΄
1
7. Πώς δημιουργήθηκε η τυραννίδα; Οι αντιθέσεις όμως δεν έπαψαν να υπάρχουν Σε κάποιες περιπτώσεις κάποιοι κατόρθωσαν να εκμεταλλευτούν τις κοινωνικές αναταραχές και να καταλάβουν την εξουσία. Η προσωπική εξουσία που επιβάλλουν ονομάστηκε τυραννίδα. Ορισμένοι από τους τυράννους βοήθησαν στην ανάπτυξη της πόλης τους. Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, σε άλλες πόλεις επανήλθε η ολιγαρχία, ενώ σε άλλες, όπως για παράδειγμα στην Αθήνα, έγινενα μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία (μεταρρύθμιση του Κλεισθένη).
8. Ποια ήταν τα βασικά δικαιώματα των πολιτών στις πόλεις-κράτη; Ποιο ρόλο έπαιξε σ’ αυτά η ανάπτυξη της φάλαγγας και η διάδοση του αλφαβήτου; Τα βασικά δικαιώματα ήταν η ισηγορία (κάθε πολίτης εκφράζει ελεύθερα την άποψή του) και η ισονομία (κάθε πολίτης συμμετέχει στη διαμόρφωση και ψήφιση νόμων). Η φάλαγγα των οπλιτών οδήγησε στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας ακόμη και ως προς την άσκηση της εξουσίας. Επίσης, η χρήση του αλφαβήτου κατά την αρχαϊκή εποχή έκανε εύκολη την εκμάθηση και τη χρήση της γραφής από όλους τους πολίτες και όχι μόνο από μία προνομιούχα ομάδα, όπως συνέβαινε σε προηγούμενες εποχές όπου οι μορφές γραφής που χρησιμοποιούσαν ήταν πιο δύσκολες και πιο περίπλοκες. Όλοι οι πολίτες μπορούσαν να μορφώνονται και να γνωρίζουν τους νόμους και τα δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις τους.
Για την οπλιτική φάλαγγα
https://blogs.sch.gr/sardi_el1/η-οπλιτική-φάλαγγα/
https://www.history-point.gr/oplitiki-falagga-to-apolyto-organo-machis-ton-archaion-ellinon
9. Ποια ήταν η σημασία των περσικών πολέμων; Οι επικές αυτές συγκρούσεις(μάχη των Θερμοπυλών, Ναυμαχία της Σαλαμίνας, μάχη του Μαραθώνα κ.ά.) ματαίωσαν την επεκτατική πολιτική των Περσών. Πολλές ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας ανέκτησαν την ελευθερία τους. Οι νίκες τόνωσαν την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων. Ένας άνεμος δημιουργίας έπνευσε και μια νέα περίοδος ανέτειλε. Οι Έλληνες επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης και προόδου, που κινούν έως σήμερα τον θαυμασμό.
10. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της τέχνης στην αρχαϊκή εποχή; Την αρχαϊκή εποχή, ο ποιητικός λόγος αποκτά προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα (λυρική ποίηση, Αρχίλοχος, Αλκαίος, Σαπφώ κ.ά.). Για πρώτη φορά στην ιστορία οι προσωκρατική φιλόσοφοι (Ξενοφάνης, Θαλής, Ηράκλειτος, Παρμενίδης, Πυθαγόρας, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης κ.ά.) προσπαθούν να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου με τη λογική. Στους αρχαϊκούς χρόνους δημιουργήθηκαν δύο βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, ο δωρικός και ιωνικός. Η ανάπτυξη της μνημειακής πλαστικής στην Ελλάδα κατά την αρχαϊκή περίοδο (δηλαδή από το τέλος του 7ου ως τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.) στηρίχτηκε κυρίως σε δύο κατηγορίες αγαλμάτων, τους κούρους και τις κόρες.
Μ.-Α. Βουτυρά, Η αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της, ΠΥΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ στο διαδίκτυο http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_043.html?prev=true
khttp://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1094
ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΓΡΑΠΤΑ:
Α. Σελ. 131 σχολικού βιβλίου, ερώτηση 10.
