτή διετυπώθη από τον Γερμανό W. Heisenberg (Νομπέλ 1932) και τον Γερμανό Schrοdinger (Νομπέλ 1933). Ως γνωστόν, όλα τα φυσικά φαινόμενα είναι αιτιωδώς προσδιορισμένα, γίνονται κατά αιτιώδη συνάφεια και σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους (αιτιοκρατία). Κατά τον Heisenberg η έννοια της αιτιοκρατίας δεν συμπορεύεται με την Αρχή της Απροσδιοριστίας ή Αβεβαιότητος.

– Η κβαντομηχανική. Δημιουργός αυτής της θεωρίας είναι ο Γερμανός φυσικός Μαξ Πλανκ (Νομπέλ 1918) και ένα μεγάλο πλήθος νομπελιστών συνεχιστών.

Η κβαντομηχανική κατέρριψε τη νευτώνεια ελεγχόμενη διαδικασία μέτρησης και εισήλθε στον μικρόκοσμο του ατόμου (πυρήνος, ηλεκτρονίων, πρωτονίων, νετρονίων, κουάρκ και πλήθος άλλων σωματιδίων).

Όλο το άρθρο της Καθημερινής εδώ. 

Νίκος Γκάτσος, Ο Γιάννης ο φονιάς

 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια είναι τα πρόσωπα που αναφέρονται στο ποίημα και ποιο από αυτά φαίνεται να είναι το δρων πρόσωπο; Μπορείτε να αναφέρετε κάποια χαρακτηριστικά του, όπως αποτυπώνονται στο κείμενο;
2. Σε ποια σημεία του ποιήματος εντοπίζετε σιωπές και παύσεις. Τι δηλώνουν κατά τη γνώμη σας;
3. Τι δηλώνει ο ασπασμός των χεριών του φονιά;
4. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το θέμα που διαπραγματεύεται το ποίημα; Γιατί έχει γίνει ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του Χατζηδάκι;
5. Ποιο είναι το μέτρο των στίχων, τι είδους ομοιοκαταληξία έχουμε;

Οδυσσέας Ελύτης, Ο ήλιος ο ηλιάτορας

 

Μοντερνισμός και παραδοσιακή ποίηση 

Ποια στοιχεία της δημοτικής ποίησης μπορείτε να εντοπίσετε στο παρακάτω ποίημα: 

Ο ήλιος επαντρεύτηκε και πήρε το φεγγάρι

ακάλεσε και στη χαρά συμπεθερούς τ' αστέρια

τα σύγνεφα τους έστρωσε στρώματα για να κάτσουν, 

τους έβαλε προσκέφαλα τις ράχες ν' ακουμπήσουν,

τους έβαλε και τράπεζα στους κάμπους τα λουλούδια,

τους έβαλε φαϊ να φαν το μόσκο και τα άνθια. 

Κρασί τους έδωσε να πιουν θάλασσες και ποτάμια,

κι απ' όλα τ' άστρα του ουρανού Αυγερνός δεν ήρθε, 

κι αυτού προς το ξημέρωμα Αυγερινός εφάνη, 

φέρνει τον ύπνο ζωντανό στα νιόγαμπρα πεσκέσι,

φέρνει και τους συμπεθερούς λυχνάρι να τους φέξει, 

να φύγ' ν να παν στα σπίτια τους, τα νιόγαμπρα νυστάζουν. 

(Ζωγράφειος Αγών, Α', Κωνσταντινούπολη 1981, σ. 168, Ήπειρος)

Στο ποίημα του Ελύτη: 

https://tetradia.blogspot.com/2016/12/Odysseas-Elytis-O-Hlios-O-Hliatoras-Olokliro-to-POIHMA.html