Ενότητα 22, Τα Βαλκάνια των
αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων
Κύριοι όροι της Ενότητας
Μακεδονικό Ζήτημα: ο όρος αναφέρεται στον αγώνα για τον έλεγχο της
Μακεδονίας που ήταν τότε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έλληνες,
Βούλγαροι και Σέρβοι διεκδίκησαν, με βάση τις δικές τους εθνικές επιδιώξεις οι
καθένας, την ενσωμάτωση ολόκληρης ή ενός τμήματος της Μακεδονίας. Η σύγκρουση
εκδηλώθηκε αρχικά ως αγώνας για τον έλεγχο της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής
συνείδησης των κατοίκων (εξαρχική εκλλησία). Σύνομα, όμως, πήρε ένοπλη μορφή.
Μακεδονικός Αγώνας:
ήταν μία σειρά συγκρούσεων μεταξύ κυρίως ελληνικών και βουλγαρικών ένοπλων σωμάτων που διεξήχθη από το 1904 ως το 1908
στην περιοχή της Μακεδονίας (τότε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) με σκοπό τον εθνικό προσεταιρισμό
των κατοίκων της περιοχής, ιδίως των σλαβόφωνων Χριστιανών. Η ελληνική ένοπλη παρέμβαση
στη Μακεδονία ξεκίνησε στην ευνοϊκή για την Ελλάδα συγκυρία που προέκυψε μετά
την αποτυχία της εξέγερσης του Ίλιντεν το 1903 και εντάθηκε μετά το θάνατο του Παύλου Μελά τον Οκτώβριο του 1904. Σταδιακά τα ελληνικά
σώματα κατάφεραν να επικρατήσουν, αλλά η ένοπλη τους δράση τερματίστηκε με την Επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908.
Εξέγερση του Ίλιντεν:
ήταν μία επανάσταση σλαβοφώνων της Μακεδονίας που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε
στο μακεδονικό έδαφος από την αυτονομιστική οργάνωση Εσωτερική
Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση το καλοκαίρι του 1903 ενάντια
στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σήμερα αυτή η επανάσταση γιορτάζεται στην Βόρεια
Μακεδονία ως εθνική επέτειος και για πολλούς στη χώρα θεωρείται η αρχή της
Σλαβομακεδονικης εθνογένεσης, ενώ την υιοθετεί και η Βουλγαρία. Δυο αλληλομισούμενες οργανώσεις συντόνιζαν τη
δράση των Βούλγαρων κομιτατζήδων στη Μακεδονία: Η Εσωτερική Μακεδονική
Επαναστατική Οργάνωση (Εσ. ΜΕΟ) που επιζητούσε τη δημιουργία αυτόνομου κράτους
και η Εξωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (Εξ. ΜΕΟ) που δρούσε με σκοπό
την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία. Και οι εκδιωχθέντες ή
φυγάδες της τότε επανάστασης κατέληξαν είτε νοτιότερα στην Ελλάδα είτε στη
Βουλγαρία. Από εκεί, μετανάστευσαν κατά κύματα στην Αυστραλία και στον Καναδά,
όπου φυγάδευσαν τα οράματά τους για μια «ανεξάρτητη Μακεδονία», στήνοντας
οργανώσεις. Οι απόγονοί τους ήταν που χρηματοδότησαν τις κινήσεις για τον
μετασχηματισμό της ομόσπονδης δημοκρατίας του Τίτο στο σημερινό ανεξάρτητο
κράτος.
Κομιτατζήδες: ένοπλες αντάρτικες ομάδες Βουλγάρων που οργανώθηκαν στη Μακεδονία γύρω
στα 1898 και έδρασαν με ιδαίτερη σκληρότητα και βία.
Νεότουρκοι:
παράνομο πολιτικό κίνημα με φιλελεύθερα και μεταρρυθμιστικά αιτήματα που
στρεφόταν ενάντια στο αυταρχικό καθεστώς του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’ . Το
κίνημα των Νεότουρκων ξέσπασε το 1908 στη Θεσσαλονίκη (!) και κατάφερε να
υποχρεώσει τον Σουλτάνο να παραχωρήσει σύνταγμα και να δοθεί αμνηστία στους
ένοπλους Έλληνες και Βούλγαρους και έτσι έλαβε τέλος ο μακεδονικός αγώνας.
