Στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα υπάρχουν δύο διαφορετικές μεταφραστικές εκδοχές του πρωτότυπου κειμένου, μία του Ι. Γρυπάρη και μία του Στ. Μπαζάκου.
ΣΟΦ Αντ 988–1114
Πέμπτο επεισόδιο: Ο μάντης Τειρεσίας καταγγέλλει την τακτική του Κρέοντα – Ο Χορός συμβουλεύει τον Κρέοντα
Στο τέταρτο επεισόδιο είδαμε την Αντιγόνη να οδηγείται στην υπόγεια φυλακή της, θρηνώντας για τη μοίρα της. Το είδος της ποινής της έφερε στον νου του χορού τρία μυθικά πρόσωπα, στην τύχη των οποίων αναφέρθηκαν οι γέροντες του χορού στο τέταρτο στάσιμο , τονίζοντας παράλληλα την παντοδυναμία και το αναπόδραστο της μοίρας.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Οι καταληκτικοί στίχοι της τραγωδίας: Ο Κρέοντας συνειδητοποιεί το σφάλμα του
Ο αγγελιαφόρος (Άγγελος) διηγήθηκε στη γυναίκα του Κρέοντα, την Ευρυδίκη, όσα τραγικά συνέβησαν εκτός σκηνής μετά την ταφή του Πολυνείκη: ο Κρέοντας και η ακολουθία του έσπευσαν στον υπόγειο τάφο–φυλακή της Αντιγόνης, όπου βρήκαν τον Αίμονα να θρηνεί πάνω από το πτώμα της απαγχονισμένης αρραβωνιαστικιάς του. Ο νεαρός όρμησε οργισμένος με μαχαίρι εναντίον του πατέρα του, αλλά αστόχησε και αυτοκτόνησε. Μετά από λίγο ο Εξάγγελος έφερε την είδηση ότι και η βασίλισσα αυτοκτόνησε.
Μτφρ. Στ. Μπαζάκου–Μαραγκουδάκη. 1996. Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Σοφοκλής. Αντιγόνη. Αθήνα: Dian Books.
ΕΞΟΔΟΣ (απόσπασμα)
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Ας έρθει πια και ας φανεί η πιο καλή μου μοίρα
φέρνοντας για στερνή φορά την τελευταία μέρα!
Να φτάσει πια παρακαλώ,
να μη σταυρώσω άλλη!
ΧΟΡΟΣ
Είναι μελλούμενα αυτά· για όσα μπροστά μας τώρα
κάτι πρέπει να κάνουμε· φροντίζουν άλλοι τ' άλλα.
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Εγώ ευχήθηκα αυτά που λαχταράει η καρδιά μου.
ΧΟΡΟΣ
Τίποτα να μην εύχεσαι· γιατί απ' τη γραμμένη
τη συμφορά οι άνθρωποι απαλλαγή δεν έχουν.
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Διώξτε μακριά τον άθλιο εμένα από δω πέρα,
που εσένα, γιε μου, σκότωσα, έστω χωρίς να θέλω,
κι εσένα, όμως ο τρελός. Ποιον να πρωτοκοιτάξω,
για πες μου, πού να στηριχτώ; Ό,τι κρατώ στα χέρια
συντρίμμια και ρημάγματα, και πάνω στο κεφάλι
καλπάζει μοίρα ασήκωτη, αβάσταχτος ο Χάρος.
ΧΟΡΟΣ
Η φρόνηση είναι το πρώτο καλό
για την ευτυχία. Ανάγκη στα θεία
ευσέβεια νά 'χεις. Για λόγια μεγάλα
μεγάλες πληγές οι αλαζόνες πληρώνουν·
κι αργά τα γεράματα φέρνουν τη γνώση.
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΚΡ. Ἴτω, ἴτω,
φανήτω μόρων ὁ κάλλιστ’ ἐμῶν
(1330) ἐμοὶ τερμίαν ἄγων ἁμέραν
ὕπατος· ἴτω, ἴτω,
ὅπως μηκέτ’ ἆμαρ ἄλλ’ εἰσίδω.
