ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ (πηγή Lidel Scott)
ἐφ-οράω, Ιων. γʹ ενικ. ἐπορᾷ· γʹ πληθ. ἐπορέωσι, απαρ. ἐπορᾶν· παρατ. ἐφεώρων, Ιων. γʹ ενικ. ἐπώρα· μέλ. ἐπόψομαι, Επικ. επίσης ἐπιόψομαι· αόρ. ἐπεῖδον· I. 1. επιτηρώ, παρατηρώ, βλέπω, επιθεωρώ, λέγεται για τον ήλιο, σε Όμηρ.· έπειτα, λέγεται για τους θεούς, επιτηρώ, παρατηρώ, προνοώ, σε Ομήρ. Οδ., Ηρόδ. κ.λπ.· λέγεται για στρατηγό που περιέρχεται τις τάξεις του στρατεύματος και τις επιτηρεί, σε Θουκ.· επισκέπτομαι αρρώστους, σε Ξεν. 2. απλώς, βλέπω, θεωρώ, παρατηρώ, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ. — Παθ., ὅσον ἐφεωρᾶτο τῆς νήσου, όσο απ' αυτό φαινόταν, σε Θουκ. II. ξεχωρίζω, διαλέγω, ἐπιόψομαι ἥτις ἀρίστη, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ.
εἴκω (√ϜΙΚ, πρβλ. Λατ. vi-to αντί vic-to) μέλ. εἴξω, αόρ. αʹ εἶξα, Ιων. γʹ ενικ. εἴξασκε· πρβλ. εἰκαθεῖν· I. 1. ενδίδω, υποχωρώ, οπισθοχωρώ, αποσύρομαι, σε Ομήρ. Ιλ. 2. με δοτ. προσ. και γεν. τόπου, μηδ' εἴκετε χάρμης Ἀργείοις, μην υποχωρείτε από τη μάχη για την υπεράσπισή τους, στο ίδ.· εἴκειν τινὶ τῆς ὁδοῦ, Λατ. concedere alicui de via, σε Ηρόδ. 3. με δοτ. προσ. μόνο, ενδίδω σε, υποχωρώ σε, είτε στη μάχη, είτε ως ένδειξη τιμής, σε Όμηρ.· έπειτα, ενδίδω σε οποιοδήποτε πάθος ή ορμή, ᾧ θυμῷ εἴξας, σε Ομήρ. Ιλ.· αἰδοῖ, σε Ομήρ. Οδ.· επίσης, λέγεται για περιστάσεις, πενίῃεἴκων, στο ίδ.· κακοῖς, ἀνάγκῃ, σε Αισχύλ. 4. εἴκειν τινί τι, όπου η αιτ. είναι επιρρηματική, μένος οὐδένι εἴκων, δεν υποκύπτει σε κανέναν που έχει εξουσία, σε Όμηρ.· με σύστ. αντ., εἴξαντας ἃ δεῖ, υποχωρώντας σε..., σε Σοφ. II. μτβ., παραδίδω, αφήνω, εἶξαί τέ οἱ ἥνια, βάζω στο άλογο τα ηνία, σε Ομήρ. Ιλ.· παραχωρώ, επιτρέπω, Λατ. concedere, ὁπηνίκ' ἂν θεὸς πλοῦν ἡμῖν εἴκῃ, σε Σοφ. III. απρόσ., όπως το παρείκει, αυτό επιτρέπεται ή είναι δυνατό, σε Ομήρ. Ιλ.
φύω, παρατ. ἔφυον, Επικ. γʹ ενικ. φύεν, μέλ. φύσω [ῡ], αόρ. αʹ ἔφῡσα — Μέσ., μέλ. φύσομαι, αμτβ. Ενεργ. χρόνοι, παρακ. πέφῡκα, Επικ. γʹ πληθ. πεφύᾱσι, Επικ. μτχ. θηλ. πεφυυῖα, αιτ. πληθ. πεφυῶτας, υπερσ. ἐπεφύκειν, Επικ. πεφύκειν, Επικ. γʹ πληθ. ἐπέφῡκον, αόρ. βʹ ἔφυν (όπως από φῡμι), Επικ. γʹ ενικ. φῦ, γʹ πληθ. ἔφυν (αντί ἔφῡσαν, που είναι επίσης γʹ πληθ. του αορ. αʹ), γʹ ενικ. ευκτ. φύη ή φυίη, απαρ. φῦναι, Επικ. φύμεναι, μτχ. φύς. Έπειτα έχουμε Παθ. αόρ. βʹ ἐφύην, υποτ. φυῶ, -ῇ, -ῶσι.
