8.4.2013 | 14:16 Του Άρη Δημοκίδη
Σπασίκλας ή ΑΔΕΡΦΑΡΑ;! Μια μητέρα αγόρασε στο γιο της το Ημερολόγιο ενός Σπασίκλα. Και παραξενεύτηκε μ' αυτό που είδε στην πρώτη σελίδα Πηγή: www.lifo.gr
Πριν λίγο καιρό μου ήρθε αυτό το ημέιλ, ίσως επειδή είμαι και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.
Αγαπητέ Άρη, είμαι η Μαριάννα Δεν ξέρω αν είμαι μακριά νυχτωμένη και δεν έχω πάρει χαμπάρι τι γίνεται, πρόκειται για το περιβόητο Ημερολόγιο ενός σπασίκλα. Δεν το είχα διαβάσει, ούτε και του γιου μου του Κυριάκου έτυχε να του πέσει το μάτι, το είχε ακούσει όμως ότι το έχει και η κουτσή Μαρία. Κάποιος προθυμοποιήθηκε να δανείσει στον Κυριάκο το #1. Μου λέει περιχαρής, μετά από 2 μέρες (χρόνος ρεκόρ) ότι το τελείωσε και να το επιστρέψουμε.
Όπως το είχα δίπλα μου, που λες, λέω, δεν ρίχνω μια ματιά να δω Ο ήρωας εξηγείται αμέσως και τονίζει ότι δεν πρόκειται να τον δούμε να το κρατάει στο σχολείο το ημερολόγιο, μην τυχόν και του την πέσει κανένας νταής. Πρώτο φάουλ, γιατί οκ, όποιος κρατάει τετράδιο και στυλό και γράφει είναι άξιος κοροϊδίας και πολύ δικαίως κάποιος να τον πλακώσει στις φάπες (ωραίο μήνυμα προς τους αναγνώστες δεν βρίσκεις;). Αλλά λες, πάει στο διάολο, χιούμορ του τύπου, αχ καημένα μου παιδιά που σας πρήζουν οι μεγάλοι... Και ακολουθεί το σκίτσο. Ο αδυνατούλης ήρωας κρατάει βιβλίο και στυλό (δήθεν κρατάει το ημερολόγιο) και ένας γομαροειδής συμμαθητής του κοπανάει μια γερή φάπα βρίζοντας. Και στην φουσκίτσα του νταή είναι η βρισιά. Και αυτή είναι με κεφαλαία "ΑΔΕΡΦΑΡΑ"!
Μιλάμε ότι μου ήρθε ταμπλάς. Ήμουν ξαπλωμένη και πετάχτηκα πάνω γουρλώνοντας τα μάτια και κοιτάζοντας ξανά και ξανά γιατί δεν πίστευα αυτό που έβλεπα. Δηλάδη, ας έλεγε Μαλάκα/Παπάρα/Βλαμμένε/Βούρλο, ξέρω κι εγώ τι... Ας έλεγε Φύτουκλα, και καλά που ασχολείται με βιβλία. Ας έλεγε το πολύ απλό Σπασίκλα, που είναι και ο τίτλος. Τι είναι αυτό το Αδερφάρα; Για να γελάσουμε;
Φώναξα αμέσως τον Κυριάκο για να τον ρωτήσω για το βιβλίο που διάβασε και κυρίως για την συγκεκριμένη σελίδα και φυσικά τον χαρακτηρισμό. Το είχε περάσει στο ντούκου γιατί δεν ήξερε τι σημαίνει και κατάλαβε κάτι σαν "φυτό" ή "βλάκα".