ΧΟ. Μέλλοντα ταῦτα. Τῶν προκειμένων τι χρὴ
(1335) πράσσειν· μέλει γὰρ τῶνδ’ ὅτοισι χρὴ μέλειν.
ΚΡ. Ἀλλ’ ὧν ἐρῶμεν ταῦτα συγκατηυξάμην.
ΧΟ. Μή νυν προσεύχου μηδέν· ὡς πεπρωμένης
οὐκ ἔστι θνητοῖς συμφορᾶς ἀπαλλαγή.
ΚΡ. Ἄγοιτ’ ἂν μάταιον ἄνδρ’ ἐκποδών,
(1340) ὅς, ὦ παῖ, σέ τ’ οὐχ ἑκὼν κατέκανον
σέ τ’ αὖ τάνδ’, ὤμοι μέλεος, οὐδ’ ἔχω
πρὸς πότερον ἴδω, πᾷ κλιθῶ· πάντα γὰρ
(1345) λέχρια τἀν χεροῖν, τὰ δ’ ἐπὶ κρατί μοι
πότμος δυσκόμιστος εἰσήλατο.
ΧΟ. Πολλῷ τὸ φρονεῖν εὐδαιμονίας
πρῶτον ὑπάρχει· χρὴ δὲ τά γ’ εἰς θεοὺς
(1350) μηδὲν ἀσεπτεῖν; μεγάλοι δὲ λόγοι
μεγάλας πληγὰς τῶν ὑπεραύχων
ἀποτείσαντες
γήρᾳ τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν.
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΟΡΟΙ
Αιώρημα ή μηχανή (ή αιώρα): είδος γερανού με καλάθι, που χρησίμευε για να παρουσιάζουν θεούς ή ημίθεους. Είναι γνωστή η φράση: ἀπὸ μηχανῆς θεός.
Άγγελος: Ο ηθοποιός που μεταφέρει ειδήσεις για όσα συνέβησαν μακριά από τη σκηνή και συντελεί έτσι στην ενότητα της υπόθεσης.
Εκκύκλημα: Χαμηλό τραπέζι με τροχούς (φορείο), πάνω στο οποίο τοποθετούσαν ομοιώματα νεκρών, γιατί σπάνια παρουσιαζόταν φόνος ή αυτοκτονία μπροστά στα μάτια των θεατών.
Εξάγγελος: Το πρόσωπο που μεταφέρει έξω στη σκηνή όσα φριχτά έγιναν μέσα στο ανάκτορο ή στο ναό.
Έξοδος: Το τελευταίο μέρος της τραγωδίας, που αρχίζει ύστερα από το τελευταίο στάσιμο.
Κάθαρση: Ο δυσκολότερος όρος στην Ποιητική του Αριστοτέλη. Έχουν δοθεί πολλές διαφορετικές ερμηνείες από τον 15ο αι. έως σήμερα. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι με την κάθαρση, την οποία προκαλεί η τραγωδία ως έργο τέχνης, οι θεατές ανακουφίζονται και ηρεμούν ψυχικά, γιατί διαπιστώνουν είτε την ηθική νίκη του τραγικού ήρωα ή την αποκατάσταση της ηθικής τάξης. Γενικότερα οι θεατές, καθώς ζουν έντονα τον ανθρώπινο μύθο μέσα στο τραγικό μεγαλείο του έργου, λυτρώνονται, με τη μαγεία της τέχνης, και γίνονται ελεύθεροι και ανώτεροι άνθρωποι.
Ορχήστρα: Ένα από τα μέρη του θεάτρου. Ήταν κυκλικός χώρος, με βωμό του Διονύσου στη μέση, όπου ὠρχεῖτο (εκτελούσε ρυθμικές κινήσεις) ο χορός.
Πρόλογος: Το μέρος της τραγωδίας που προηγείται της εισόδου του χορού· σημαίνει τον πρώτο λόγο του ηθοποιού.