Α. I. 1. Μτβ., σε Ενεργ. ενεστ., μέλ. και αόρ. αʹ, βγάζω, παράγω, κάνω να φυτρώσει, κ.λπ., σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, τρίχας ἔφυσεν, έκανε τα μαλλιά να μεγαλώσουν, σε Ομήρ. Οδ.· λέγεται για χώρα, φύειν καρπόν τε καὶ ἄνδρας, σε Ηρόδ.
2. λέγεται για ανθρώπους, γεννώ, παράγω, δημιουργώ, Λατ. procreare, σε Ευρ. κ.λπ.· ὁ φύσας, ο δημιουργός, πατέρας (αντίθ. προς ὁ φύς, ο γιος, βλ. κατωτ. Β. I. 2), σε Σοφ.· λέγεται και για τους δύο γονείς, οἱ φύσαντες, σε Ευρ.· μεταφ., ἥδ' ἡμέρα φύσει σε, θα έρθεις στο φως με τη γέννηση, σε Σοφ.· χρόνος φύειἄδηλα, στον ίδ.
3. λέγεται για ανθρώπους σε σχέση με την ανάπτυξη του σώματός τους, φύω πώγωνα, μεγαλώνω ή βγάζω γένια, σε Ηρόδ.· φύω πτερά, σε Αριστοφ.· απ' όπου, το αστείο φύειν φράτερας, βλ. φράτηρ.
4. μεταφ., φρένας φύειν, αποκτώ μυαλό, σε Σοφ.· δόξαν φύειν, αποκτώ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου, σε Ηρόδ. II. απόλ., βγάζω βλαστάρια, ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δ' ἀπολήγει, μια γενιά παράγει βλαστούς, η άλλη παύει να το κάνει, σε Ομήρ. Ιλ.· δρύες φύοντι, σε Θεόκρ.
Β. I. 1. Παθ. με αμτβ. Ενεργ. χρόνους, βλ. αόρ. βʹ, παρακ. και υπερσ., αναπτύσσομαι, φύω, φυτρώνω, μεγαλώνω, σε Ομήρ. Οδ.· φύεται αὐτόματα ῥόδα, σε Ηρόδ.· ομοίως, τοῦ κέρα ἐκ κεφαλῆς ἑκκαιδεκάδωρα πεφύκει, από το κεφάλι του είχαν φυτρώσει κέρατα μήκους δεκαέξι παλαμῶν, σε Ομήρ. Ιλ., Πλάτ.· τῶν φύντων αἴτιος, ο αίτιος, ο δημιουργός των πραγμάτων που φύτρωσαν, σε Δημ.
2. λέγεται για ανθρώπους, γίνομαι ή γεννιέμαι, κυρίως συχνό σε αόρ. βʹ και παρακ. ὁ λωφήσων οὐ πέφυκέ πω, θα καταργήσει αυτό που δεν γεννήθηκε ακόμα, σε Αισχύλ.· μὴ φῦναι νικᾷ, φαίνεται καλύτερο να μην έχει γεννηθεί κανείς, σε Σοφ. κ.λπ.
II. 1. ο παρακ. και μερικές φορές ο αόρ. βʹ έχουν σημασία ενεστ., είμαι από τη φύση μου τέτοιος ή τέτοιος, πέφυκε κακός, σοφός, σε Τραγ. κ.λπ.· ομοίως, οἱ καλῶς πεφυκότες, σε Σοφ.· έπειτα, απλά είμαι τέτοιος ή τέτοιος, ἔφυς μήτηρ θεοῦ, σε Αισχύλ.· ἁπλοῦς ὁ μῦθος τῆς ἀληθείας ἔφυ, σε Ευρ.
2. με απαρ., είμαι από τη φύση κατάλληλος, ικανός να πράξω έτσι και έτσι, ἔφυνπράσσειν, σε Σοφ.· φύσει μὴ πεφυκότα τοιαῦτα φωνεῖν, δεν είναι προικισμένα από τη φύση ώστε να μιλούν, στον ίδ.· πεφύκασι ἁμαρτάνειν, σε Θουκ.
3. με πρόθ., φῦναι ἐπὶ δακρύοις, είμαι από τη φύση μου επιρρεπής στα δάκρυα, σε Ευρ.· πεφυκὼς πρὸς ἀρετήν, σε Ξεν.
4. με δοτ., τυχαίνω σε κάποιον από τη φύση, είμαι ο φυσικός κλήρος κάποιου, με απαρ., είναι φυσικό να κάνω, σε Αριστ.· απόλ., ὡς πέφυκε, όπως είναι φυσικό, σε Ξεν.
Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε και την ανάλυση του κειμένου στον παρακάτω σύνδεσμο:
http://users.sch.gr/ipap/thematographia/Dimosthenis-Epitaphios,35-37.htm
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ":
Ίσως, λοιπόν, είναι δύσκολο να ανακουφίσει κανείς με τα λόγια τις παρούσες δυστυχίες· πρέπει, όμως, να προσπαθήσουμε επιπλέον να κατευθύνουμε την ψυχή στην παρηγοριά, επειδή είναι όμορφο αυτοί που γέννησαν τέτοιους ανθρώπους και γεννήθηκαν οι ίδιοι από άλλους σαν αυτούς να φαίνεται ότι υπομένουν τις συμφορές με περισσότερη ευπρέπεια από τους υπόλοιπους και, ανεξάρτητα από ό,τι τους συμβεί, να τους μοιάζουν. Γιατί αυτά τους πρέπουν και τους τιμούν σε απόλυτο βαθμό, αλλά και ολόκληρη η πόλη και οι ζωντανοί θα αποκτήσουν μεγάλη δόξα. Eίναι, βέβαια, δύσκολο να στερηθούν οι γονείς τα παιδιά τους και να μην έχουν πια τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους για να τους γηροκομήσουν· αλλά προκαλεί περηφάνια να διαπιστώσουν ότι αποκτούν τιμές αγέραστες και δημόσια μνημείωση της αρετής και ότι θεωρούνται άξιοι αθάνατων θυσιών και αγώνων. Eίναι, βέβαια, λυπηρό να μένουν τα παιδιά ορφανά από πατέρα· αλλά είναι όμορφο να κληρονομούν την πατρική δόξα. Kαι για αυτήν τη λύπη θα αποδώσουμε την ευθύνη στον θεό, στον οποίον αναγκάζονται οι θνητοί να υποκύπτουν, για την τιμή και την ομορφιά όμως θα αποδώσουμε την ευθύνη στην επιλογή αυτών που θέλησαν να πεθάνουν ένδοξα.
Eγώ δεν αποσκοπούσα να πω πολλά αλλά την αλήθεια. Tώρα, εσείς, αφού χορτάσετε τα δάκρυα και κάνετε όπως πρέπει τα καθιερωμένα και όσα προβλέπονται, επιστρέψτε στα σπίτια σας.
ἐφ-οράω, Ιων. γʹ ενικ. ἐπορᾷ· γʹ πληθ. ἐπορέωσι, απαρ. ἐπορᾶν· παρατ. ἐφεώρων, Ιων. γʹ ενικ. ἐπώρα· μέλ. ἐπόψομαι, Επικ. επίσης ἐπιόψομαι· αόρ. ἐπεῖδον· I. 1. επιτηρώ, παρατηρώ, βλέπω, επιθεωρώ, λέγεται για τον ήλιο, σε Όμηρ.· έπειτα, λέγεται για τους θεούς, επιτηρώ, παρατηρώ, προνοώ, σε Ομήρ. Οδ., Ηρόδ. κ.λπ.· λέγεται για στρατηγό που περιέρχεται τις τάξεις του στρατεύματος και τις επιτηρεί, σε Θουκ.· επισκέπτομαι αρρώστους, σε Ξεν. 2. απλώς, βλέπω, θεωρώ, παρατηρώ, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ. — Παθ., ὅσον ἐφεωρᾶτο τῆς νήσου, όσο απ' αυτό φαινόταν, σε Θουκ. II. ξεχωρίζω, διαλέγω, ἐπιόψομαι ἥτις ἀρίστη, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ.
