Με βάση το πρόγραμμα σπουδών της Γ' Λυκείου
Α. Γλώσσα
Οι θεματικές ενότητες που θα σχεδιάσουν οι εκπαιδευτικοί για τις μαθήτριες και τους μαθητές του Λυκείου, κινούνται σε πέντε γενικούς θεματικούς άξονες:
- Άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες –κοινωνικές ομάδες)
- Ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο (κοινωνικοί θεσμοί, αγορά εργασίας, θεσμοί εξουσίας, αξίες)
- Φυσικό περιβάλλον
- Ψηφιακό περιβάλλον
- Ταυτότητες (κοινωνικές, εθνικές, πολιτισμικές)
Β. Λογοτεχνία
Τα κείμενα που θα επιλέγονται από τις κατηγορίες ολόκληρων κειμένων, θα ήταν σκόπιμο να είναι:
- Σε ίση περίπου αναλογία πεζά και ποιητικά,
- σε ίση περίπου αναλογία ελληνικά και μεταφρασμένα,
- σε μεγαλύτερη αναλογία σύγχρονα.
Πριν από την επιλογή των κειμένων, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διερευνούν τις αναγνωστικές εμπειρίες και κλίσεις των μαθητών/τριών. Η επιλογή των κειμένων είναι σκόπιμο να γίνει με τη συμμετοχή τους.
Στην περίπτωση του θεατρικού κειμένου, της νουβέλας, του διηγήματος, του μυθιστορήματος και πιο σπάνια του ποιήματος, υπάρχει και η επιλογή της σύγκρισης με την κινηματογραφική μεταφορά του έργου.
Το εκπαιδευτικό υλικό, ο/η διδάσκων/ουσα μπορεί:
• να επιλέξει ο ίδιος για τη διδασκαλία λογοτεχνικά κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή/και ηλεκτρονικές
• να χρησιμοποιήσει, σε μια περιορισμένη κλίμακα, κείμενα από τα υπάρχοντα σχολικά ανθολόγια του Λυκείου καθώς και το ανθολόγιο της Νεότερης Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας
1/ Ερμηνευτικό σχόλιο
Πρόκειται για εργασία την οποία αναλαμβάνουν οι μαθητές/τριες στο τέλος της διδασκαλίας κάθε κειμένου, με σκοπό να ανασυνθέσουν στοιχεία του ερμηνευτικού διαλόγου που προηγήθηκε, στην προοπτική που υπαγορεύει η προσωπική τους προσληπτική κλίση, η δική τους εμπειρία του κειμένου και της αναγνωστικής διαδικασίας, και η τελική άποψη που διαμόρφωσαν οι ίδιοι/ες. Μικρές ατομικές εργασίες στον τύπο του ερμηνευτικού σχολίου μπορούν να γίνονται στην τάξη, μεγαλύτερες και απαιτητικότερες στο σπίτι. Το ερμηνευτικό σχόλιο μπορεί να αποτελεί ανάπτυξη του αρχικού ερωτήματος/θέματος ή κάποιου άλλου ερωτήματος που ανέκυψε στην πορεία.
ii) Σχέδια δράσης (projects)
Σχέδια δράσης (projects) μπορούν να προκύψουν και από τις δραστηριότητες της προηγούμενης κατηγορίας [ii): απόδοση των όσων «κράτησε» με τα μέσα άλλων τεχνών]. Αυτό γίνεται στις περιπτώσεις στις οποίες, λόγω κάποιου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των μαθητών/τριών, οι δραστηριότητες αλλάζουν κλίμακα ή/και διευρύνουν τη θεματική τους· ενεργοποιούν, δηλαδή, όλους/ες τους μαθητές και τις μαθήτριες της τάξης που συμμετέχουν στο έργο, με καταμερισμό δραστηριοτήτων ανά ομάδα, και φτάνουν σε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση. Π.χ., μαθητικό φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους με θέμα «Το γυναικείο έγκλημα στη λογοτεχνία».