Χαρώνειες κλίμακες: είδος καταπακτής που επέτρεπε την άνοδο στη σκηνή των νεκρών, όταν το απαιτούσε η εξέλιξη του έργου.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Ποια ευχή κάνει ο Κρέοντας και γιατί;
2. Ποιος ήταν ο ρόλος του Αγγέλου και του Εξαγγέλου στην αρχαία ελληνική τραγωδία;
3. Με την τελευταία σκηνή της εξόδου επέρχεται η κάθαρση της τραγωδίας. Με ποια στοιχεία ολοκληρώνεται η δράση;
4. Ποια μηχανικά μέσα χρησιμοποιούνται στη σκηνή αυτή:
α. κλίμακες του Χάρωνος
β. εκκύκλημα
γ. αιώρημα
Να κυκλώσετε στη σωστή απάντηση
5. Ποια η συναισθηματική κατάσταση των θεατών με το τέλος της εξόδου;
6. Πώς αποκαθίσταται η ηθική τάξη στο τέλος της τραγωδίας;
α. με τον θάνατο της Αντιγόνης
β. με τον θάνατο του Αίμονα και της Ευρυδίκης
γ. με τη τιμωρία και μεταμέλεια του Κρέοντα
Να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
6. Ο χορός, αποχωρώντας από τη σκηνή, τραγουδά το εξόδιο άσμα. Ποιο είναι το περιεχόμενό του και ποια η σημασία του στην όλη τραγωδία;
ΣΟΦ Αντ 988–1114
Πέμπτο επεισόδιο: Ο μάντης Τειρεσίας καταγγέλλει την τακτική του Κρέοντα – Ο Χορός συμβουλεύει τον Κρέοντα
Στο τέταρτο επεισόδιο είδαμε την Αντιγόνη να οδηγείται στην υπόγεια φυλακή της, θρηνώντας για τη μοίρα της. Το είδος της ποινής της έφερε στον νου του χορού τρία μυθικά πρόσωπα, στην τύχη των οποίων αναφέρθηκαν οι γέροντες του χορού στο τέταρτο στάσιμο , τονίζοντας παράλληλα την παντοδυναμία και το αναπόδραστο της μοίρας.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Οι καταληκτικοί στίχοι της τραγωδίας: Ο Κρέοντας συνειδητοποιεί το σφάλμα του
Ο αγγελιαφόρος (Άγγελος) διηγήθηκε στη γυναίκα του Κρέοντα, την Ευρυδίκη, όσα τραγικά συνέβησαν εκτός σκηνής μετά την ταφή του Πολυνείκη: ο Κρέοντας και η ακολουθία του έσπευσαν στον υπόγειο τάφο–φυλακή της Αντιγόνης, όπου βρήκαν τον Αίμονα να θρηνεί πάνω από το πτώμα της απαγχονισμένης αρραβωνιαστικιάς του. Ο νεαρός όρμησε οργισμένος με μαχαίρι εναντίον του πατέρα του, αλλά αστόχησε και αυτοκτόνησε. Μετά από λίγο ο Εξάγγελος έφερε την είδηση ότι και η βασίλισσα αυτοκτόνησε.
Μτφρ. Στ. Μπαζάκου–Μαραγκουδάκη. 1996. Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Σοφοκλής. Αντιγόνη. Αθήνα: Dian Books.
ΕΞΟΔΟΣ (απόσπασμα)
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Ας έρθει πια και ας φανεί η πιο καλή μου μοίρα
φέρνοντας για στερνή φορά την τελευταία μέρα!
Να φτάσει πια παρακαλώ,
να μη σταυρώσω άλλη!
ΧΟΡΟΣ
Είναι μελλούμενα αυτά· για όσα μπροστά μας τώρα
κάτι πρέπει να κάνουμε· φροντίζουν άλλοι τ' άλλα.
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Εγώ ευχήθηκα αυτά που λαχταράει η καρδιά μου.