Β. Σύμφωνα με το απόσπασμα που ακολουθεί, ποιος είναι ο ρόλος της δικαιοσύνης στην εξέλιξη του ανθρώπου και στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας (πόλης-κράτους);
« Φυσική, επομένως, είναι η ορμή που σπρώχνει όλους τους ανθρώπους σ’ αυτή την κοινωνία (της πόλης). Κι εκείνος που τη σύστησε πρώτος έγινε αιτία των μεγαλυτέρων αγαθών. Γιατί, αν ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από τα όντα, όταν φθάσει στην τελειότητά του, έτσι κι όταν διακόπτει κάθε σχέση με το νόμο και τη δικαιοσύνη, γίνεται το χειρότερο απ’ όλα. Γιατί η αδικία είναι ανυπόφορη όταν διαθέτει όπλα, και ο άνθρωπος γεννιέται έχοντας όπλα την φρόνηση και την αρετή, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει και για αντίθετους σκοπούς. Γι’ αυτό ο χωρίς αρετή άνθρωπος είναι το πιο ανόσιο, το πιο άγριο ον, και το πιο επιρρεπές στις ερωτικές ηδονές και τη λαιμαργία. Η δικαιοσύνη είναι πολιτική αξία και αποτελεί κανόνα της κοινωνίας. Και η ορθή εφαρμογή της καθορίζει τι είναι δίκαιο».
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ, 1.12, 1253Α29-30, μτφ. Β. Μοσκόβης
Γ. Σύμφωνα με το κείμενο που ακολουθεί, ποια ήταν η συνεισφορά των προσωκρατικών για την πρόοδο της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Ποιες ήταν οι απόψεις του Ξενοφάνη για τους θεούς;
« Η συνεισφορά των Προσωκρατικών φιλοσόφων απέβη καθοριστική για την πρόοδο της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Το έργο των επονομαζομένων και φυσικών φιλοσόφων σηματοδοτεί την προσπάθεια του ανθρωπίνου νου να αποδώσει τις αιτίες των φυσικών φαινομένων όχι σε θεϊκές επεμβάσεις που αναφέρονται στους μύθους, αλλά στην παρουσία φυσικών νόμων.
Ξενοφάνης: ο αρχηγέτης της Ελεατικής σχολής Ξενοφάνης (570-475 π.Χ.) ήταν γνωστός για τις περίφημες ελεγείες που συνέγραψε σχετικά με την πατρίδα του Κολοφώνα, αλλά και τον αποικισμό της Ελέας. Λέγεται επίσης ότι έγραψε και ποίημα τιτλοφορούμενο «Σίλλοι», όπου κατακρίνονταν ποιητές και φιλόσοφοι. Η κριτική αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη σε ένα απόσπασμα του έργου του, όπου αναφέρεται ότι ο Θεός βλέπει και ακούει δίχως να έχει την ανάγκη αισθητηρίων οργάνων, ενώ παράλληλα διοικεί τον κόσμο χωρίς να καταβάλλει κάποιον σωματικό κόπο, παρά μόνο με την σκέψη. Συγχρόνως ο Ξενοφάνης επέκρινε τους ανθρώπους για την τάση τους να φαντάζονται τους θεούς με ανθρώπινη μορφή, ή ακόμη και με ανθρώπινα ελαττώματα, Αναφέρει μάλιστα ο Σέξτος Εμπειρικός, ότι κατά τον Ξενοφάνη, ποιητές όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν στους θεούς ανθρώπινα ελαττώματα, όπως η κλεψιά και η μοιχεία, γεγονός που είναι καταδικαστέο. Ωστόσο, ο Ξενοφάνης δεν παραβλέπει ότι είναι έμφυτη η τάση των ανθρώπων να φαντάζονται τους θεούς ακριβώς όπως βλέπουν τον εαυτό τους. Κατά αυτόν τον τρόπο οι Αιθίοπες φαντάζονται τους θεούς τους ως σιμούς και μέλανας, ενώ οι Θράκες γλαυκούς και πυρρούς.
Γνωστός είναι επίσης ο Ξενοφάνης για την πίστη του περί της ενότητας του κόσμου, την οποία συνόψισε με την φράση ἐν το πᾶν , το οποίο ταυτίζεται με τον Θεό. Παρά το γεγονός όμως ότι σε ένα σημείο του έργου του αναφέρει ως αρχή και τέλος των πάντων την γη, εντούτοις την αυτήν αλλά και ως δευτερογενή στοιχεία και όχι αρχές, καθώς η φύση τους είναι φθαρτή, εν αντιθέσει προς το εν, το οποίο ταυτίζει με τον ίδιο τον Θεό, ο οποίος δεν διέπεται από την φθορά . Αναφορικά με τις απόψεις του περί της φύσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θέσεις του περί της φύσης των ουρανίων σωμάτων, τα οποία θεωρούνται ως συμπυκνώσεις διαπύρων νεφών».