Του εξήγησα περί τίνος πρόκειται και έγινε μια ωραία ευκαιρία για να τονίσω πως είναι εντελώς ανοησία και καθόλου ωραίο χιούμορ, αν κάποιος το λέει και νομίζει ότι κάνει πλάκα. Από εκείνη την φάση δεν μπορώ να ησυχάσω, ρωτώ όποιον βρίσκω και ξέρω ότι έχει παιδιά για το αν το έχει δει και ποια η γνώμη του, μήπως εγώ παραείμαι ευαίσθητη. Το έχω πει σε φίλους μεταφραστές, επιμελητές κτλ, τόση εντύπωση μου έκανε. Κανείς άλλος δεν το είχε παρατηρήσει (!) αλλά με μια μικρή εξαίρεση μαμάδων με παιδιά στο Γυμνάσιο που σχολίασαν ότι ναι μεν είναι λάθος, αλλά έτσι μιλάνε στα σχολεία δυστυχώς, όλοι με κοιτάνε έντρομοι. Πώς είναι δυνατόν να επιτρέπεται αυτή η απερίγραπτη χοντράδα;
Μέσα στη μανία μου, πάω σε βιβλιοπωλείο και ανοίγω το Ημερολόγιο #2. Στην πρώτη σελίδα. Μπίνγκο! Ξανά! Μόνο που αυτή τη φορά αυτός που δίνει την φάπα και λέει το "Αδερφάρα" είναι ...ο ίδιος ο αδερφός του Σπασίκλα! Ντόιν!!!!! Τα νεύρα μου! Προσπαθώ λοιπόν, μετά από αυτό να βρω το πρωτότυπο, μου φαίνεται εξωφρενικό μια έκδοση στα αγγλικά κτλ να γράφει αυτό το πράγμα, γαμώ τα πολιτίκαλυ κορέκτ μου. Υποτίθεται ότι τα περί ισότητας και δικαιωμάτων του παιδιού και καμπάνιες της κατά της σχολικής λεκτικής και μη βίας πάνε κι έρχονται... Τι διαολο. Λοιπόν, μπόρεσα και βρήκα μέσα από το σάιτ του συγγραφέα αυτό το λινκ, που πατάς μέσα και διαβάζεις ένα απόσπασμα και αυτό που σχολιάζω υπάρχει, μια και είναι στην πρώτη σελίδα φάτσα κάρτα:
Ρε συ Άρη, πραγματικά έχω γίνει πύραυλος. Και αναρωτιέμαι αν παραείμαι ευαίσθητη και το παρατραβάω. Μου έκανε τόση μα τόση κακή εντύπωση ρε γαμώτο. Ξέρω σε ποιον πλανήτη ζω, το πώς μιλάει ο κόσμος, και ότι γίνεται ο χαμός στο ίσιωμα ακόμα και σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου από μπινελίκι και βλακείες. Κι εμείς είμασταν παιδιά, (μην σου πω ακόμα είμαστε), δεν είναι αυτό το πρόβλημά μου.
Αλλά όταν ένα βιβλίο και μάλιστα που έχει πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα, έχει μεταφραστεί σε τόσες γλώσσες και προωθείται ως απαραίτητο συμπλήρωμα στην εφηβική/παιδική βιβλιοθήκη περνάει αυτό το μήνυμα... ε τι να πω, βγαίνω από τα ρούχα μου. Από την άλλη λέω, τόσοι γονείς/θείοι/αδέρφια/νονοί/δάσκαλοι κτλ σε όλο τον κόσμο που κυκλοφορεί αυτό το ρημάδι, είναι οκ; Μόνο εγώ η παλαβή θίχτηκα;
------
Αγαπητή Μαριάννα,
Τα ξέρω τα βιβλία, τα έχω διαβάσει τα περισσότερα - έχω δει και τη μία ταινία. Είμαι μεγάλος φαν του Σπασίκλα. (Μου θυμίζει ελαφρώς και τον Adrian Mole) Πρέπει να σου πω ότι δεν είχα προσέξει τη μετάφραση του sissy στα ελληνικά. Νομίζω κι εγώ ότι δεν έπρεπε να μεταφραστεί 'ΑΔΕΡΦΑΡΑ"! Και απορώ πραγματικά πώς αυτό το -ακραία ομοφοβικό- πράγμα πέρασε σε παιδικό βιβλίο.
Το sissy, είναι όντως παιδική βρισιά που μόνο ένας μεγάλος θα καταλάβαινε ότι υπονοεί σε ένα δεύτερο επίπεδο την ομοφυλοφιλία, όμως στην πραγματικότητα, στον κόσμο των παιδιών -που δεν ξέρουν και τόσο απ' αυτά- σημαίνει κάτι πολύ πιο light: Ότι εκείνη τη στιγμή φέρθηκες σαν κοριτσάκι. Ή ότι αυτό που κάνεις είναι για τα κορίτσια. Μπορεί ο αποδέκτης του χαρακτηρισμού να μεγαλώσει και όντως να αποδειχτεί ότι ήταν γκέι, αλλά οι ήρωες του Σπασίκλα δεν έχουν σκοπό να υπονοήσουν τόσο τον σεξουαλικό προσανατολισμό του ήρωα λέγοντας τη λέξη "sissy". Επικρίνουν μια συμπεριφορά που είναι κοριτσίστικη -κακώς κατά τη γνώμη μου- πάντως δεν λένε σε καμία περίπτωση κάποιον ΑΔΕΡΦΑΡΑ!
Ο ορισμός του sissy: Sissy (also sissy baby, sissy boy, etc.) is a pejorative term for a boy or man who violates or does not meet the standard male gender role. Generally, sissy implies a lack of courage and stoicism, which are thought important to the male role. A man might also be considered a sissy for being interested in traditional feminine hobbies or employment (e.g., being fond of fashion), displaying effeminate behavior, being unathletic, or being homosexual.