ΧΟΡΟΣ
Τίποτα να μην εύχεσαι· γιατί απ' τη γραμμένη
τη συμφορά οι άνθρωποι απαλλαγή δεν έχουν.
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Διώξτε μακριά τον άθλιο εμένα από δω πέρα,
που εσένα, γιε μου, σκότωσα, έστω χωρίς να θέλω,
κι εσένα, όμως ο τρελός. Ποιον να πρωτοκοιτάξω,
για πες μου, πού να στηριχτώ; Ό,τι κρατώ στα χέρια
συντρίμμια και ρημάγματα, και πάνω στο κεφάλι
καλπάζει μοίρα ασήκωτη, αβάσταχτος ο Χάρος.
ΧΟΡΟΣ
Η φρόνηση είναι το πρώτο καλό
για την ευτυχία. Ανάγκη στα θεία
ευσέβεια νά 'χεις. Για λόγια μεγάλα
μεγάλες πληγές οι αλαζόνες πληρώνουν·
κι αργά τα γεράματα φέρνουν τη γνώση.
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΚΡ. Ἴτω, ἴτω,
φανήτω μόρων ὁ κάλλιστ’ ἐμῶν
(1330) ἐμοὶ τερμίαν ἄγων ἁμέραν
ὕπατος· ἴτω, ἴτω,
ὅπως μηκέτ’ ἆμαρ ἄλλ’ εἰσίδω.
ΧΟ. Μέλλοντα ταῦτα. Τῶν προκειμένων τι χρὴ
(1335) πράσσειν· μέλει γὰρ τῶνδ’ ὅτοισι χρὴ μέλειν.
ΚΡ. Ἀλλ’ ὧν ἐρῶμεν ταῦτα συγκατηυξάμην.
ΧΟ. Μή νυν προσεύχου μηδέν· ὡς πεπρωμένης
οὐκ ἔστι θνητοῖς συμφορᾶς ἀπαλλαγή.
ΚΡ. Ἄγοιτ’ ἂν μάταιον ἄνδρ’ ἐκποδών,
(1340) ὅς, ὦ παῖ, σέ τ’ οὐχ ἑκὼν κατέκανον
σέ τ’ αὖ τάνδ’, ὤμοι μέλεος, οὐδ’ ἔχω
πρὸς πότερον ἴδω, πᾷ κλιθῶ· πάντα γὰρ
(1345) λέχρια τἀν χεροῖν, τὰ δ’ ἐπὶ κρατί μοι
πότμος δυσκόμιστος εἰσήλατο.
ΧΟ. Πολλῷ τὸ φρονεῖν εὐδαιμονίας
πρῶτον ὑπάρχει· χρὴ δὲ τά γ’ εἰς θεοὺς
(1350) μηδὲν ἀσεπτεῖν; μεγάλοι δὲ λόγοι
μεγάλας πληγὰς τῶν ὑπεραύχων
ἀποτείσαντες
γήρᾳ τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν.
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΟΡΟΙ
Αιώρημα ή μηχανή (ή αιώρα): είδος γερανού με καλάθι, που χρησίμευε για να παρουσιάζουν θεούς ή ημίθεους. Είναι γνωστή η φράση: ἀπὸ μηχανῆς θεός.
Άγγελος: Ο ηθοποιός που μεταφέρει ειδήσεις για όσα συνέβησαν μακριά από τη σκηνή και συντελεί έτσι στην ενότητα της υπόθεσης.
Εκκύκλημα: Χαμηλό τραπέζι με τροχούς (φορείο), πάνω στο οποίο τοποθετούσαν ομοιώματα νεκρών, γιατί σπάνια παρουσιαζόταν φόνος ή αυτοκτονία μπροστά στα μάτια των θεατών.
Εξάγγελος: Το πρόσωπο που μεταφέρει έξω στη σκηνή όσα φριχτά έγιναν μέσα στο ανάκτορο ή στο ναό.
Έξοδος: Το τελευταίο μέρος της τραγωδίας, που αρχίζει ύστερα από το τελευταίο στάσιμο.