Άννα Λάζου, Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, στο
https://opencourses.uoa.gr › modules › document
ΑΡΧΑΙΚΗ
ΕΠΟΧΗ
β’
ελληνικός αποικισμός, πολιτεύματα, πολιτισμός, περσικοί πόλεμοι (σελ. 88-97)
1.
Σε
τι διαφέρει ο β’ ελληνικός αποικισμός από τον α’ ελληνικό αποικισμό;
Ο β’ ελληνικός πολιτισμός (8ος-6ος
αι. π.Χ.) διαφέρει από την εξάπλωση των ελληνικών φύλων στα μικρασιατικά
παράλια (11ος-9ος αι. π.Χ.). Η ίδρυση αποικιών γίνεται
οργανωμένα με την αποστολή αποίκων από τη μητέρα-πόλη (μητρόπολη). Οι αποικίες
αποτελούσαν αυτόνομες πόλεις-κράτη.
2.
Μέχρι
που εξαπλώθηκαν οι Έλληνες στον β’ ελληνικό αποικισμό;
Οι Έλληνες από τα μέσα του 8ου αι.
π.Χ. εξαπλώθηκαν στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο περιορίζοντας τη
δραστηριότητα των Φοινίκων.
3.
Ποια
ήταν τα χαρακτηριστικά των νέων αποικιών;
Οι Έλληνες μετέφεραν όλα τα στοιχεία του
πολιτισμού τους στις νέες τους πατρίδες (θρησκευτικές αντιλήψεις, πολιτικές
πρακτικές, αισθητικές αντιλήψεις). Ανάμεσα στους Έλληνες και τους ιθαγενείς
πληθυσμούς αναπτύχθηκε γόνιμη αλληλεπίδραση (διάδοση ελληνικού αλφαβήτου στους
ιταλικούς λαούς, το οποίο αποτέλεσε το πρότυπο του ελληνικού αλφαβήτου).
4.
Πώς
αντιμετωπίστηκε η οικονομική κρίση;
Η οικονομική κρίση αντιμετωπίστηκε με την
ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Η εφεύρεση του νομίσματος διευκόλυνε τις οικονομικές δραστηριότητες και μια νέα
κατηγορία πολιτών που πλούτισαν απαίτησαν μερίδιο στην άσκηση της εξουσίας. Για
πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν αγορασμένοι δούλοι (αργυρώνητοι) ως παράγοντας
οικονομικής ανάπτυξης.
5.
Ποια
πορεία ακολούθησε η εξέλιξη των πολιτευμάτων μέσα στις περισσότερες πόλεις
κράτη;
Μέσα στις πόλεις-κράτη υπήρξαν έντονες
κοινωνικές συγκρούσεις. Αυτές οδήγησαν στη μεταβολή των πολιτευμάτων. Η πορεία
ήταν η ακόλουθη: βασιλεία-αριστοκρατία-ολιγαρχία-τυραννίδα-δημοκρατία.
6.
Ποιες
προσπάθειες έγιναν για την επίλυση των διαφορών ανάμεσα στους πολίτες στη
διάρκεια κοινωνικών συγκρούσεων; Για την επίλυση των διαφορών στις πόλεις έγινε
προσπάθεια καταγραφής του άγραφου εθιμικού δικαίου από άτομα κοινής αποδοχής.
Πρόκειται για τους γνωστούς νομοθέτες ή αισυμνήτες, όπως ο Λυκούργος στη
Σπάρτη, ο Σόλων και ο Δράκων στην Αθήνα. Με την καταγραφή των νόμων διευρύνθηκε
ο αριθμός των πολιτών που συμμετείχαν στην άσκηση της εξουσίας. Το πολίτευμα
ονομάστηκε ολιγαρχικό ή τιμοκρατικό επειδή το κριτήριο διάκρισης των πολιτών
ήταν το εισόδημα.