εἴκω (√ϜΙΚ, πρβλ. Λατ. vi-to αντί vic-to) μέλ. εἴξω, αόρ. αʹ εἶξα, Ιων. γʹ ενικ. εἴξασκε· πρβλ. εἰκαθεῖν· I. 1. ενδίδω, υποχωρώ, οπισθοχωρώ, αποσύρομαι, σε Ομήρ. Ιλ. 2. με δοτ. προσ. και γεν. τόπου, μηδ' εἴκετε χάρμης Ἀργείοις, μην υποχωρείτε από τη μάχη για την υπεράσπισή τους, στο ίδ.· εἴκειν τινὶ τῆς ὁδοῦ, Λατ. concedere alicui de via, σε Ηρόδ. 3. με δοτ. προσ. μόνο, ενδίδω σε, υποχωρώ σε, είτε στη μάχη, είτε ως ένδειξη τιμής, σε Όμηρ.· έπειτα, ενδίδω σε οποιοδήποτε πάθος ή ορμή, ᾧ θυμῷ εἴξας, σε Ομήρ. Ιλ.· αἰδοῖ, σε Ομήρ. Οδ.· επίσης, λέγεται για περιστάσεις, πενίῃεἴκων, στο ίδ.· κακοῖς, ἀνάγκῃ, σε Αισχύλ. 4. εἴκειν τινί τι, όπου η αιτ. είναι επιρρηματική, μένος οὐδένι εἴκων, δεν υποκύπτει σε κανέναν που έχει εξουσία, σε Όμηρ.· με σύστ. αντ., εἴξαντας ἃ δεῖ, υποχωρώντας σε..., σε Σοφ. II. μτβ., παραδίδω, αφήνω, εἶξαί τέ οἱ ἥνια, βάζω στο άλογο τα ηνία, σε Ομήρ. Ιλ.· παραχωρώ, επιτρέπω, Λατ. concedere, ὁπηνίκ' ἂν θεὸς πλοῦν ἡμῖν εἴκῃ, σε Σοφ. III. απρόσ., όπως το παρείκει, αυτό επιτρέπεται ή είναι δυνατό, σε Ομήρ. Ιλ.
φύω, παρατ. ἔφυον, Επικ. γʹ ενικ. φύεν, μέλ. φύσω [ῡ], αόρ. αʹ ἔφῡσα — Μέσ., μέλ. φύσομαι, αμτβ. Ενεργ. χρόνοι, παρακ. πέφῡκα, Επικ. γʹ πληθ. πεφύᾱσι, Επικ. μτχ. θηλ. πεφυυῖα, αιτ. πληθ. πεφυῶτας, υπερσ. ἐπεφύκειν, Επικ. πεφύκειν, Επικ. γʹ πληθ. ἐπέφῡκον, αόρ. βʹ ἔφυν (όπως από φῡμι), Επικ. γʹ ενικ. φῦ, γʹ πληθ. ἔφυν (αντί ἔφῡσαν, που είναι επίσης γʹ πληθ. του αορ. αʹ), γʹ ενικ. ευκτ. φύη ή φυίη, απαρ. φῦναι, Επικ. φύμεναι, μτχ. φύς. Έπειτα έχουμε Παθ. αόρ. βʹ ἐφύην, υποτ. φυῶ, -ῇ, -ῶσι.
Α. I. 1. Μτβ., σε Ενεργ. ενεστ., μέλ. και αόρ. αʹ, βγάζω, παράγω, κάνω να φυτρώσει, κ.λπ., σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, τρίχας ἔφυσεν, έκανε τα μαλλιά να μεγαλώσουν, σε Ομήρ. Οδ.· λέγεται για χώρα, φύειν καρπόν τε καὶ ἄνδρας, σε Ηρόδ.
2. λέγεται για ανθρώπους, γεννώ, παράγω, δημιουργώ, Λατ. procreare, σε Ευρ. κ.λπ.· ὁ φύσας, ο δημιουργός, πατέρας (αντίθ. προς ὁ φύς, ο γιος, βλ. κατωτ. Β. I. 2), σε Σοφ.· λέγεται και για τους δύο γονείς, οἱ φύσαντες, σε Ευρ.· μεταφ., ἥδ' ἡμέρα φύσει σε, θα έρθεις στο φως με τη γέννηση, σε Σοφ.· χρόνος φύειἄδηλα, στον ίδ.
3. λέγεται για ανθρώπους σε σχέση με την ανάπτυξη του σώματός τους, φύω πώγωνα, μεγαλώνω ή βγάζω γένια, σε Ηρόδ.· φύω πτερά, σε Αριστοφ.· απ' όπου, το αστείο φύειν φράτερας, βλ. φράτηρ.
4. μεταφ., φρένας φύειν, αποκτώ μυαλό, σε Σοφ.· δόξαν φύειν, αποκτώ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου, σε Ηρόδ. II. απόλ., βγάζω βλαστάρια, ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δ' ἀπολήγει, μια γενιά παράγει βλαστούς, η άλλη παύει να το κάνει, σε Ομήρ. Ιλ.· δρύες φύοντι, σε Θεόκρ.
Β. I. 1. Παθ. με αμτβ. Ενεργ. χρόνους, βλ. αόρ. βʹ, παρακ. και υπερσ., αναπτύσσομαι, φύω, φυτρώνω, μεγαλώνω, σε Ομήρ. Οδ.· φύεται αὐτόματα ῥόδα, σε Ηρόδ.· ομοίως, τοῦ κέρα ἐκ κεφαλῆς ἑκκαιδεκάδωρα πεφύκει, από το κεφάλι του είχαν φυτρώσει κέρατα μήκους δεκαέξι παλαμῶν, σε Ομήρ. Ιλ., Πλάτ.· τῶν φύντων αἴτιος, ο αίτιος, ο δημιουργός των πραγμάτων που φύτρωσαν, σε Δημ.