Ορχήστρα: Ένα από τα μέρη του θεάτρου. Ήταν κυκλικός χώρος, με βωμό του Διονύσου στη μέση, όπου ὠρχεῖτο (εκτελούσε ρυθμικές κινήσεις) ο χορός.
Πρόλογος: Το μέρος της τραγωδίας που προηγείται της εισόδου του χορού· σημαίνει τον πρώτο λόγο του ηθοποιού.
Χαρώνειες κλίμακες: είδος καταπακτής που επέτρεπε την άνοδο στη σκηνή των νεκρών, όταν το απαιτούσε η εξέλιξη του έργου.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Ποια ευχή κάνει ο Κρέοντας και γιατί;
2. Ποιος ήταν ο ρόλος του Αγγέλου και του Εξαγγέλου στην αρχαία ελληνική τραγωδία;
3. Με την τελευταία σκηνή της εξόδου επέρχεται η κάθαρση της τραγωδίας. Με ποια στοιχεία ολοκληρώνεται η δράση;
4. Ποια μηχανικά μέσα χρησιμοποιούνται στη σκηνή αυτή:
α. κλίμακες του Χάρωνος
β. εκκύκλημα
γ. αιώρημα
Να κυκλώσετε στη σωστή απάντηση
5. Ποια η συναισθηματική κατάσταση των θεατών με το τέλος της εξόδου;
6. Πώς αποκαθίσταται η ηθική τάξη στο τέλος της τραγωδίας;
α. με τον θάνατο της Αντιγόνης
β. με τον θάνατο του Αίμονα και της Ευρυδίκης
γ. με τη τιμωρία και μεταμέλεια του Κρέοντα
Να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
6. Ο χορός, αποχωρώντας από τη σκηνή, τραγουδά το εξόδιο άσμα. Ποιο είναι το περιεχόμενό του και ποια η σημασία του στην όλη τραγωδία;
7. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις και τις φράσεις κατά σημασιολογικά ζεύγη:
α. τερμίαν ἁμέραν
1. πλάγιος, στραβός
β. ὑπέραυχος
2. υπερήφανος
γ. ἀσεπτῶ
3. τελευταία ημέρα
δ. λέχριος
4. ασεβώ
ε. πᾷ κλιθῶ
5. πού να στηριχτώ
8. Ο μύθος της Αντιγόνης αποτέλεσε πηγή εμπνεύσεως αρχαίων και νέων δραματουργών. Παράλληλα δεν έπαψε να είναι το πιο πολυπαιγμένο έργο της αρχαίας τραγωδίας.
α. Πώς εξηγείτε το ενδιαφέρον του σύγχρονου θεατή για την Αντιγόνη και γενικότερα για την αρχαία τραγωδία;
β. Μήπως και σήμερα ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι τραγικός και στην τραγικότητα των αρχαίων ηρώων αναγνωρίζει τον εαυτό του;
ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΣΧΟΛΙΑ
ΣΟΦ Αντ 1329–1353
1317-1325.
ὤμοι μοι.....ἤ μηδένα (αλίμονο, άλλος κανείς θνητός ποτέ.....δεν είμαι παρά τίποτε)· η ψυχική κατάπτωση του Κρέοντα τον οδηγεί στο να επιζητά τον θάνατο. Αντιλαμβάνεται το μέγεθος της ευθύνης του, όταν πλέον είναι αργά. Ζητάει από τους υπηρέτες να τον απομακρύνουν από τα δύο πτώματα, γιατί είναι ένα μηδενικό, είναι ένας ζωντανός νεκρός, (πρβλ. Οιδ. Τύρ. 1340)
1326-1327.
κέρδη.....κακὰ (κέρδος ζητάς....πίκρες να σκοντάφτεις)· εύστοχη η παρατήρηση του χορού στο κέρδος, αν θυμηθούμε τη συχνή αναφορά του Κρέοντα σ' αυτό (πρβλ. στ. 222, 310). Η έμμεση υπόδειξη του χορού να φύγει ο Κρέων, για να μη βλέπει τα πτώματα των δικών του, αποτελεί προοικονομία της αποχώρησής του.