7. Πώς δημιουργήθηκε η τυραννίδα; Οι αντιθέσεις όμως δεν έπαψαν να υπάρχουν Σε κάποιες περιπτώσεις κάποιοι κατόρθωσαν να εκμεταλλευτούν τις κοινωνικές αναταραχές και να καταλάβουν την εξουσία. Η προσωπική εξουσία που επιβάλλουν ονομάστηκε τυραννίδα. Ορισμένοι από τους τυράννους βοήθησαν στην ανάπτυξη της πόλης τους. Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, σε άλλες πόλεις επανήλθε η ολιγαρχία, ενώ σε άλλες, όπως για παράδειγμα στην Αθήνα, έγινενα μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία (μεταρρύθμιση του Κλεισθένη).
8. Ποια ήταν τα βασικά δικαιώματα των πολιτών στις πόλεις-κράτη; Ποιο ρόλο έπαιξε σ’ αυτά η ανάπτυξη της φάλαγγας και η διάδοση του αλφαβήτου; Τα βασικά δικαιώματα ήταν η ισηγορία (κάθε πολίτης εκφράζει ελεύθερα την άποψή του) και η ισονομία (κάθε πολίτης συμμετέχει στη διαμόρφωση και ψήφιση νόμων). Η φάλαγγα των οπλιτών οδήγησε στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας ακόμη και ως προς την άσκηση της εξουσίας. Επίσης, η χρήση του αλφαβήτου κατά την αρχαϊκή εποχή έκανε εύκολη την εκμάθηση και τη χρήση της γραφής από όλους τους πολίτες και όχι μόνο από μία προνομιούχα ομάδα, όπως συνέβαινε σε προηγούμενες εποχές όπου οι μορφές γραφής που χρησιμοποιούσαν ήταν πιο δύσκολες και πιο περίπλοκες. Όλοι οι πολίτες μπορούσαν να μορφώνονται και να γνωρίζουν τους νόμους και τα δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις τους.
Για την οπλιτική φάλαγγα
https://blogs.sch.gr/sardi_el1/η-οπλιτική-φάλαγγα/
https://www.history-point.gr/oplitiki-falagga-to-apolyto-organo-machis-ton-archaion-ellinon
9. Ποια ήταν η σημασία των περσικών πολέμων; Οι επικές αυτές συγκρούσεις(μάχη των Θερμοπυλών, Ναυμαχία της Σαλαμίνας, μάχη του Μαραθώνα κ.ά.) ματαίωσαν την επεκτατική πολιτική των Περσών. Πολλές ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας ανέκτησαν την ελευθερία τους. Οι νίκες τόνωσαν την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων. Ένας άνεμος δημιουργίας έπνευσε και μια νέα περίοδος ανέτειλε. Οι Έλληνες επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης και προόδου, που κινούν έως σήμερα τον θαυμασμό.
10. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της τέχνης στην αρχαϊκή εποχή; Την αρχαϊκή εποχή, ο ποιητικός λόγος αποκτά προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα (λυρική ποίηση, Αρχίλοχος, Αλκαίος, Σαπφώ κ.ά.). Για πρώτη φορά στην ιστορία οι προσωκρατική φιλόσοφοι (Ξενοφάνης, Θαλής, Ηράκλειτος, Παρμενίδης, Πυθαγόρας, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης κ.ά.) προσπαθούν να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου με τη λογική. Στους αρχαϊκούς χρόνους δημιουργήθηκαν δύο βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, ο δωρικός και ιωνικός. Η ανάπτυξη της μνημειακής πλαστικής στην Ελλάδα κατά την αρχαϊκή περίοδο (δηλαδή από το τέλος του 7ου ως τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.) στηρίχτηκε κυρίως σε δύο κατηγορίες αγαλμάτων, τους κούρους και τις κόρες.
Μ.-Α. Βουτυρά, Η αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της, ΠΥΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ στο διαδίκτυο http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_043.html?prev=true
khttp://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1094
ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΓΡΑΠΤΑ:
Α. Σελ. 131 σχολικού βιβλίου, ερώτηση 10.