2. λέγεται για ανθρώπους, γίνομαι ή γεννιέμαι, κυρίως συχνό σε αόρ. βʹ και παρακ. ὁ λωφήσων οὐ πέφυκέ πω, θα καταργήσει αυτό που δεν γεννήθηκε ακόμα, σε Αισχύλ.· μὴ φῦναι νικᾷ, φαίνεται καλύτερο να μην έχει γεννηθεί κανείς, σε Σοφ. κ.λπ.
II. 1. ο παρακ. και μερικές φορές ο αόρ. βʹ έχουν σημασία ενεστ., είμαι από τη φύση μου τέτοιος ή τέτοιος, πέφυκε κακός, σοφός, σε Τραγ. κ.λπ.· ομοίως, οἱ καλῶς πεφυκότες, σε Σοφ.· έπειτα, απλά είμαι τέτοιος ή τέτοιος, ἔφυς μήτηρ θεοῦ, σε Αισχύλ.· ἁπλοῦς ὁ μῦθος τῆς ἀληθείας ἔφυ, σε Ευρ.
2. με απαρ., είμαι από τη φύση κατάλληλος, ικανός να πράξω έτσι και έτσι, ἔφυνπράσσειν, σε Σοφ.· φύσει μὴ πεφυκότα τοιαῦτα φωνεῖν, δεν είναι προικισμένα από τη φύση ώστε να μιλούν, στον ίδ.· πεφύκασι ἁμαρτάνειν, σε Θουκ.
3. με πρόθ., φῦναι ἐπὶ δακρύοις, είμαι από τη φύση μου επιρρεπής στα δάκρυα, σε Ευρ.· πεφυκὼς πρὸς ἀρετήν, σε Ξεν.
4. με δοτ., τυχαίνω σε κάποιον από τη φύση, είμαι ο φυσικός κλήρος κάποιου, με απαρ., είναι φυσικό να κάνω, σε Αριστ.· απόλ., ὡς πέφυκε, όπως είναι φυσικό, σε Ξεν.
Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε και την ανάλυση του κειμένου στον παρακάτω σύνδεσμο:
http://users.sch.gr/ipap/thematographia/Dimosthenis-Epitaphios,35-37.htm
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ":
Ίσως, λοιπόν, είναι δύσκολο να ανακουφίσει κανείς με τα λόγια τις παρούσες δυστυχίες· πρέπει, όμως, να προσπαθήσουμε επιπλέον να κατευθύνουμε την ψυχή στην παρηγοριά, επειδή είναι όμορφο αυτοί που γέννησαν τέτοιους ανθρώπους και γεννήθηκαν οι ίδιοι από άλλους σαν αυτούς να φαίνεται ότι υπομένουν τις συμφορές με περισσότερη ευπρέπεια από τους υπόλοιπους και, ανεξάρτητα από ό,τι τους συμβεί, να τους μοιάζουν. Γιατί αυτά τους πρέπουν και τους τιμούν σε απόλυτο βαθμό, αλλά και ολόκληρη η πόλη και οι ζωντανοί θα αποκτήσουν μεγάλη δόξα. Eίναι, βέβαια, δύσκολο να στερηθούν οι γονείς τα παιδιά τους και να μην έχουν πια τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους για να τους γηροκομήσουν· αλλά προκαλεί περηφάνια να διαπιστώσουν ότι αποκτούν τιμές αγέραστες και δημόσια μνημείωση της αρετής και ότι θεωρούνται άξιοι αθάνατων θυσιών και αγώνων. Eίναι, βέβαια, λυπηρό να μένουν τα παιδιά ορφανά από πατέρα· αλλά είναι όμορφο να κληρονομούν την πατρική δόξα. Kαι για αυτήν τη λύπη θα αποδώσουμε την ευθύνη στον θεό, στον οποίον αναγκάζονται οι θνητοί να υποκύπτουν, για την τιμή και την ομορφιά όμως θα αποδώσουμε την ευθύνη στην επιλογή αυτών που θέλησαν να πεθάνουν ένδοξα.
Eγώ δεν αποσκοπούσα να πω πολλά αλλά την αλήθεια. Tώρα, εσείς, αφού χορτάσετε τα δάκρυα και κάνετε όπως πρέπει τα καθιερωμένα και όσα προβλέπονται, επιστρέψτε στα σπίτια σας.