1328-1332.
ἴτω, ἴτω....εἰσίδω· κάθε συμφορά που χτυπούσε τον Κρέοντα ήταν γι' αυτόν και ένας θάνατος.
1333-1335.
μέλλοντα ταῦτα.....χρὴ μέλειν· ο χορός κατακρίνει την επίκληση του θανάτου ως ανόσια, αφού καθορίζεται από τους θεούς, απέναντι στους οποίους ο Κρέων διέπραξε ύβρη. Χρέος τώρα έχουν να ενταφιάσουν τους νεκρούς που έχουν μπροστά τους.
1336.
ἀλλ' ὧν ἐρῶμεν, ταῦτα συγκατηυξάμην· ο Κρέων στις ευχές των άλλων προσθέτει, με πολλή πικρία, και τη δική του.
1337-1338.
μή νυν....ἀπαλλαγή· ο χορός υπενθυμίζει στον Κρέοντα ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν με προσευχές να ξεφύγουν από τη μοίρα τους. Προηγουμένως ο χορός (στ. 1260) είχε αποδώσει στον ίδιο τον Κρέοντα τα λάθη του. Πώς χαρακτηρίζετε την αντιφατική στάση του χορού;
1339.
ἄγοιτ'.....ἐκποδών· ο Σοφοκλής παρουσιάζει τον Κρέοντα να εγκαταλείπει την ύβρη και το εγωιστικό του πείσμα, αποκαθιστώντας έτσι την ηθική τάξη που είχε διασαλευτεί.
1340.
οὐχ ἑκὼν κατέκανον· θυμίζει το σωκρατικό οὐδεὶς ἑκὼν κακός.
1345-1346.
τὰ δ' ἐπὶ....εἰσήλατο· με τα τελευταία λόγια του Κρέοντα οι υπηρέτες τον απομακρύνουν από τη σκηνή.
1347-1350.
πολλῷ τὸ φρονεῖν.....ἀσεπτεῖν· οι τελευταίοι στίχοι του χορού συμπυκνώνουν την ουσία της τραγωδίας. Η ευσέβεια και η σωφροσύνη αποτελούν το θεμέλιο της ανθρώπινης ευδαιμονίας, όπως είχε διακηρύξει και ο Τειρεσίας (πρβλ. στ. 1050).
1350-1353.
μεγάλοι τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν· η τιμωρία των αλαζόνων γίνεται δάσκαλός τους. Η ηθική τάξη, που είχε τόσο διαταραχθεί, αποκαταστάθηκε με την τιμωρία του Κρέοντα. Η έξοδος του χορού ολοκληρώνει την κάθαρση της τραγωδίας.
α. τερμίαν ἁμέραν
1. πλάγιος, στραβός
β. ὑπέραυχος
2. υπερήφανος
γ. ἀσεπτῶ
3. τελευταία ημέρα
δ. λέχριος
4. ασεβώ
ε. πᾷ κλιθῶ
5. πού να στηριχτώ
8. Ο μύθος της Αντιγόνης αποτέλεσε πηγή εμπνεύσεως αρχαίων και νέων δραματουργών. Παράλληλα δεν έπαψε να είναι το πιο πολυπαιγμένο έργο της αρχαίας τραγωδίας.
α. Πώς εξηγείτε το ενδιαφέρον του σύγχρονου θεατή για την Αντιγόνη και γενικότερα για την αρχαία τραγωδία;
β. Μήπως και σήμερα ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι τραγικός και στην τραγικότητα των αρχαίων ηρώων αναγνωρίζει τον εαυτό του;
ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΣΧΟΛΙΑ
ΣΟΦ Αντ 1329–1353
Δ΄ Σκηνή: 1277-1353. Πρόσωπα: Κρέων- Εξάγγελος -Χορός.