Β. Σύμφωνα με το απόσπασμα που ακολουθεί, ποιος είναι ο ρόλος της δικαιοσύνης στην εξέλιξη του ανθρώπου και στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας (πόλης-κράτους);
« Φυσική, επομένως, είναι η ορμή που σπρώχνει όλους τους ανθρώπους σ’ αυτή την κοινωνία (της πόλης). Κι εκείνος που τη σύστησε πρώτος έγινε αιτία των μεγαλυτέρων αγαθών. Γιατί, αν ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από τα όντα, όταν φθάσει στην τελειότητά του, έτσι κι όταν διακόπτει κάθε σχέση με το νόμο και τη δικαιοσύνη, γίνεται το χειρότερο απ’ όλα. Γιατί η αδικία είναι ανυπόφορη όταν διαθέτει όπλα, και ο άνθρωπος γεννιέται έχοντας όπλα την φρόνηση και την αρετή, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει και για αντίθετους σκοπούς. Γι’ αυτό ο χωρίς αρετή άνθρωπος είναι το πιο ανόσιο, το πιο άγριο ον, και το πιο επιρρεπές στις ερωτικές ηδονές και τη λαιμαργία. Η δικαιοσύνη είναι πολιτική αξία και αποτελεί κανόνα της κοινωνίας. Και η ορθή εφαρμογή της καθορίζει τι είναι δίκαιο».
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ, 1.12, 1253Α29-30, μτφ. Β. Μοσκόβης
Γ. Σύμφωνα με το κείμενο που ακολουθεί, ποια ήταν η συνεισφορά των προσωκρατικών για την πρόοδο της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Ποιες ήταν οι απόψεις του Ξενοφάνη για τους θεούς;
« Η συνεισφορά των Προσωκρατικών φιλοσόφων απέβη καθοριστική για την πρόοδο της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Το έργο των επονομαζομένων και φυσικών φιλοσόφων σηματοδοτεί την προσπάθεια του ανθρωπίνου νου να αποδώσει τις αιτίες των φυσικών φαινομένων όχι σε θεϊκές επεμβάσεις που αναφέρονται στους μύθους, αλλά στην παρουσία φυσικών νόμων.
Ξενοφάνης: ο αρχηγέτης της Ελεατικής σχολής Ξενοφάνης (570-475 π.Χ.) ήταν γνωστός για τις περίφημες ελεγείες που συνέγραψε σχετικά με την πατρίδα του Κολοφώνα, αλλά και τον αποικισμό της Ελέας. Λέγεται επίσης ότι έγραψε και ποίημα τιτλοφορούμενο «Σίλλοι», όπου κατακρίνονταν ποιητές και φιλόσοφοι. Η κριτική αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη σε ένα απόσπασμα του έργου του, όπου αναφέρεται ότι ο Θεός βλέπει και ακούει δίχως να έχει την ανάγκη αισθητηρίων οργάνων, ενώ παράλληλα διοικεί τον κόσμο χωρίς να καταβάλλει κάποιον σωματικό κόπο, παρά μόνο με την σκέψη. Συγχρόνως ο Ξενοφάνης επέκρινε τους ανθρώπους για την τάση τους να φαντάζονται τους θεούς με ανθρώπινη μορφή, ή ακόμη και με ανθρώπινα ελαττώματα, Αναφέρει μάλιστα ο Σέξτος Εμπειρικός, ότι κατά τον Ξενοφάνη, ποιητές όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν στους θεούς ανθρώπινα ελαττώματα, όπως η κλεψιά και η μοιχεία, γεγονός που είναι καταδικαστέο. Ωστόσο, ο Ξενοφάνης δεν παραβλέπει ότι είναι έμφυτη η τάση των ανθρώπων να φαντάζονται τους θεούς ακριβώς όπως βλέπουν τον εαυτό τους. Κατά αυτόν τον τρόπο οι Αιθίοπες φαντάζονται τους θεούς τους ως σιμούς και μέλανας, ενώ οι Θράκες γλαυκούς και πυρρούς.
Γνωστός είναι επίσης ο Ξενοφάνης για την πίστη του περί της ενότητας του κόσμου, την οποία συνόψισε με την φράση ἐν το πᾶν , το οποίο ταυτίζεται με τον Θεό. Παρά το γεγονός όμως ότι σε ένα σημείο του έργου του αναφέρει ως αρχή και τέλος των πάντων την γη, εντούτοις την αυτήν αλλά και ως δευτερογενή στοιχεία και όχι αρχές, καθώς η φύση τους είναι φθαρτή, εν αντιθέσει προς το εν, το οποίο ταυτίζει με τον ίδιο τον Θεό, ο οποίος δεν διέπεται από την φθορά . Αναφορικά με τις απόψεις του περί της φύσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θέσεις του περί της φύσης των ουρανίων σωμάτων, τα οποία θεωρούνται ως συμπυκνώσεις διαπύρων νεφών».
Άννα Λάζου, Η Φύση στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, στο
https://opencourses.uoa.gr › modules › document
