Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοί· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Σε σένα, Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό
εγώ η Πόλη Σου αποδίδω με ευγνωμοσύνη
την ένδοξη νίκη, επειδή λυτρώθηκα απο τις
φοβερές συμφορές. Αλλά Συ, επειδή Έχεις
ακατανίκητη δύναμη, ελευθέρωσέ με από κάθε
είδος κινδύνου, για να Σου φωνάζω δυνατά:
Χαίρε, Νύφη ανύμφευτε.
Κοντάκιον λέγεται μία υμνογραφική σύνθεση που αποτελείται από το προοίμιο και τους οίκους, που έχουν πρότυπο το προοίμιο.
Το όνομα Κοντάκιον (κοντός = βραχύς, σύντομος) οφείλεται στο γεγονός, ότι το προοίμιο ήταν μία περίληψη τού θέματος, που αναπτυσσόταν στους οίκους.
Το προοίμιο αναφέρεται περιληπτικά στο θέμα του Κοντακίου. Ακολουθείται από τις στροφές, που ονομάζονται οίκοι.
Η λέξη είναι μετάφραση της εβραϊκής αντίστοιχης, που σημαίνει οίκος,
αλλά και στροφή (παράβαλε ιταλ. stanza = σπίτι, αλλά και στροφή). Οι
οίκοι είναι απόλυτα όμοιοι μεταξύ τους και ακολουθούν ποιητικά και
μουσικά το προοίμιο, τού οποίου η στιχουργική δομή είναι εντελώς
διαφορετική. Συνδετικό στοιχείο τού προοιμίου με τους οίκους είναι: α)
το εφύμνιο, που μπορεί να είναι ένας, δύο ή τρεις στίχοι που
επαναλαμβάνονται ακριβώς οι ίδιοι (ή με ελαφρές παραλλαγές) στο προοίμιο
και όλους τους οίκους. Π.χ. στο Κοντάκιο τού Ακαθίστου Ύμνου (τους Χαιρετισμούς
όπως λέγεται πιο απλά) εφύμνιο είναι το «Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε» εναλλάξ
με το «Αλληλούια». β) Επίσης το προοίμιο και οι οίκοι μελίζονται στον
ίδιο μουσικό Ήχο.
Η μετρική
Η μουσική είναι το προέχον στοιχείο και όχι η στιχουργία. Υπάρχει η ισοσυλλαβία και η ομοτονία και όπου δεν είναι εμφανής, μπορεί να αποκατασταθεί από τη μουσική, δηλ. υπάρχει ισοχρονία. Το φαινόμενο λέγεται τονή. Αυτό παρατήρησε ο H. Geisser το 1903 μελετώντας τους ειρμούς τού Κανόνα τού Πάσχα και τον ακολούθησε ο Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ο Νικόλαος Τωμαδάκης, ο Π. Τρέμπελας. Τα μέτρα βρίσκονται από τη μουσική, όχι από τις συλλαβές. Η ισοσυλλαβία και η ομοτονία δεν είναι απαρέγκλιτοι κανόνες.
Bibliography
https://www.askitikon.eu/efchologio/litourgika-kimena/4884/ti-ypermacho-stratigo-exigisi-5520/