Η εξαγγελία του θανάτου της Ευρυδίκης ολοκληρώνει τη συντριβή του Κρέοντα. Ο Κρέων, απαρηγόρητος και συντετριμμένος, επικαλείται τον θάνατο. Η κάθαρση επέρχεται με την πτώση του.1317-1325.
ὤμοι μοι.....ἤ μηδένα (αλίμονο, άλλος κανείς θνητός ποτέ.....δεν είμαι παρά τίποτε)· η ψυχική κατάπτωση του Κρέοντα τον οδηγεί στο να επιζητά τον θάνατο. Αντιλαμβάνεται το μέγεθος της ευθύνης του, όταν πλέον είναι αργά. Ζητάει από τους υπηρέτες να τον απομακρύνουν από τα δύο πτώματα, γιατί είναι ένα μηδενικό, είναι ένας ζωντανός νεκρός, (πρβλ. Οιδ. Τύρ. 1340)
1326-1327.
κέρδη.....κακὰ (κέρδος ζητάς....πίκρες να σκοντάφτεις)· εύστοχη η παρατήρηση του χορού στο κέρδος, αν θυμηθούμε τη συχνή αναφορά του Κρέοντα σ' αυτό (πρβλ. στ. 222, 310). Η έμμεση υπόδειξη του χορού να φύγει ο Κρέων, για να μη βλέπει τα πτώματα των δικών του, αποτελεί προοικονομία της αποχώρησής του.
1328-1332.
ἴτω, ἴτω....εἰσίδω· κάθε συμφορά που χτυπούσε τον Κρέοντα ήταν γι' αυτόν και ένας θάνατος.
1333-1335.
μέλλοντα ταῦτα.....χρὴ μέλειν· ο χορός κατακρίνει την επίκληση του θανάτου ως ανόσια, αφού καθορίζεται από τους θεούς, απέναντι στους οποίους ο Κρέων διέπραξε ύβρη. Χρέος τώρα έχουν να ενταφιάσουν τους νεκρούς που έχουν μπροστά τους.
1336.
ἀλλ' ὧν ἐρῶμεν, ταῦτα συγκατηυξάμην· ο Κρέων στις ευχές των άλλων προσθέτει, με πολλή πικρία, και τη δική του.
1337-1338.
μή νυν....ἀπαλλαγή· ο χορός υπενθυμίζει στον Κρέοντα ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν με προσευχές να ξεφύγουν από τη μοίρα τους. Προηγουμένως ο χορός (στ. 1260) είχε αποδώσει στον ίδιο τον Κρέοντα τα λάθη του. Πώς χαρακτηρίζετε την αντιφατική στάση του χορού;
1339.
ἄγοιτ'.....ἐκποδών· ο Σοφοκλής παρουσιάζει τον Κρέοντα να εγκαταλείπει την ύβρη και το εγωιστικό του πείσμα, αποκαθιστώντας έτσι την ηθική τάξη που είχε διασαλευτεί.
1340.
οὐχ ἑκὼν κατέκανον· θυμίζει το σωκρατικό οὐδεὶς ἑκὼν κακός.
1345-1346.
τὰ δ' ἐπὶ....εἰσήλατο· με τα τελευταία λόγια του Κρέοντα οι υπηρέτες τον απομακρύνουν από τη σκηνή.
1347-1350.
πολλῷ τὸ φρονεῖν.....ἀσεπτεῖν· οι τελευταίοι στίχοι του χορού συμπυκνώνουν την ουσία της τραγωδίας. Η ευσέβεια και η σωφροσύνη αποτελούν το θεμέλιο της ανθρώπινης ευδαιμονίας, όπως είχε διακηρύξει και ο Τειρεσίας (πρβλ. στ. 1050).
1350-1353.
μεγάλοι τὸ φρονεῖν ἐδίδαξαν· η τιμωρία των αλαζόνων γίνεται δάσκαλός τους. Η ηθική τάξη, που είχε τόσο διαταραχθεί, αποκαταστάθηκε με την τιμωρία του Κρέοντα. Η έξοδος του χορού ολοκληρώνει την κάθαρση της τραγωδίας.