Ιδέες για σχέδια δράσης απορρέουν και από τον τρόπο οργάνωσης των περιεχομένων της κάθε τάξης. Project μπορούν να αποτελέσουν η θεατρική ή κινηματογραφική μεταφορά ενός μυθιστορήματος ή μιας νουβέλας· αλλά και μια ανθολόγηση διηγημάτων, την οποία θα δημιουργήσουν οι μαθητές/τριες, επιλέγοντας διηγήματα από διαφορετικές συλλογές του/της συγγραφέα, του/της οποίου/ας διδάχθηκαν μέρος του έργου, και εξηγώντας την επιλογή και την οργάνωση του υλικού.
iii) Δημιουργική γραφή
Μια άλλη δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης και ολοκλήρωσης ενός ερμηνευτικού διαλόγου μπορούν να αποτελέσουν οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, στις οποίες οι μαθητές αποτυπώνουν με προσωπικό τρόπο το απόσταγμα που άφησε στον καθένα η διαλογική διαδικασία.
iv) Η σύγκριση λογοτεχνικού κειμένου με την κινηματογραφική του μεταφορά
Στην περίπτωση του θεατρικού κειμένου, της νουβέλας, του διηγήματος, του μυθιστορήματος, και πιο σπάνια του ποιήματος, υπάρχει και η επιλογή της σύγκρισης με την κινηματογραφική μεταφορά του έργου. Το κείμενο συγκρίνεται με την ταινία είτε στην ολότητά του είτε σε επιμέρους σκηνές ανάλογα με το θέμα ή ερώτημα που εξετάζει η τάξη. Σημεία αναφοράς για τη σύγκριση του λογοτεχνικού με τον κινηματογραφικό κόσμο μπορούν να είναι ζητήματα:
α) πιστότητας (από τη λέξη στην εικόνα: είναι το φιλμ πιστή μεταφορά, ελεύθερη ερμηνεία ή μια κινηματογραφική απόδοση του πνεύματος και της «ατμόσφαιρας» του κειμένου;),
β) οπτικής γωνίας (από τον τύπο του αφηγητή στην οπτική γωνία της κινηματογράφησης: ποια είναι η οπτική γωνία στο λογοτεχνικό και ποια υιοθετείται στο κινηματογραφικό κείμενο;),
γ) αφηγηματικής πλοκής (από την ιστορία στο «στόρυ»: ποια περιστατικά παραλείπονται, ποια επιλέγονται και ποια προστίθενται για την κινηματογραφική αφήγηση;),
δ) χρόνου (από τον ρηματικό χρόνο στο χρόνο του πλάνου: με ποιες κινηματογραφικές τεχνικές-μοντάζ, φίλτρα, δείκτες- αποδίδονται οι χρονικές ακολουθίες της λογοτεχνικής ιστορίας;),
ε) περιγραφής χώρου (από τον λόγο στην φωτογραφία και την εικαστική σύνθεση: πώς η περιγραφή και η αφήγηση του κειμενικού χώρου μετατρέπονται σε σκηνικό χώρο, πώς φωτίζεται εικαστικά η δράση και τι είδους πλάνα και κίνηση κάμερας επιλέγονται, για να αποδοθεί το λογοτεχνικό σκηνικό;),
στ) απόδοσης χαρακτήρων (από τα λόγια στην υποκριτική: πώς κινηματογραφούνται οι εσωτερικές σκέψεις του/της ήρωα/ηρωίδας, πόσο η εξωτερική εμφάνιση του/της ηθοποιού συμβαδίζει με τον/την λογοτεχνικό/ή ήρωα/ηρωίδα και ποια πλευρά του χαρακτήρα τονίζεται από την υποκριτική ερμηνεία),
ζ) γραφής (από τη λογοτεχνική γραφή σε κινηματογραφικές τεχνικές: ήχος, μουσική κ.ά.: τι επικρατεί, ο λόγος ή η δράση; πώς ο ήχος και ο ρυθμός του λογοτεχνικού έργου μετατρέπονται σε ήχους και μουσική;).
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Οι εκπαιδευτικοί διαμορφώνουν κριτήρια αξιολόγησης (διαγωνίσματα), είτε σε ενδιάμεσες είτε σε τελικές εξετάσεις, τα οποία περιλαμβάνουν:
- Ένα ή δύο κείμενα, μη διδαγμένα, τα οποία ανταποκρίνονται στις ικανότητες των μαθητών και των μαθητριών και κινούνται εντός των προβλεπόμενων θεματικών αξόνων.
- Ερωτήσεις κατανόησης που συνοδεύουν κάθε κείμενο και διαβαθμίζονται.
- Δραστηριότητες παραγωγής λόγου με τις οποίες οι μαθήτριες και οι μαθητές, είτε μετασχηματίζοντας είτε παράγοντας νέα κείμενα, αναπτύσσουν τις απόψεις τους σχετικά με ζητήματα που τίθενται στα κείμενα αναφοράς.
ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: να βρείτε ένα κείμενο (λογοτεχνικό ή μη) που σας αρέσει πολύ και το βρίσκετε πολύ ενδιαφέρον και να το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας προκειμένου να μπει στο corpus των κειμένων μελέτης του μαθήματος.
