Η Ευρώπη ως τα μέσα του 19ου αιώνα (σχολικό βιβλίο Γ' Γυμνασίου)

ΕΝΟΤΗΤΕΣ 11 ΚΑΙ 14

Τα επαναστατικά κύματα του 1830 και του 1848 στην Ευρώπη. Η ενοποιήσεις της Ιταλίας και της Γερμανίας. Νέα εθνικά κράτη στα Βαλκάνια.

Οι επαναστάσεις του 1830:

Στη Γαλλία στρέφονται κατά του βασιλιά Καρόλου Ι που επιχείρησε να αποδώσει στους αριστοκράτες και στην Εκκλησία κάποια από τα προνόμια που είχαν πριν το 1789.

Στο Βέλγιο οι Βέλγοι ξεσηκώνονται και αποσχίζονται από το Βασίλειο των Κάτω Χωρών. Ιδρύουν το ανεξάρτητο βασίλειο του Βελγίου.

Η επανάσταση στην Πολωνία ξεκίνησε με κύριο αίτημα την ανεξαρτησία της χώρας από τη Ρωσία, αλλά απέτυχε.

Οι επαναστάσεις του 1848 στην Αυστρία, Πρωσία και Ουγγαρία είχαν οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά αίτια. Επηρέασαν το πολιτικό τοπίο και μετατόπισαν τις κοινωνικές αντιπαραθέσεις ανάμεσα κυρίως στους αστούς και τους εργάτες.

Η ενοποίηση της Ιταλίας (1861-1870). Η Ιταλική ενοποίηση (il Risorgimento, ή «Η αναβίωση») ήταν το πολιτικό και κοινωνικό κίνημα κατά το οποίο συσσωματώθηκαν διαφορετικά κράτη της ιταλικής χερσονήσου στο ενιαίο κράτος της Ιταλίας στην διάρκεια του 19ου αιώνα. Περιοχές της σημερινής Ιταλίας βρίσκονταν υπό την επικυριαρχία των Αυστριακών, ενώ πρόβλημα στην ενοποίηση αποτελούσε και το Βασίλειο των Δύο Σικελιών.

Η ενοποίηση της Γερμανίας (1871). Η πολιτική ενοποίηση του γερμανικού χώρου, στον οποίο συνυπήρχαν δύο ισχυρά κράτη, η Αυστρία και η Πρωσία, καθώς και πολλά μικρά κρατίδια, άρχισε να συζητείται στα χρόνια της ναπολεόντειας κατοχής. Στις 18 Ιανουαρίου 1871 και ενώ οι Γερμανικές δυνάμεις πολιορκούσαν το Παρίσι, οι Γερμανοί ηγεμόνες συγκεντρώθηκαν στην Αίθουσα των Καθρεπτών στο παλάτι των Βερσαλλιών όπου ανακήρυξαν τον βασιλιά Γουλιέλμο Α' της Πρωσίας Αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που σήμανε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους και επισφραγίστηκε με την επικράτηση επί της Γαλλίας. Η Τρίτη Γαλλική Αυτοκρατορία διαλύεται, και η Γερμανική Αυτοκρατορία προσαρτά την Αλσατία και τη Λωρραίνη στα εδάφη της.

Τα νέα έθνη-κράτη στα Βαλκάνια. Το πρώτο, χρονικά, εθνικό κράτος που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα ήταν η Ελλάδα με τη δημιουργία ενός αναιμικού κρατιδίου που συμπεριελάμβανε μόνο την Πελοπόννησο και ένα τμήμα της Στερεάς Ελλάδας.

Οι Σέρβοι είχαν, και λόγω της θέσης της χώρας τους, στενή επαφή με τη Δύση. Στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν ακόμη από τους Έλληνες, οι Σέρβοι, με επικεφαλής τον Μίλος Ομπρένοβιτς, εξεγέρθηκαν εναντίον του σουλτάνου και εξασφάλισαν περιορισμένη αυτονομία (1812-1815). Στα χρόνια που ακολούθησαν, το σερβικό κράτος, υπό διάφορους ηγεμόνες, οργανώθηκε, απέκτησε σύνταγμα, διοικητικούς θεσμούς και εκπαιδευτικό σύστημα. Τελικά, η σερβική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε από το συνέδριο του Βερολίνου (1878).

Οι Βούλγαροι επιδίωξαν την εθνική τους ανεξαρτησία στρεφόμενοι, ταυτοχρόνως, εναντίον τόσο της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας όσο και της ελληνικής πνευματικής ηγεμονίας, που θεωρούσαν ότι ασκούνταν μέσω του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο ελεγχόταν από Έλληνες. Παράλληλα, οι Βούλγαροι στήριξαν πολλές ελπίδες στη Ρωσία. Πράγματι, μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο των ετών 1877-1878 η νικήτρια Ρωσία επιχείρησε να δημιουργήσει μια Μεγάλη Βουλγαρία (συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, 1878 τα σύνορά της έφταναν μέχρι το Αιγαίο δηλαδή, της δόθηκε η Ανατολική Θράκη, όλη η ελληνική Μακεδονία, ετκός από τη  Θεσσαλονίκη,  Χαλκιδική, Πιερία, Ημαθία, Γρεβενα και Κοζάνη, ελάμβανε επίσης ολόκληρη τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία, τις λίμνες Πρέσπες και Αχρίδα, μέχρι και εδάφη της σημερινής Αλβανίας όπως η Κορυτσά). Οι αντιδράσεις, ωστόσο, της Αγγλίας και της Γερμανίας οδήγησαν στη δημιουργία ενός εδαφικά περιορισμένου αυτόνομου βουλγαρικού κράτους (συνέδριο του Βερολίνου, 1878). Η Βουλγαρία απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1908.

Εδώ βρίσκονται οι ρίζες του «μακεδονικού ζητήματος» καθώς και οι ρίζες του μακεδονικού αγώνα (βλ. ενότητα 22 τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων).

Οι Ρουμάνοι κατοικούσαν στις βόρειες επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Μολδαβία, Βλαχία) και διεκδικούσαν από τα μέσα του 19ου αιώνα, την εθνική τους ανεξαρτησία. Η ανεξαρτησία της Ρουμανίας αναγνωρίστηκε επίσημα από το συνέδριο του Βερολίνου (1878).

Οι Μαυροβούνιοι ίδρυσαν και αυτοί ανεξάρτητο κράτος το 1878, με βάση τις αποφάσεις του συνεδρίου του Βερολίνου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ, σελ. 48

Να μελετήσετε την πηγή 3 παράλληλα με την πηγή 2 της ενότητας 5. Ποιες ομοιότητες εντοπίζετε στην πορεία εθνικής συνειδητοποίησης Ελλήνων και Βουλγάρων;