Βλέπουμε ότι sissy, -σχεδόν χαϊδευτική είναι η επιλογή της λέξης-, μπορεί να ειπωθεί σε οποιονδήποτε δεν φέρεται με τον στερεοτυπικό "αντρικό" τρόπο. Στο τέλος του ορισμού γράφει η wikipedia ότι μπορεί να θεωρηθεί sissy και κάποιος που είναι γκέι, δεν είναι όμως ο βασικός λόγος. Πιο σημαντικοί μοιάζουν να είναι το να μην συμμετέχεις στα σπορ (πράγμα που συμβαίνει σχεδόν με όλους τους straight nerds του πλανήτη!) ή το να έχεις μεταξύ των άλλων και κάποιο χόμπι που οι παλιότερες γενιές θα το έλεγαν "γυναικείο".
Ακόμα όμως κι αν η ελληνική μετάφραση έπρεπε επειγόντως να έχει σχέση με την σεξουαλικότητα του ήρωα, τότε σίγουρα θα ήταν προτιμότερο το "Αδερφούλα". Λέγοντας αυτό ο Ρόντρικ στον αδερφό του θα μπορούσε ίσως να προκαλέσει στα ελληνικά ένα πειστικό λογοπαίγνιο: αντί για αδερφούλη τον λέει αδερφούλα με την κυριολεκτική, ας πούμε έννοια, ότι φέρεται δηλαδή σαν κορίτσι.
Επίσης, ως όρος, το αδερφούλα θα ήταν σαφώς πιο μαλακό και κοροϊδευτικό, ενώ το αδερφάρα είναι ξεκάθαρη βρισιά που καμία σχέση δεν έχει με το sissy, ούτε και με την πρόθεση του συγγραφέα θέλω να πιστεύω.
Με δυο λόγια: από το sissy μέχρι το fag υπάρχει τεράστια διαφορά, όση και απ' το κοριτσάκι ή το αδερφούλα μέχρι το ΑΔΕΡΦΑΡΑ. Άλλη πιθανή αστεία μετάφραση του sissy στα ελληνικά; "Λουλού"! Πάντως παρά τη μεταφραστική αυτή επιλογή, σε ένα βιβλίο που ξεκάθαρα απευθύνεται και διαβάζεται κυρίως από παιδιά δημοτικού (και πολύ πολύ σπανιότερα από παιδιά Γυμνασίου) πρέπει να σου πω, αγαπητή Μαριάννα, ότι οι νταήδες και ο αδερφός του Σπασίκλα είναι οι -τελείως- κακοί του βιβλίου και τα παιδιά αναπτύσσουν αρνητικά συναισθήματα γι' αυτούς και για το πώς φέρονται και το τι λένε.
Οπότε ναι, σε βρίσκω υπερβολική και ευαίσθητη εκεί που λες: "όποιος κρατάει τετράδιο και στυλό και γράφει είναι άξιος κοροϊδίας και πολύ δικαίως κάποιος να τον πλακώσει στις φάπες (ωραίο μήνυμα προς τους αναγνώστες δεν βρίσκεις;)" και για το ότι ο ήρωας ντρέπεται που γράφει ημερολόγιο μη τον κοροϊδέψουν στο σχολείο.
Αντί για κακό μήνυμα, νομίζω ότι βιβλία όπως ο Σπασίκλας αποποινικοποιούν στα μυαλό των παιδιών τους "σπασίκλες" και όσους διαβάζουν και γράφουν, μιας και οι αναγνώστες ταυτίζονται με τον ήρωα, ακόμα κι αν δεν είναι έτσι οι ίδιοι. Τους μαθαίνει να γίνονται πιο ανεκτικοί, στην τελική, απέναντι στους διαφορετικούς συμμαθητές τους.
Κι όσο για τα διαφορετικά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που θα τον διαβάσουν, ο "Σπασίκλας" προσφέρει μια αποενοχοποίηση αλλά και την χαρά του ότι όχι μόνο δεν είναι οι μόνοι, αλλά και ότι κάποιος σαν αυτούς είναι ο μεγαλύτερος παιδικός ήρωας της σύγχρονης λογοτεχνίας.
Οπότε τα μηνύματα του Σπασίκλα, κατά τη γνώμη μου, είναι πολύ πολύ καλά! Έψαξα μόλις το όνομα μεταφραστή και είναι μια τέλεια, νεαρή συγγραφέας και μεταφράστρια της οποίας το ημέιλ έχω. Για το sissy θα τη ρωτήσω, ώστε να μπουν όλα αυτά σε ένα ποστ. Ελπίζω πως -εκτός αν υπάρχει κάποιος τρομερός λόγος- δεν θα είχε αντίρρηση στο να προτείνει στον εκδοτικό οίκο αλλαγή της λέξης σε κάποια πιο ταιριαστή σε επόμενη έκδοση των βιβλίων. Πολλές ευχές :)
[ΥΓ. Η μεταφράστρια, τελικά, δεν θέλησε να κάνει κάποιο σχόλιο.]
Πηγή: www.lifo.gr
