Η ερωτική φιλοσοφία του Πλάτωνα: μεταξύ μύθου και λόγου

Ἔθελξας πόθῳ με, Χριστέ, καὶ ἠλλοίωσας τῷ θείῳ σου ἔρωτι· ἀλλὰ κατάφλεξον πυρὶ ἀΰλῳ τὰς ἁμαρτίας μου, καὶ ἐμπλησθῆναι τῆς ἐν σοὶ τρυφῆς καταξίωσον, ἵνα τὰς δύο σκιρτῶν μεγαλύνω, Ἀγαθέ, παρουσίας σου.

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΜΕΤΑΛΗΨΕΩΣ

------------------------------

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης εγκαινιάζει τακτικούς κύκλους μαθημάτων με θεματικές που συνδέονται με το εκδοτικό του πρόγραμμα. Τα μαθήματα γίνονται κάθε εβδομάδα από ομάδα συνεργαζόμενων διδασκόντων και απευθύνονται στο ευρύτερο μορφωμένο κοινό. Κάθε χρόνο προσφέρονται δύο θεματικοί κύκλοι μαθημάτων.

Ο πρώτος κύκλος του 2019 έχει ως κεντρικό άξονα την αρχαία φιλοσοφία.

Η ερωτική φιλοσοφία του Πλάτωνα: μεταξύ μύθου και λόγου

Το δραματικό πλαίσιο αρκετών πλατωνικών διαλόγων είναι εμφανώς ερωτικό (π.χ. Χαρμίδης, Λύσις, Αλκιβιάδης Ι). Στο ειδικό όμως ζήτημα του έρωτα ο Πλάτων επικέντρωσε την προσοχή του σε δύο κυρίως αριστουργηματικά έργα: στο Συμπόσιο και τον Φαίδρο. Το πρώτο αποτελεί μια σειρά εστιασμένων εγκωμίων στον έρωτα και τη δύναμή του από διαφορετικούς ομιλητές και ποικίλες οπτικές γωνίες. Το δεύτερο περιλαμβάνει μια θέση πάνω στην αξία της ερωτικής έξαρσης, σε συνδυασμό με άλλα θέματα, και κυρίως την κριτική αποτίμηση του γραπτού ρητορικού λόγου έναντι της διαλεκτικής ανάλυσης και σύνθεσης που συντελείται προφορικά. Οι δύο αυτοί διάλογοι είναι συμπληρωματικοί και προβάλλουν, για πρώτη φορά ολοκληρωμένα, το συναίσθημα ή και πάθος του έρωτα μέσα από μια προοπτική φιλοσοφικής ενόρασης που χρησιμοποιεί όχι μόνον έλλογη σκέψη αλλά και ποιητική μυθολογία. Ο Πλάτων υπήρξε ένας πρωτοπόρος στοχαστής του έρωτα, οι αντιλήψεις του οποίου επηρέασαν σημαντικά πολλούς μεταγενέστερους φιλοσόφους της πλατωνικής ή πλατωνίζουσας παράδοσης (Πλούταρχο, Πλωτίνο, Πρόκλο, ψευδο-Διονύσιο Αρεοπαγίτη, Marsilio Ficino, Thomas Taylor κ.ά.).

Σκοπός των τριών διαλέξεων είναι η ανάδειξη του φιλοσοφικού περιεχομένου των δύο ερωτικών διαλόγων του Πλάτωνα μέσα από μια ενδελεχή ανάλυση τόσο των δραματικών όσο και των λογικών στοιχείων τους, τόσο των μύθων που περιλαμβάνουν όσο και των επιχειρημάτων που περικλείουν. Σε ένα πρώτο επίπεδο προσέγγισης, τα ιδιάζοντα στοιχεία της πλατωνικής αντίληψης για τον έρωτα θα ενταχθούν μέσα στα ιστορικά και πολιτιστικά συμφραζόμενά τους, προκειμένου, σε ένα δεύτερο επίπεδο ερμηνευτικής κατανόησης, να καταστεί σαφής η επικαιρότητα ή και διαχρονικότητα του πλατωνικού περί έρωτος στοχασμού.

Γενικό σχεδιάγραμμα διαλέξεων• 1η διάλεξη: Γενική εισαγωγή στον αρχαιοελληνικό έρωτα (Όμηρος, Ησίοδος, λυρική
ποίηση, Εμπεδοκλής). Η μορφή των πλατωνικών διαλόγων. Τα εγκώμια στον έρωτα του
Συμποσίου.
• 2η διάλεξη: Τα “μυστήρια” της Διοτίμας και η πλατωνική θεωρία των Ιδεών. Η εισαγωγή
του Αλκιβιάδη. Μύθος και λόγος στο Συμπόσιο.
• 3η διάλεξη: Ο Φαίδρος και η “παλινωδία” του Σωκράτη. Σύνοψη της πλατωνικής
ερωτολογίας.

Σχεδιάγραμμα 1ης διάλεξης• Η σημασία του ἔρωτος στον Όμηρο και τον Ησίοδο: από την σφοδρή επιθυμία στην
δημιουργική του σύμπαντος αρχή.
• Η σημασία της φιλότητος στον Εμπεδοκλή: η σύνδεση των διαφορετικών στοιχείων.
• Σημασιολογία του ἔρωτος και της φιλίας: οι αντιθέσεις (ισότητα-ανισότητα, αμοιβαιότητα-
αναμοιβαιότητα) και οι διαφορές.
• Η μορφή των πλατωνικών διαλόγων.
• Εισαγωγή στο Συμπόσιο.
• Τα πρώτα εγκώμια στον έρωτα

◦ Φαίδρος: έρωτας και ανδρεία
◦ Παυσανίας: ουράνιος και πάνδημος έρωτας
◦ Ερυξίμαχος: ο έρωτας ως κοσμική δύναμη (ἔρως και ἔρις)
◦ Αριστοφάνης: ο μύθος της διχοτόμησης και η σημασία του (διάκριση μεταξύ έρωτα και
σεξουαλικής επιθυμίας, ο έρωτας ως γιατρός)
◦ Αγάθων: ο έρωτας ως θεός (κάλλιστος και ἄριστος)

• Ο έλεγχος του Αγάθωνα από τον Σωκράτη και το καίριο λάθος του πρώτου.
• Η εισαγωγή της Διοτίμας και ο ρόλος της.
• O μύθος της γέννησης του Έρωτα από την Πενία και τον Πόρο.

Πηγή: blod.gr